مهرالمسمی

مهریه به پنج دسته قابل تقسیم است: مهرالمسمی، مهرالمثل، مهرالسنه، مهرالمتعه و مهرالمفوضه. به مهریه ای که میزان آن، در عقد نکاح معین می‌گردد، یا با تراضی طرفین، حین العقد تعیین می‌گردد؛ مهرالمسمی گویند، بنا به تعریفی دیگر، مال معینی را که توسط طرفین، یا شخص ثالث مأذون از سوی آنان، به عنوان مهریه تعیین گردد؛ مهرالمسمی می‌نامند.

مهریه ممکن است عین معین، کلی، یا منفعت باشد. مهریه، ممکن است سهم مشاعی از یک مال باشد؛ که در این صورت تصرف زن در آن مال، منوط به اذن بقیه شرکاست، همچنین می‌توان حقوق مالی، نظیر حق تحجیر را به عنوان مهریه تعیین نمود.

مواد مرتبط

• ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی

• ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی

نحوه تعیین مهرالمسمی

تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.

در فقه

تعیین مهریه با تراضی طرفین، امکان پذیر بوده؛ و در قانون، حداقل و حداکثری برای آن، معین نگردیده‌است، همچنین ممکن است عملی معین را به عنوان مهریه قرار داد.

در رویه‌ قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۲۸۸۶/۷ مورخه ۱۳۸۲/۴/۲ اداره حقوقی قوه قضاییه، تعیین مهریه، با توافق طرفین بوده و ممکن است بسیار کمتر یا بیشتر از مهرالمثل باشد؛ لیکن به هر حال، در مهریه، خیار غبن راه ندارد.
• به موجب نظریه مشورتی شماره ۴۹۲۳/۷ مورخه ۱۳۸۹/۸/۱۷، و نظریه مشورتی شماره ۶۲۴/۷ مورخه ۱۳۸۳/۲/۱۹، و نیز نظریه مشورتی شماره ۲۶۸۰/۷ مورخه ۱۳۸۶/۲/۲۶ اداره حقوقی قوه قضاییه، افزایش مهریه پس از عقد، عنوان مهریه را نداشته؛ و قسمت اضافه شده، مشمول مقررات مهریه نیست.
• رای دادگاه درباره اثر توافقات قبل و بعد عقد نکاح راجع به مهریه (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۳۰۰۰۱۷۳)

مجهول بودن مهرالمسمی یا مالیت نداشتن یا تعلق آن به غیر

در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر این که صاحب مال اجازه نماید، البته شرط استحقاق زوجه نسبت به مهرالمثل این است که، بین او و زوج، دخول واقع شده باشد، بنابراین در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد؛ عقد صحیح بوده، اما زوج مکلف به پرداخت مهرالمثل می‌باشد.

مصادیق

• اگر مهریه زوجه، صد سکه بهار آزادی بوده، و زوج سکه‌های متعلق به غیر را، به همسرش اعطاء نماید؛ و از طرفی، مالک سکه‌ها، رضایت ندهد؛ در این صورت مرد، باید مثل آن اموال را، برای همسرش تهیه نماید، اما اگر شوهر، باغ متعلق به دیگری را، به عنوان مهریه زوجه قرار داده، و مالک مال، راضی نباشد؛ در این صورت مرد، مکلف به پرداخت قیمت آن مال به زوجه است.

• اگر مهریه زن مسلمان، خوک باشد؛ چنین مهری باطل بوده؛ و زن مستحق مهرالمثل است.

• مهریه ای که عبارت از خانه یا مغازه مرد باشد؛ صحیح نیست؛ و باید به‌طور دقیق، معلوم گردد که کدام یک از آنها، مدنظر است.

• اگر مهریه ۱۱۴ سکه طلا بوده؛ و نوع آن، از نظر بهار آزادی یا سکه امامی یا سکه یک گرمی و …، مشخص نگردد؛ چنین مهری صحیح نیست.

قلمرو

اگر طرفین توافق نموده باشند که مهریه، دارای اوصاف معینی بوده؛ و مرد به تعهد خود عمل ننموده؛ و مالی را که فاقد اوصاف مزبور است؛ به زوجه اعطاء نماید؛ مانند موردی که شوهر، مکلف به پرداخت النگوی طلا به وزن ۱۰ گرم و عیار ۱۸ بوده؛ ولی به جای آن، یک النگوی تقریباً مشابه، اما با وزن ۸ گرم و عیار ۱۴، تقدیم نموده باشد؛ در این صورت با وحدت ملاک از ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی، زوج حسب مورد، مکلف به پرداخت مثل یا قیمت آن مال می‌باشد.

اگر مهلتی که برای تأدیه مهریه، تعیین گردیده؛ مبهم یا مجمل باشد؛ در این صورت، مهریه باطل بوده؛ و زن، مستحق مهرالمثل است.

در صورت بطلان مهریه، چون توافق در مورد آن مال، باطل بوده؛ انگار که هیچ مهری معین نگردیده‌ است؛ و در صورت دخول، مهرالمثل ثابت شده؛ و در فرض وقوع طلاق پیش از مقاربت نیز، هیچ مالی بر عهده شوهر نیست.

در فقه

بطلان مهریه، سبب فساد نکاح نمی‌گردد، در مقابل، این گونه نظر داده‌اند که فساد مهریه، نکاح را نیز، از اعتبار می‌اندازد.

در صورتی که مهرالمسمی، ملک غیر باشد؛ زن مستحق مثل یا قیمت آن، خواهد بود؛ در مقابل نظر داده‌اند که در فرض مزبور، زوج مکلف به پرداخت مهرالمثل خواهد بود.

در رویه‌ قضایی

• رای دادگاه درباره اثر اختلاف مقر و مقرله در سبب دین (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۷۰۰۰۹۳)
• نظریه شماره ۷/۸۸/۱۰۲۰ مورخ ۱۴۰۰/۰۴/۱۹ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مستحق للغیر درآمدن مهریه
• رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اثر تعهد شخص ثالث به پرداخت بخشی از مهریه

معیوب بودن مهرالمسمی

هرگاه مهر، عین معین باشد؛ و معلوم گردد قبل از عقد، معیوب بوده؛ یا بعد از عقد و قبل از تسلیم، معیوب گردد؛ زوجه، حق اعمال خیار فسخ نسبت به مهریه را داشته؛ که در این صورت، مستحق مهرالمثل خواهد بود، همچنین زن، می‌تواند مهریه معیوب را پذیرفته و ارش نیز دریافت دارد.

مقالات مرتبط

• حقوق و تکالیف مالی بین زوجین

• ضمانت مهریه
• بررسی ضرورت رفع ابهام از مفاد قرارداد
• شرط پرداخت مهریه توسط ثالث در نکاح دائم

جستارهای وابسته

• نکاح

• مهریه
• مهرالمثل
• مهرالمتعه
• مهرالسنه
• مهرالمفوضه