حق‌الوکاله

به اجرت و حق الزحمه ای که توسط موکل بابت خدمات وکیل، به وی پرداخت می گردد؛ حق الوکاله گویند، در واقع حق الوکاله همان اجرت وکیل است که در فرض عدم تصریح به مجانی بودن وکالت در قرارداد، باید به وی پرداخته شود. به موجب ماده ۶۷۶ قانون مدنی: حق‌الوکاله وکیل تابع قرارداد بین طرفین خواهد بود و اگر نسبت به حق‌الوکاله یا مقدار آن قرارداد نباشد تابع عرف و عادت است و اگر عادت مسلمی نباشد وکیل مستحق اجرت‌المثل است»، عرف و عادت رایج در جامعه، در حکم شرط ضمن عقد است.

توافق طرفین، مبنی بر استحقاق وکیل نسبت به حق الوکاله، لازم الاجرا است.

مواد مرتبط

ماده ۶۵۹ قانون مدنی

ماده ۶۷۶ قانون مدنی

ماده ۶۷۷ قانون مدنی

مصادیق

اگر طرفین توافق نمایند که وکیل، در مقابل فروش خانه موکل، مبلغ ۲۰۰۰۰ تومان حق الوکاله دریافت نماید؛ چنین توافقی لازم الاجرا بوده؛ و وکیل در صورت عمل به تعهد خویش، مستحق مبلغ مزبور می‌باشد.

در حقوق تطبیقی

برخلاف حقوق ایران، به موجب ماده ۱۵۷۰ قانون مدنی افغانستان، اصل بر مجانی بودن وکالت بوده؛ و استحقاق وکیل نسبت به حق الوکاله، نیازمند ارائه دلیل است.

در فقه

وکالت، از عقود اذنی و غیرمعاوضی محسوب می‌گردد ولی ممکن است از طریق قرارداد جعاله، توام با جُعل باشد.

در رویه‌ قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره ۳۹۱۲ مورخه ۱۳۸۹/۶/۳۱ اداره حقوقی قوه قضاییه: «به موجب ماده ۲ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ و اصلاحات و الحاقات بعدی، اشخاصی که واجد معلومات کافی برای وکالت باشند؛ ولی شغل آنها وکالت در عدلیه نباشد؛ ممکن است به آنها سه نوبت در سال، جواز وکالت اتفاقی داده شود. در لایحه قانونی استقلال کانون وکلا و آیین نامه آن هم، نه صریحاً و نه ضمناً، ماده ۲ قانون فوق الذکر نسخ نشده‌است، و چون به موجب ماده ۳۳۶ قانون مدنی که بیان می‌دارد: (هرگاه کسی برحسب امر دیگری، اقدام به عملی نماید که عرفاً برای آن اجرتی بوده؛ عامل مستحق اجرت است مگر اینکه قصد تبرع داشته)، و همچنین برابر ماده ۶۷۵ قانون مدنی، موکل باید تمام مخارج وکیل را بدهد. نتیجتاً چنانچه مطابق ماده ۵۷۷ همان قانون، اگر در وکالت، مجانی یا با اجرت بودن آن تصریح نشده باشد؛ محمول بر این است که با اجرت باشد؛ بنابراین برابر ماده ۶۷۶ قانون مدنی، حق الوکاله وکیل، تابع قرارداد بین طرفین است و اگر قرارداد نباشد؛ تابع عرف و عادت، که با در نظر گرفتن مقررات دادگستری است که در صورت مطالبه، باید در حکم صادره لحاظ شود.»

امکان تعیین حق‌الوکاله وکیل بعد از انعقاد وکالت

تعیین حق‌الزحمه وکیل توسط طرفین، ممکن است بعد از انعقاد وکالت صورت پذیرد.

عدم اعمال مقررات خیار غبن در حق الوکاله

در رابطه با حق‌الزحمه وکیل، خیار غبن جایگاهی ندارد.

وضعیت حق الوکاله در صورت بطلان وکالت

وکیل، در صورت عدم علم به فساد وکالت، مستحق حق‌الزحمه خواهد بود، و در فرض علم وکیل به بطلان وکالت، چنانچه وی، اقدام به اجرای تمام یا قسمتی از موضوع قرارداد، نموده باشد؛ و عرف نیز برای چنین عملی، قائل به اجرت گردد؛ در این صورت مستحق اجرت المثل خواهد بود؛ زیرا عمل انسان محترم بوده؛ و از طرفی، با اذن موکل انجام شده‌است. لازم است ذکر شود که نمی‌توان در وکالت فاسد، حق‌الزحمه مورد توافق طرفین را ملاک تعیین اجرت المثل دانست؛ زیرا اثر چنین توافقی، منوط به اعتبار وکالت بوده؛ و در فرض کشف بطلان، هیچ اثری بر آن مترتب نخواهد بود.

مقالات مرتبط

• اعتبار تعهد پرداخت حق‌الوکاله از محکومٌ به
• رابطۀ حقوقی بانی و ناشر در اوراق اجاره، مرابحه و مضاربه

جستارهای وابسته

موکل

وکالت

وکیل