ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): اگر عامل فرار از مأمورین مذکور در ماده (۵۴۹) نباشد و عامداً موجبات فرار اشخاصی که قانوناً زندانی یا دستگیر شده‌اند را فراهم آورد به طریق ذیل مجازات خواهد شد:

الف - چنانچه زندانی محکوم به اعدام یا حبس دایم یا رجم یا صلب بوده مجازات او یک تا سه سال حبس و اگر زندانی متهم به جرمی بوده که مجازات آن اعدام یا رجم یا صلب است مجازات از شش ماه تا دو سال حبس و چنانچه محکومیت زندانی یا مجازات قانونی توقیف شده غیر از موارد فوق‌الذکر باشد مجازات او سه ماه تا یک سال حبس خواهد بود.

ب - اگر زندانی محکوم به قصاص باشد عامل فرار موظف به تحویل دادن وی می‌باشد و در صورت عدم تحویل زندانی می‌شود و تا تحویل وی در زندان باقی می‌ماند. چنانچه فراری فوت کند یا تحویل وی ممتنع شود فراری دهنده به پرداخت دیه به اولیای دم مقتول محکوم خواهد شد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
• ماده ۴۳۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲
• ماده ۱۲۱ قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴

توضیح واژگان

• عامداً: هر عمل ممنوعی که از کسی سر بزند، هنگامی عمد به‌شمار می‌رود که در شرایط خاص رویداده، مسبوق به قصد باشد.
• شخص: موجودی است که دارای حق و تکلیف می‌باشد.
• قانون: به ضابطه‌ای کلی گفته می‌شود که بر افرادی منطبق و حکم همه آن افراد، از آن ضابطه شناخته می‌شود.

• زندانی: شخصی است که به موجب حکم قطعی در راستای اجرای مجازات خود، در زندان است.
• دستگیری: یعنی عمل متوقف کردن یا محروم کردن موقت از آزادی آمد و شد هر شخص مظنون یا متهم به ارتکاب جرم، به قصد بازجویی، بازرسی یا توقیف در آینده نزدیک.
• مجازات: آزاری است که قاضی به علت ارتکاب جرم به نشانه نفرت جامعه از عمل مجرمانه و مرتکب آن برای شخص مقصر، مطابق قانون تعیین می‌کند.

• اعدام: شدیدترین نوع مجازات که توسط قانونگذار مقرر شده‌است و به موجب آن حیات مجرم به‌طور کامل سلب می‌شود.
• حبس دایم: منظور از «حبس دایم» در ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، حبسی است که زمان اتمام آن به اندازه طول عمر مجرم است.
• رجم: به معنای سنگسار کردن است.
• صلب: منظور از مجازات «صلب»، به دار آویختن محکوم است که در جرائمی مانند افساد فی الارض و محاربه پیش‌بینی شده‌ است.
• حبس: به معنای محدود کردن فرد از رفت و آمد و جلوگیری از تصرفات او، آنگونه که خودش می‌خواهد، است.
• متهم: کسی است که فاعل جرم تلقی شده ولی هنوز انتساب جرم به او ثابت نشده است.
• جرم: هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده‌ است.
• توقیف: توقیف یا بازداشت، به معنای سلب آزادی متهم است.
• قصاص: در لغت، به معنای پیروی کردن از جنایتکار یا انجام کاری همانند کار او است.
• زندان: محلی است که در آن محکومان قطعی با معرفی مقامات ذیصلاح قضایی و قانونی برای مدتی معین یا به‌طور دایم در جهت اصلاح و تحمل کیفر نگهداری می‌شوند.
• فوت: به معنای مرگ شخص و از لحاظ زیست شناسی یک پدیده طبیعی است و به از بین رفتن قطعی و برگشت ناپذیر اعمال قلبی و عروقی و تنفسی و حس و حرکت، گفته می‌شود.

• دیه: مالی است که به موجب شرع و در نتیجه ارتکاب جنایت و تجاوز نسبت به نفس یا عضو به مجنی علیه یا ولی یا اولیاء دم وی پرداخته می‌شود.
• ولی دم: شخصی است که شرعاً می‌تواند قصاص را مطالبه کند.

پیشینه

سابقاً قانونگذار در ماده ۱۲۱ قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴، فراری دادن متهم یا محکوم را مورد جرم انگاری قرار داده بود.

نکات تفسیری دکترین ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

مرتکب این جرم عبارت است از افرادی غیر از مأمورینی که وظیفه قانونی در خصوص متهم یا محکوم دارند. ارتکاب این جرم منوط به آن است که متهم یا محکوم عملاً از بازداشتگاه یا زندان فرار کند. اخذ برائت متهم یا دستگیری بعدی او نیز در تحقق این جرم، بی اثر خواهد بود.

نکات توضیحی ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

قانونگذار در ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، به جرم انگاری مواردی پرداخته که افراد عادی در فرار متهم یا محکوم مساعدت می‌کنند که در واقع نوعی معاونت در جرم است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

1. عامل فرار، در صورتی که جزو مأموران ماده ۵۴۹ نباشد و به ایجاد شرایط فرار عمدی افراد زندانی یا دستگیر شده بپردازد، مشمول مجازات می‌شود.
2. مجازات عامل فرار مرتبط با نوع جرم و حکم فرد زندانی متفاوت است.
3. اگر زندانی محکوم به اعدام، حبس دائم، رجم یا صلب باشد، عامل فرار به حبس بین یک تا سه سال محکوم می‌شود.
4. اگر زندانی متهم به جرمی باشد که ممکن است مجازات آن اعدام، رجم یا صلب باشد، مجازات عامل فرار از شش ماه تا دو سال حبس است.
5. اگر محکومیت زندانی یا جرم دستگیری شده جزو موارد بالا نباشد، مجازات عامل فرار سه ماه تا یک سال حبس است.
6. در مورد زندانیان محکوم به قصاص، عامل فرار موظف به تحویل زندانی است و در غیر این صورت، تا زمان تحویل در زندان باقی می‌ماند.
7. اگر زندانی فراری فوت کند یا تحویل او ممکن نباشد، عامل فرار به پرداخت دیه به اولیای دم مقتول محکوم می‌شود.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره فراری دادن متهم دستگیر نشده (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۳۱۰۰۵۱۰)

پایان‌نامه و رساله‌های مرتبط

• مطالعه تطبیقی سیاست کیفری ایران و افغانستان در قبال جرایم علیه عدالت قضایی