شرط خلاف مقتضای عقد

شرط خلاف مقتضای عقد، هر شرطی است که با مقتضای اطلاق عقد یا مقتضای ذات عقد منافات داشته باشد. مقتضای اطلاق عقد، مفاد و مدلولی است که عقد بدون قید یا شرط، دلالت بر آن خواهد داشت و مقتضای ذات عقد، همان جوهره و اثر اصلی عقد می‌باشد.

گفتنی است تعیین مقتضای پاره ای از عقود، به راحتی امکان‌پذیر است؛ زیرا غرض و آثار عقلی عقودی مثل بیع، به وضوح قابل تشخیص می‌باشد، اما در عقودی نظیر نکاح، تشخیص آثاری که مربوط به ذات و ماهیت عقد است؛ مشکل می‌باشد.

مواد مرتبط

• ماده ۲۳۳ قانون مدنی

مصادیق

• شرط انحلال نکاح محلل، به محض وقوع مقاربت، باطل و مبطل عقد است.

در حقوق تطبیقی

• در خصوص شرط خلاف مقتضای عقد در ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی جدید فرانسه چنین گفته شده‌ است که: «هر شرطی که منجر به از بین رفتن ذات تعهد اصلی متعهد شود (خلاف مقتضای تعهد باشد)، نانوشته تلقی می‌شود. نانوشته بودن شرط خلاف متقضای تعهد به نوعی بطلان جزئی عمل حقوقی می‌باشد، بدین بیان که تنها همان قسمت بلااثر می‌شود و به سایر قسمت‌های قرارداد یا آن شرط تسری نمی‌یابد.

در فقه

• شرط خلاف مقتضای عقد، باطل بوده و موجب بطلان عقد می‌گردد.

در رویه‌ قضایی

• به موجب نظریه مشورتی ۱۰۲۹۷/۷ مورخه ۱۳۸۰/۱۱/۴ اداره حقوقی قوه قضاییه، زوجین می‌توانند شروطی را که مخالف با مقتضای عقد نباشد؛ ضمن نکاح یا عقد لازم دیگری ذکر نمایند.
• به موجب دادنامه شماره ۲۳ مورخه ۱۳۷۲/۱/۲۳ شعبه ۳ دیوان عالی کشور، اگر مردی، ضمن عقد نکاح شرط نماید که اگر وی، همسر خود را طلاق دهد و زن پس از طلاق، با شخص «الف» ازدواج نماید؛ در این صورت باید مبلغی را به شوهر سابق خود، پرداخت نماید؛ چنین شرطی خلاف مقتضای ذات عقد نبوده و زن در صورت نکاح با شخص «الف»، مکلف به تأدیه وجه مزبور است.
• رای دادگاه درباره ابطال سند رهنی به تبع ابطال سند مالکیت (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۶۰۰۱۰۸)

مقالات مرتبط

• واکاوی جواز تعیین شرط عدم استیلاد در نکاح

پایان نامه و رساله های مرتبط

• شرط خلاف مقتضای عقد در حقوق ایران و مقایسه آن با فقه عامه
• بررسی شرط معافیت از مسئولیت ضمان درک در حقوق ایران

کتب مرتبط

• شروط باطل و تاثیر آن در عقود

جستارهای وابسته

• شرط

• شرط مبطل
• شرط مجهول