تمکین

تمکین در لغت، یعنی قبول کردن، پذیرفتن فرمان، نیرو و …، و در اصطلاح حقوقی، تمکین به معنای فراهم نمودن امکان تمتع جنسی برای شوهر به‌طور متعارف، و نیز، اقدام شوهر به برقراری رابطه جنسی با زن می باشد.

مواد مرتبط

• ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی
• ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی
• ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی

مصادیق

• عدم ترک منزل بدون اذن زوج، حفظ اسرار زوج، قدردان تلاش‌های مرد بودن و عطوفت و مهربانی با او، صبر در دوران تنگ دستی، پذیرایی توام با مهرورزی از شوهر، استقبال از زوج و بدرقه وی به هنگام ورود و خروج وی از منزل، آرایش برای شوهر، و پوشیدن لباس نیکو در حضور وی، اداره منزل به‌طور شایسته، صرفه جویی در هزینه‌ها و … دلالت بر تمکین زوجه می‌نمایند.

اثر تمکین بر نفقه

هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.

در فقه

• تمکین، شرط وجوب نفقه است.
• طی استفتایی از مراجع تقلید، چنین پاسخ داده شده است که: زنی که بدون رضایت شوهر، منزل او را ترک نموده؛ مستحق نفقه نیست.
• طی یک استفتای دیگر از مراجع تقلید نیز، چنین پاسخ داده شده است که: زنی که فراش خود را از شوهرش جدا نموده؛ و فرزندان را به سوءمعاشرت با او، تحریک کرده؛ و نیز در اقامه نماز، تساهل می‌نماید؛ مستحق نفقه نیست.

در رویه قضایی

• نظریه شماره 7/1402/293 مورخ 1402/06/06 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم تمکین زوجه و ضمانت اجراهای آن
• رای دادگاه درباره اجرای حکم الزام به تمکین زوجه (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۱۶۵): به محض وقوع عقد نکاح، حقوق و تکالیف طرفین (زوج و زوجه) در مقابل یکدیگر برقرار می شود و زوجه نیز باید علاوه بر سکونت در منزل تعیین شده توسط زوج، تمکین نماید لذا در صورت عدم تمکین زوجه و صدور رای دادگاه مبنی بر الزام زوجه به تمکین، اجرای رأی منوط به تهیه مسکن و اثاث البیت متناسب از طرف زوج می باشد.

• رای دادگاه درباره اثر فقدان مسکن مستقل زوج در دعوی تمکین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۱۰۷۷): در دعوای تمکین در صورتی که زوجیت طرفین محرز گردد و زوجه دلیلی که حاکی از خوف ضرر جانی و مالی و حیثیتی باشد ابراز ننموده باشد، زن باید در منزلی که شوهر تهیه و ارائه می کند حضور یافته و تمکین نماید فلذا عدم تهیه مسکن مستقل توسط زوج مانع از صدور حکم الزام به تمکین زوجه نیست و صرفا اجرای حکم منوط به تهیه مسکن مناسب در شان زوجه است.

• رای دادگاه درباره اثر محکومیت کیفری زوج بر دعوی الزام به تمکین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۱۰۱۷۵۹): مطابق با ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی در صورتی که بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می‌تواند مسکن علی‌حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه‌ی ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد، به طور مثال محکومیت کیفری زوج به شرب خمر و ترک انفاق  می تواند از جمله موجبات رد دعوی الزام به تمکین باشد و همچنین باید توجه داشت مادامی که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده‌ی شوهر خواهد بود.
• رای دادگاه درباره احراز بیم و خوف زوجه از زندگی مشترک با زوج (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۴۰۰۲۱۲۷): صرف وجود پرونده شکایت زوجه علیه زوج دایر بر ایراد صدمه بدنی عمدی در دادسرا و قبل از صدور حکم محکومیت، دلیل مؤثر بر وجود خوف زوجه از زندگی مشترک با زوج تلقی نمی گردد و در صورت دعوای زوج مبنی بر الزام زوجه به تمکین، دادگاه حکم به تمکین خوانده نسبت به زوج به شرط تهیه مسکن و اثاث البیت که زمان اجرا باید مهیا باشد، خواهد داد.

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۵۹۴۶/۷ مورخه ۱۳۷۹/۶/۱۶ اداره حقوقی قوه قضاییه، هرگاه زن، بدون مانع مشروع، از ادای وظایف زوجیت امتناع کند؛ مستحق نفقه نخواهد بود.
• به موجب نظریه مشورتی شماره ۶۹۱۵/۷ مورخه ۱۳۸۹/۱۱/۹ اداره حقوقی قوه قضاییه، زنی که بدون رضایت شوهر، منزل او را ترک نموده؛ مستحق نفقه نیست.
• به موجب نظریه مشورتی شماره ۵۶۳۳/۷ مورخه ۱۳۸۵/۷/۲۴ و نیز نظریه مشورتی شماره ۱۰۶۳۹/۷ مورخه ۱۳۸۲/۱۲/۲۷، اداره حقوقی قوه قضاییه، تنها اثر حکم الزام به تمکین، در صورت امتناع زوجه از اجرای آن، عدم استحقاق وی نسبت به نفقه خواهد بود.
• رای وحدت رویه شماره ۷۱۶ مورخ ۱۳۸۹/۷/۲۰ هیئت عمومی دیوان عالی کشور( تکلیف قانونی زوجه به تمکین از زوج)
• رای وحدت رویه شماره ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰/۲/۱۳ هیئت عمومی دیوان عالی کشور (مطلق بودن حق حبس زن در صورت حال بودن مهر)
• رای دادگاه درباره اصاله الظهور در پرداخت نفقه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۰۰۸۲)
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۷۸۸ مورخ ۱۴۰۰/۱۰/۱۹ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره شرایط تعلق نفقه به زوجه در حبس
• رای دادگاه درباره اصل استحقاق زوجه بر نفقه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۷۲۱)
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۲۹۳ مورخ ۱۴۰۲/۰۶/۰۶ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم تمکین زوجه و ضمانت اجراهای آن
• رای دادگاه درباره اثر اتهام رابطه نامشروع به زوجه بر تکلیف وی به تمکین از زوج (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۲۹۸)
• رای دادگاه درباره اثر اثبات نشوز در دعوی مطالبه نفقه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۱۵۵۸)
• رای دادگاه درباره اعمال حق حبس در صورت تقسیط مهریه (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۶۳۹)
• رای دادگاه درباره اثر اعمال حق حبس در دعوای الزام به تمکین (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۲۱۳۰۵۰۱۶۵۵)
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۱۴۳۴ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۱۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره لزوم صدور اجراییه برای حکم الزام به تمکین و تعیین تاریخ آثار نشوز
• رای دادگاه درباره اجرای حکم الزام به تمکین زوجه (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۱۶۵)
• رای دادگاه درباره اثر حق انتخاب مسکن توسط زوجه بر دعوی الزام به تمکین (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۴۷۰۰۲۸۶)
• رای دادگاه درباره اثر حکم تمکین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۵۰۰۸۶۴)

موانع مشروع تمکین

در خصوص موانع مشروع تمکین باید گفت که جنون زوجه، مانع مشروع محسوب گردیده، و تکلیف تمکین را از وی سلب می‌نماید؛ لیکن چنانچه ازدواج با زن مجنون، بر اثر تدلیس باشد؛ و زوج به همین دلیل، مبادرت به فسخ نکاح نماید؛ در این صورت می‌تواند برای مطالبه نفقه‌هایی که تا آن زمان پرداخت نموده؛ به شخص فریبکار مراجعه نماید.

مقالات مرتبط

• تفاسیر قضایی از سوءرفتار جنسی زوج در محاکم خانواده
• بررسی مبنا و حدود تکلیف انفاق همسر در حقوق ایران و انگلستان
• ماهیت‌شناسی تکلیف معاضدت زوجین در قوانین موضوعه ایران و فقه
• جرم انگاری رابطه جنسی بدون رضایت زوجه در اسناد بین‌المللی و قوانین ایرلند، اندونزی، ترکیه و ایران
• تحلیل فقهی ـ حقوقی اسباب و آثار نشوز زوجه در نکاح منقطع
• تأملی فقهی بر حکم عدم اشتراط اذن شوهر در حجه الاسلام
• شرایط، قلمرو و آثار فقهی و حقوقی ریاست زوج در رابطه با زوجه

کتب مرتبط

• بررسی فقهی حقوقی شرط عدم تمکین در نکاح دائم (امامی نمین و راجی)

جستارهای وابسته

• نکاح
• تمکین عام
• تمکین خاص
• نشوز
• نفقه