بازجویی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (added Category:اصطلاحات قانون آیین دادرسی کیفری using HotCat) |
جز (added Category:اصطلاحات قانون مجازات اسلامی using HotCat) |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''بازجویی''' از اقدامات مهم در فرایند کیفری است که برای تحقیق در قضایای کیفری به عمل می | '''بازجویی''' از اقدامات مهم در فرایند کیفری است که برای تحقیق در قضایای کیفری به عمل می آید، مقصود از این امر طرح سوالات متعدد در بازجویی مقدماتی و بازجویی قضائی، توسط [[ضابط دادگستری]] و قاضی، از [[متهم]] یا [[مطلع]] یا [[شاکی خصوصی|شاکی]] و یا [[شهادت|شاهد]] است. هدف از این امر دریافت اطلاعات صحیح و لازم از شخصی است که از او بازجویی میشود، گفتنی است پرونده کیفری بدون تکمیل ورقه بازجویی هرگز تکمیل نشده و آماده رسیدگی نخواهد بود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ترمینولوژی حقوق نوین (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=کیان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6402800|صفحه=|نام۱=منصور|نام خانوادگی۱=اباذری فومشی|چاپ=1}}</ref> یکی از حقوق پذیرفته شده برای متهمان، برخورداری از یک بازجویی عادلانه و به دور از فشارهای غیرعادی است، از سوی دیگر لزوم حفظ کرامت و حیثیت متهمین، بازجویان را از هرگونه [[توهین]] به آن‌ها یا استفاده از [[الفاظ رکیک]] بازمی‌دارد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بایسته‌های آیین دادرسی کیفری جلد اول|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=طرح نوین اندیشه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4801260|صفحه=|نام۱=بابک|نام خانوادگی۱=فرهی|چاپ=1}}</ref>از همین رو این قبیل اقدامات را باید موجب بی‌اعتباری تحقیقات انجام شده دانست.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=بایسته‌های آیین دادرسی کیفری جلد اول|ترجمه=|جلد=|سال=1393|ناشر=طرح نوین اندیشه|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4801264|صفحه=|نام۱=بابک|نام خانوادگی۱=فرهی|چاپ=1}}</ref>مطابق [[ماده ۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری]]: «در بازجویی‌ها [[اجبار]] یا [[اکراه]] متهم، استفاده از کلمات موهن، طرح سؤالات تلقینی یا اغفال کننده و سؤالات خارج از موضوع اتهام ممنوع است و اظهارات متهم در پاسخ به چنین سؤالاتی و همچنین اظهاراتی که ناشی از اجبار یا اکراه است، معتبر نیست. تاریخ، زمان و طول مدت بازجویی باید در [[برگ صورت مجلس|اوراق صورتمجلس]] قید شود و به امضاء یا اثر انگشت متهم برسد.» | ||
== تشریفات شکلی اوراق بازجویی == | |||
=== ممنوعیت نوشتن بین سطور، قلم خوردگی و تراشیدن کلمات === | |||
==== در قانون ==== | |||
به موجب [[ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری]]: «نوشتن بین سطور، قلم خوردگی و تراشیدن کلمات در اوراق بازجویی و [[تحقیقات مقدماتی|تحقیقات]]، ممنوع است. اگر یک یا چند کلمه اضافه گردد باید بر روی آن خط نازکی کشیده و این موضوع قید شود و [[بازپرس]] و شخصی که تحقیق از او به عمل می‌آید، آن را امضاء کنند. همچنین اگر یک یا چند کلمه از قلم افتاده و در حاشیه نوشته شود، اشخاص یاد شده باید زیر آن را امضاء کنند. هرگاه این ترتیب رعایت نشود، کلمات و خطوط مزبور فاقد اعتبار است. رعایت مقررات این ماده در تمام مراحل [[دادرسی]] از سوی [[مقام قضایی|مقامات قضائی]] و ضابطان دادگستری الزامی است. در صورت قلم خوردگی جزئی موضوع باید در ذیل برگه توضیح داده شده و به امضاء اشخاص فوق برسد.» | |||
==== نحوه اضافه کردن کلمات به سطور ==== | |||
برخی از نویسندگان بیان داشته‌اند که امضاء کلمات اضافه شده بایستی در ذیل آن انجام شود اما توضیح کلماتی که روی آن‌ها خط کشیده شده‌است، ممکن است در ذیل، در جلوی آن‌ها یا در قسمت انتهایی صورتجلسه بیان گردد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کیفری (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=484552|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=علی|نام خانوادگی۲=مهاجری|چاپ=3}}</ref> | |||
علت استفاده از عبارت «خط نازک»، جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی طرفین در فرض وجود هرگونه ادعایی از سوی آنان مبنی بر اضافی نبودن کلمات حذف شده و عدم لزوم حذف آن‌ها و امکان بررسی صحت این ادعا است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1384|ناشر=خط سوم|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=640656|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمیدرضا|نام خانوادگی۲=حاجی زاده|نام۳=یاسر|نام خانوادگی۳=متولی جعفرآبادی|چاپ=2}}</ref> | |||
==== مبنای حکم ==== | |||
ماده فوق در مقام تعیین مقرراتی در خصوص لزوم کتبی بودن تحقیقات مقدماتی در نتیجه فراگیر شدن سواد نوشتاری میان افراد جامعه است که منجر به کتبی شدن تمامی اقدامات مرتبط با پرونده اشخاص در فرایند تحقیقات مقدماتی میشود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کیفری|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1285072|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=خالقی|چاپ=13}}</ref>به‌طور کلی اقدامات غیر کتبی متصدیان تحقیق، فاقد هر گونه اعتبار قضایی است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کیفری (جلد پنجم) (مباحث کاربردی حقوق)|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=سازمان چاپ و انتشارات|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2001544|صفحه=|نام۱=محمود|نام خانوادگی۱=آخوندی اصل|چاپ=1}}</ref>از همین روی باید در تنظیم و تحریر نوشته‌های مربوط به تحقیقات مقدماتی که سرنوشت متهم به آن‌ها وابسته است، نهایت دقت به عمل آید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی کیفری (جلد پنجم) (مباحث کاربردی حقوق)|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=سازمان چاپ و انتشارات|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2001544|صفحه=|نام۱=محمود|نام خانوادگی۱=آخوندی اصل|چاپ=1}}</ref>در هر حال صورت جلسات باید به گونه ای تنظیم شوند که از هرگونه دخل و تصرف احتمالی در آن‌ها به خصوص پس از تنظیم صورتجلسه جلوگیری شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1344524|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=24}}</ref> | |||
==== ضمانت اجرای عدم رعایت تکلیف فوق ==== | |||
گروهی معتقدند ضمانت اجرای عدم رعایت ماده فوق، فقط بطلان کلمه یا کلمات اضافه شده بدون رعایت ترتیبات مقرر در این ماده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=ادله اثبات دعوا|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=قانون مدار|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1226268|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=زراعت|نام۲=حمیدرضا|نام خانوادگی۲=حاجی زاده|چاپ=2}}</ref> | |||
== مواد مرتبط == | |||
[[ماده ۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری]] | |||
[[ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری]] | |||
[[اصل ۳۸ قانون اساسی]] | |||
[[ماده واحده قانون حقوق شهروندی]]<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری (ویرایش جدید)|ترجمه=|جلد=|سال=1397|ناشر=شهردانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6279620|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=خالقی|چاپ=12}}</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۸: | خط ۳۳: | ||
[[رده:اصطلاحات حقوق جزا]] | [[رده:اصطلاحات حقوق جزا]] | ||
[[رده:اصطلاحات قانون آیین دادرسی کیفری]] | [[رده:اصطلاحات قانون آیین دادرسی کیفری]] | ||
[[رده:ضابطان دادگستری و تکالیف آنان]] | |||
[[رده:اصطلاحات قانون مجازات اسلامی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۳:۲۷
بازجویی از اقدامات مهم در فرایند کیفری است که برای تحقیق در قضایای کیفری به عمل می آید، مقصود از این امر طرح سوالات متعدد در بازجویی مقدماتی و بازجویی قضائی، توسط ضابط دادگستری و قاضی، از متهم یا مطلع یا شاکی و یا شاهد است. هدف از این امر دریافت اطلاعات صحیح و لازم از شخصی است که از او بازجویی میشود، گفتنی است پرونده کیفری بدون تکمیل ورقه بازجویی هرگز تکمیل نشده و آماده رسیدگی نخواهد بود.[۱] یکی از حقوق پذیرفته شده برای متهمان، برخورداری از یک بازجویی عادلانه و به دور از فشارهای غیرعادی است، از سوی دیگر لزوم حفظ کرامت و حیثیت متهمین، بازجویان را از هرگونه توهین به آن‌ها یا استفاده از الفاظ رکیک بازمی‌دارد،[۲]از همین رو این قبیل اقدامات را باید موجب بی‌اعتباری تحقیقات انجام شده دانست.[۳]مطابق ماده ۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری: «در بازجویی‌ها اجبار یا اکراه متهم، استفاده از کلمات موهن، طرح سؤالات تلقینی یا اغفال کننده و سؤالات خارج از موضوع اتهام ممنوع است و اظهارات متهم در پاسخ به چنین سؤالاتی و همچنین اظهاراتی که ناشی از اجبار یا اکراه است، معتبر نیست. تاریخ، زمان و طول مدت بازجویی باید در اوراق صورتمجلس قید شود و به امضاء یا اثر انگشت متهم برسد.»
تشریفات شکلی اوراق بازجویی
ممنوعیت نوشتن بین سطور، قلم خوردگی و تراشیدن کلمات
در قانون
به موجب ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری: «نوشتن بین سطور، قلم خوردگی و تراشیدن کلمات در اوراق بازجویی و تحقیقات، ممنوع است. اگر یک یا چند کلمه اضافه گردد باید بر روی آن خط نازکی کشیده و این موضوع قید شود و بازپرس و شخصی که تحقیق از او به عمل می‌آید، آن را امضاء کنند. همچنین اگر یک یا چند کلمه از قلم افتاده و در حاشیه نوشته شود، اشخاص یاد شده باید زیر آن را امضاء کنند. هرگاه این ترتیب رعایت نشود، کلمات و خطوط مزبور فاقد اعتبار است. رعایت مقررات این ماده در تمام مراحل دادرسی از سوی مقامات قضائی و ضابطان دادگستری الزامی است. در صورت قلم خوردگی جزئی موضوع باید در ذیل برگه توضیح داده شده و به امضاء اشخاص فوق برسد.»
نحوه اضافه کردن کلمات به سطور
برخی از نویسندگان بیان داشته‌اند که امضاء کلمات اضافه شده بایستی در ذیل آن انجام شود اما توضیح کلماتی که روی آن‌ها خط کشیده شده‌است، ممکن است در ذیل، در جلوی آن‌ها یا در قسمت انتهایی صورتجلسه بیان گردد.[۴]
علت استفاده از عبارت «خط نازک»، جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی طرفین در فرض وجود هرگونه ادعایی از سوی آنان مبنی بر اضافی نبودن کلمات حذف شده و عدم لزوم حذف آن‌ها و امکان بررسی صحت این ادعا است.[۵]
مبنای حکم
ماده فوق در مقام تعیین مقرراتی در خصوص لزوم کتبی بودن تحقیقات مقدماتی در نتیجه فراگیر شدن سواد نوشتاری میان افراد جامعه است که منجر به کتبی شدن تمامی اقدامات مرتبط با پرونده اشخاص در فرایند تحقیقات مقدماتی میشود.[۶]به‌طور کلی اقدامات غیر کتبی متصدیان تحقیق، فاقد هر گونه اعتبار قضایی است.[۷]از همین روی باید در تنظیم و تحریر نوشته‌های مربوط به تحقیقات مقدماتی که سرنوشت متهم به آن‌ها وابسته است، نهایت دقت به عمل آید.[۸]در هر حال صورت جلسات باید به گونه ای تنظیم شوند که از هرگونه دخل و تصرف احتمالی در آن‌ها به خصوص پس از تنظیم صورتجلسه جلوگیری شود.[۹]
ضمانت اجرای عدم رعایت تکلیف فوق
گروهی معتقدند ضمانت اجرای عدم رعایت ماده فوق، فقط بطلان کلمه یا کلمات اضافه شده بدون رعایت ترتیبات مقرر در این ماده است.[۱۰]
مواد مرتبط
ماده ۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری
ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری
ماده واحده قانون حقوق شهروندی[۱۱]
منابع
- ↑ منصور اباذری فومشی. ترمینولوژی حقوق نوین (جلد اول). چاپ 1. کیان، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6402800
- ↑ بابک فرهی. بایسته‌های آیین دادرسی کیفری جلد اول. چاپ 1. طرح نوین اندیشه، 1393. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4801260
- ↑ بابک فرهی. بایسته‌های آیین دادرسی کیفری جلد اول. چاپ 1. طرح نوین اندیشه، 1393. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4801264
- ↑ عباس زراعت و علی مهاجری. آیین دادرسی کیفری (جلد اول). چاپ 3. فکرسازان، 1386. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 484552
- ↑ عباس زراعت، حمیدرضا حاجی زاده و یاسر متولی جعفرآبادی. قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی. چاپ 2. خط سوم، 1384. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 640656
- ↑ علی خالقی. آیین دادرسی کیفری. چاپ 13. موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1285072
- ↑ محمود آخوندی اصل. آیین دادرسی کیفری (جلد پنجم) (مباحث کاربردی حقوق). چاپ 1. سازمان چاپ و انتشارات، 1386. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2001544
- ↑ محمود آخوندی اصل. آیین دادرسی کیفری (جلد پنجم) (مباحث کاربردی حقوق). چاپ 1. سازمان چاپ و انتشارات، 1386. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2001544
- ↑ عبدالله شمس. آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته). چاپ 24. دراک، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1344524
- ↑ عباس زراعت و حمیدرضا حاجی زاده. ادله اثبات دعوا. چاپ 2. قانون مدار، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1226268
- ↑ علی خالقی. نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری (ویرایش جدید). چاپ 12. شهردانش، 1397. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6279620