ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): هر کس که مأمور حفظ یا مراقبت یا ملازمت زندانی یا توقیف شده‌ ای باشد و مساعدت در فرار نماید یا راه فرار او را تسهیل کند یا برای ‌فرار وی تبانی و مواضعه نماید به ترتیب ذیل مجازات خواهد شد:

• الف - اگر توقیف شده، متهم به جرمی باشد که مجازات آن اعدام یا رجم یا صلب است و یا زندانی به یکی از این مجازاتها محکوم شده ‌باشد به ‌سه تا ده سال حبس و اگر محکومیت محکوم‌ علیه حبس از ده سال به بالا باشد و یا توقیف شده متهم به جرمی باشد که مجازات آن حبس از ده سال به‌ بالاست به یک تا پنج سال حبس و چنانچه محکومیت زندانی و یا اتهام توقیف شده غیر از موارد فوق ‌الذکر باشد به شش ماه تا سه سال حبس محکوم‌ خواهد شد.

• ب - اگر زندانی محکوم به قصاص یا توقیف شده متهم به قتل مستوجب قصاص باشد عامل فرار موظف به تحویل دادن وی می ‌باشد و در صورت‌ عدم تحویل زندانی می ‌شود و تا تحویل وی در زندان باقی می ‌ماند و چنانچه متهم غیاباً محاکمه و برائت حاصل کند و یا قتل شبه عمد یا خطئی ‌تشخیص داده شود عامل فرار به مجازات تعیین شده در ذیل بند (‌الف) محکوم خواهد شد و اگر فراری فوت کند و یا تحویل وی ممتنع شود چنانچه‌ محکوم به قصاص باشد فراری دهنده به پرداخت دیه به اولیای دم مقتول محکوم خواهد شد.

• ج - اگر متهم یا محکومی که فرار کرده محکوم به امر مالی یا دیه باشد عامل فرار علاوه بر مجازات تعیین شده در ذیل بند الف ضامن پرداخت دیه‌ و مال محکوم به نیز خواهد بود.
• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

منظور از «مواضعه»، موافقت پنهانی نمودن است که به عنوان مترادف با تبانی به کار رفته است.

به آن دسته از مامورانی که مسئولیت حفظ و نگهداری زندانیان در یک یا چند بند به آن ها واگذار شده، «ماموران حفظ» گفته میشود. (افسران نگهبان زندان)

«ماموران ملازم»، مامورانی هستند که طبق دستور رسمی و قانونی مقامات صلاحیتدار و به منظور انجام تحقیقات و طی فرآیند رسیدگی، شخص زندانی را از زندان خارج میکنند.

«ماموران مراقب»، مامورانی هستند که زندانیان را در محوطه زندان، تحت کنترل و مراقبت دارند.

پیشینه

سابقا قانونگذار در ماده 119 قانون مجازات عمومی مصوب 1304، این عمل را جرم انگاری نموده بود.

نکات تفسیری دکترین ماده 549 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

در این ماده، قانونگذار به جرم انگاری فراری دادن زندانی در فرضی پرداخته که مامورین و مسئولین زندان، عمدا موجبات فرار متهم یا محکوم را فراهم میکنند. مساعدت و کمک به فراری دادن زندانیان، نوعی معاونت در جرم محسوب میشود ولی قانونگذار به دلیل اهمیت این جرائم، مستقلا آن را جرم انگاری نموده است. شمول این ماده بر مواردی که فرار به دلیل زلزله، آتش سوزی، سیل و طوفان بوده، منطقی به نظر نمیرسد، در این موارد زندانی به مجازات ماده 547 محکوم خواهد شد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 549 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

1. این ماده مربوط به جرم فراری دادن زندانی یا توقیف شده توسط مأموران مسئول است.
2. مجازات‌ها بر اساس نوع جرم و وضعیت حقوقی زندانی متفاوت است.
3. اگر زندانی متهم به جرایمی با مجازات اعدام، رجم یا صلب باشد، مساعدت‌کننده در فرار به سه تا ده سال حبس محکوم می‌شود.
4. در صورت محکومیت زندانی به حبس بیش از ده سال، مجازات فرار دهنده یک تا پنج سال حبس است.
5. برای سایر موارد، مجازات شش ماه تا سه سال حبس تعیین شده است.
6. در مواردی که زندانی محکوم به قصاص است، فرار دهنده موظف به تحویل دادن زندانی است و در صورت عدم تحویل، تا زمان تحویل در زندان می‌ماند.
7. اگر قتل شبه عمد یا خطای تشخیص داده شود، فرار دهنده بر اساس مجازات های بند (الف) محکوم می‌شود.
8. اگر زندانی محکوم به امر مالی یا دیه فرار کند، فرار دهنده علاوه بر مجازات، ضامن پرداخت دیه و اموال محکوم به نیز خواهد بود.
9. در صورت فوت زندانی و یا عدم امکان تحویل، اگر زندانی محکوم به قصاص باشد، فرار دهنده ملزم به پرداخت دیه به اولیای دم است.

رویه های قضایی

شعبه دو دیوان عالی کشور در حکم شماره 19 مقرر داشته: «این ماده شامل اشخاصی نیز میشود که موقتا دستگیر شده و آزادی شان منوط به دادن تامین است.»

انتقادات

به نظر میرسد عبارت «غیر از موارد فوق الذکر» در بند الف این ماده، شامل مواردی که متهم یا محکوم، مستوجب مجازات هایی مانند قطع دست و پا است، میشود، بدیهی است که این موارد از حبس بیش از 10 سال شدیدتر است ولی مطابق ماده، مجازات کمتری برای آن پیش بینی شده است، بنابراین ماده از این حیث، قابل نقد به نظر میرسد.

مواد مرتبط

• ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
• ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
• ماده 119 قانون مجازات عمومی مصوب 1304
• ماده 547 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده 434 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 ماده 21 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر و الحاق موادی به آن مصوب 1376