رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اثر اسقاط خیار غبن متعارف بر ادعای غبن فاحش

از ویکی حقوق
پرش به ناوبری پرش به جستجو
رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور شماره ۹۵۰۹۹۷۰۹۰۹۱۰۰۲۴۶
شماره دادنامه۹۵۰۹۹۷۰۹۰۹۱۰۰۲۴۶
تاریخ دادنامه۱۳۹۵/۰۵/۱۰
نوع رأیرأی شعبه
نوع مرجعشعبه دیوان عالی کشور
شعبهانتقالی
گروه رأیرای حقوقی
موضوعاثر اسقاط خیار غبن متعارف بر ادعای غبن فاحش
قاضیحسن غفار پور
رسول شاملو

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اثر اسقاط خیار غبن متعارف بر ادعای غبن فاحش: با توجه به اینکه غبن دارای مراتب و درجات است، اسقاط خیار غبن متعارف در قرارداد مانع از استناد به مرتبه ی بالاتر نبوده و در این فرض نیز، ادعای فسخ به علت غبن فاحش در معامله، قابل استماع و پذیرش است.

رأی خلاصه جریان پرونده

در تاریخ ۹۴/۱۰/۳ وکیل آقایان م. و م. و م. ح. پ. فرزندان م. دادخواستی بطرفیت خواندگان ۱- م. ۲- افسانه ۳- ف. ۴- ف. ۵- ف. ورثه مرحوم الف. ق.ی. به خواسته الزام به تنظیم سند رسمی ملک ( الزام خواندگان به حضور در دفتر اسناد رسمی و انتقال پلاک ... فرعی از ... اصلی بخش ۹۹کرمانشاه در قبال دریافت باقیمانده ثمن و پرداخت کلیه خ س. ت دادرسی مقوم بمبلغ ۰۰۰ / ۵۱۰۰۰ ریال و تسلیم مبیع مقوم به همان مبلغ باستناد تصویر مبایعه نامه مورخ ۱۳۹۲/۱۱/۲۳ و سایر مستندات بشرح دادخواست تقدیمی تسلیم دادگاه های عمومی و حقوقی شهرستان کرمانشاه نموده که به شعبه پانزدهم ارجاع و چنین توضیح داده است که خواندگان ورثه شادروان الف. ق.ی. می باشند و ششدانگ یک قطعه باغ پلاک ... فرعی از ... اصلی بخش ۹۹ کرمانشاه را در تاریخ ۹۲/۱۱/۲۳ از طریق مبایعه نامه تنظیمی در بنگاه معاملاتی اسکان را به موکلین به بیع قطعی واگذار نموده اند بخشی از ثمن مورد معامله نقدا بخواندگان پرداخت و تودیع ما بقی به زمان تنظیم سند در دفتر اسناد رسمی موکول گردیده است ۱- کدرهگیری ....- ۱۳۹۲/۱۲/۸ بنام موکلین ثبت گردیده بر اساس مبایعه نامه خواندگان به دفتر اسناد رسمی شماره ... کرمانشاه مراجعه و بخشی از مقدمات و مکاتبات جهت انتقال سند را انجام داده اما هم اکنون از ادامه کار و حضور در دفتر اسناد رسمی خودداری می نمایند در حالیکه در مبایعه نامه اختیار فسخ از طرفین سلب و ساقط گردیده معطوفا به تعهدات و توافقات مندرج در مبایعه نامه صدور رأی بر الزام خواندگان به حضور در دفتر اسناد رسمی شماره ... کرمانشاه بمنظور انتقال رسمی مورد معامله در قبال دریافت باقیمانده ثمن و تسلیم مبیع بموکلین مورد تقاضاست جبران خسارت دادرسی نیز مورد تقاضاست دادگاه مرجوع الیه وقت رسیدگی برای روز ۱۳۹۴/۱۱/۱۸ ساعت ۱۱ صبح تعیین و طرفین را دعوت کرده است - خواندگان خانم ها س. ر.ز. و ف. ر. - وکلای دادگستری را به وکالت از جانب خود معرفی کرده اند - ورثه مرحوم الف. ق.ی. طبق سند وکالت شماره ... - ۹۳/۹/۲۱ تنظیمی در دفتر اسناد رسمی شماره ... شهرستان کرج آقای م. ق.ی. را وکیل بلاواسطه خود قرار داده اند و نامبرده نیز وکالت به نامبردگان داده است تصویر اظهارنامه شماره ۹۱۷ - ۹۳/۳/۲۷ نیز در برگ ۳۰ پرونده پیوست گردیده که حکایت از اعلام فسخ مبایعه نامه مستند دعوی از طرف وکیل بلاواسطه ورثه مرحوم الف. ق.ی. دارد ۰ در جلسه دادرسی با حضور طرفین و وکلای آنان تشکیل یافته وکلای خواندگان اظهار داشته اند که اولا خوانده ردیف ۵ مالک ثمینه اعیان و عرصه است قرارداد را امضاء نکرده است و تعهدی ندارد و دعوی بطرفیت وی باید رد شود ثانیا در مورد سایرین در دفترخانه متوجه شدندکه هزینه ها زیاد است و باغ تغییر کاربری خورده است و مسکونی شده است و به همین دلیل مغبون شده اند و معامله را فسخ کرده اند و دعوی متقابل به خواسته اعلام فسخ قرارداد بدلیل غبن فاحش مطرح نموده اند وکلاسه آن ۹۴۰۷۴۴ همین شعبه است و تقاضای رسیدگی توأم دارند - وکیل خواهانها دریافت نسخه ثانی و ضمائم تقابل را تأیید و اظهار داشته اینکه خوانده پنجم حضور نداشته و در معامله دخالت نکرده با توجه به اقدامات انجام شده از جانب سایر وراث در دفترخانه ... کرج تأیید بعدی است بعلاوه زوجه حق مطالبه قیمت را دارد و در باب فسخ کلیه خیارات از جمله غبن ساقط شده است و خیار غبن فوریت داشته و یکسال بعد دادخواست داده شده و ضمن اینکه دلیلی بر غبن داده نشده از طرفی زمین هنوز کاربری اش باغ می باشد - وکلای خواهان های دعوی متقابل اظهار داشته اند که وکالت بعد از معامله بوده است آنهم برای فسخ نه معامله و تنفیذ در مورد غبن طبق نظر کارشناس افحش بوده است و مراتب در اظهارنامه هم اعلام گردیده است و در پایان جلسه دادگاه آخرین وضعیت ثبتی ملک را از اداره ثبت اسناد و املاک شهرستان کرمانشاه استعلام نموده است پاسخ واصله که بشماره ۹۵۰۰۲۰۷- ۹۵/۲/۱ ثبت گردیده حاکی از مالکیت ششدانگ پلاک ... فرعی از ۶ فرعی از ... اصلی بنام الف. ق.ی. ( مورث فرجام خواهان ) است همچنین در تاریخ ۹۴/۱۱/۱۸ دعوی متقابل مبنی بر تأیید فسخ بعلت غبن فاحش مقوم به ۰۰۰ / ۵۱۰۰۰ ریال از طرف م. ق.ی. فرزند الف. اصالتا و بوکالت از سایر ورثه توسط خانم ها ف. ر. و س. ر.ز. وکلای دادگستری اقامه شده که قرار رسیدگی توأمان هر دو دعوا صادر و دو پرونده توأم گردیده اند وکیل دعوی اصلی آقای م. م. طی لایحه مثبوت بشماره ۹۴۰۳۰۲۴ - ۹۴/۱۱/۲۴ پاسخ کتبی جداگانه به دعوی متقابل داده که پیوست پرونده شده است و در آن گفته شده که بانو ف. الف. ی به فرزند خود م. ق.ی. وکالت داده تا بنمایندگی از مشارالیها مبایعه نامه را امضاء نموده و معامله را انجام دهد در اظهارنامه باین موضوع اشاره شده بعلاوه زوجه متوفی اساسا در اصل مبیع طبق ماده ۹۴۴ قانون مدنی ثمینه اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد و نسبت به عین اموال غیرمنقول حقی ندارد و گذشته از آن خانم ف. م.الف. بهمراه سایر وراث وکالت نامه ای بشماره ... - ۹۳/۳/۲۱ دفتر ...کرج تنظیم و به م. ق.ی. اختیار کامل اعطاء نموده و با وکالت خویش آنرا تأیید و تنفیذ و معامله را پذیرفته در خصوص دعوی متقابل و فسخ معامله تاکنون چهار دادنامه صادر شده در هیچیک مدعی مغبونیت نشده و ادعایی نداشته اند و موکلین پاسخ اظهارنامه را نیز داده اند در جلسه رسیدگی وکلاء خوانده مدعی شده اند که چون معامله بعنوان باغ بوده و تغییر کاربری پیدا نموده و مسکونی گردیده تفاوت قیمت ایجاد شده و غبن حاصل آمده در حالیکه این موضوع در حد تصور است زیرا محل همچنان کاربری باغ دارد و تغییری حاصل نشده و قیمت هم تغییر نیافته است - دلیلی هم بر غبن ارائه نشده است و این حق اسقاط گردیده و مراد از غبن هم همان غبن فاحش است و الا غبن غیر فاحش از موجبات فسخ نیست و قابل مسامحه است و وقتی طرفین به اسقاط خیار غبن اقدام می نمایند مقصود غبن فاحش است که اگر ساقط نشود اعمال خیار بر آن مترتب می شود و در پایان بمسأله عدم اعمال فوری بودن خیار فسخ بعلت غبن اشاره کرده و رد دعوی تقابل را خواستار شده برگ ۴۴ پرونده بعد از این لایحه و پاسخ استعلام وضعیت ثبتی دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۸۳۱۱۵۰۰۰۵۱- ۱۳۹۵/۲/۱ شعبه ۱۵ دادگاه عمومی حقوقی کرمانشاه است که بشرح آن دادگاه در وقت فوق العاده ختم رسیدگی را اعلام و چنین رأی صادر و اعلام کرده است در خصوص دعوی آقای م. م. به وکالت از آقایان ۱- م. ۲- م. ۳- م. همگی ح. پ. بطرفیت آقایان و خانمها ۱- م. ۲- الف ۳- ف. ۴- ف. همگی ق.ی. ۵- ف. م.الف. بخواسته الزام به تنظیم سند رسمی با حضور در دفترخانه راجع به ۶ دانگ پلاک... در قبال دریافت باقیمانده و پرداخت خسارت مقوم بمبلغ ۰۰۰ / ۵۱۰۰۰ ریال و ارزش منطقه ای ملک ۱۰۳۲۲۰۰۰ ریال تسلیم مبیع ( تحویل مورد معامله ) مقوم به ۰۰۰ / ۰۰۰ / ۵۱ ریال و ارزش منطقه ای ۰۰۰ / ۳۲۲ / ۱۰ ریال بدین شرح که وکیل خواهان ها اظهار داشته خواندگان وراث مرحوم الف. ق.ی. میباشند یاد شدگان ششدانگ یک قطعه باغ محصور تحت پلاک ... فرعی از ... اصلی بخش ۹۹ کرمانشاه را در تاریخ ۹۲/۱۱۸/۲۳ به خوانها به بیع واگذار کرده اند خواندگان از حضور در دفترخانه برای انتقال سند رسمی خودداری کرده اند در مبایعه نامه تنظیمی اختیار فسخ معامله برای طرفین سلب و ساقط گردیده است نظر به مفاد مبایعه نامه تنظیمی در تاریخ ۹۲/۱۱/۲۳ مشاور املاک اسکان که در بند۶ - ۶ در ماده ۵ قرارداد کلیه خیارات از جمله خیار غبن به استثنای خیار تدلیس را اسقاط نموده اند و با توجه به استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک که سند مالکیت ششدانگ پلاک ... فرعی از ۶ فرعی از .... اصل ذیل ثبت ۳۳۹۶۳... بنام الف. ق.ی. صادر و تسلیم شده است و با عنایت به دفاعیات غیر مؤثر وکلای خواندگان خواسته وکیل خواهانها وارد است دادگاه مستندا به مقررات مواد ۲۱۹ - ۲۲۰ - ۲۲۱ - ۲۲۲ و ۲۲۳ از قانون مدنی و مواد ۱۹۸ ، ۵۱۵ ، ۵۱۹ ق ۰ آ ۰ د ۰ م حکم به حقانیت خواهانها و محکومیت خواندگان به حضور در دفترخانه اسناد رسمی جهت انتقال سند رسمی ۶ دانگ پلاک ... فرعی از ... اصلی بخش ۹۹ در قبال دریافت باقیمانده ثمن و پرداخت خسارت و تسلیم مبیع بخواهانها صادر و اعلام میگردد در خصوص دعوی خانمها ف. ر. و س. ر.ز. به وکالت از آقای م. ق.ی. بطرفیت آقایان ۱- م. ۲- م. ۳- م. همگی ح. پ. بخواسته تأیید فسخ معامله و دعوی متقابل در پرونده کلاسه ۹۴۰۷۴۴ شعبه ۱۵ دادگاه عمومی حقوقی مقوم به ۰۰۰ / ۰۰۰ / ۵۱ ریال و ارزش منطقه ای ملک ۰۰۰ / ۵۱۰۰۰ ریال و مطالبه خسارت دادرسی بدینشرح که وکلای خواهان اظهار داشته اند موکلین یک قطعه زمین در تاریخ ۹۲/۱۱/۲۳ به خواندگان انتقال داده اند پس از وقوع معامله متوجه شده اند زمین تغییر کاربری داده شده و خریداران از آن مطلع بوده اند اما خواهانها بی اطلاع بوده اند و زمین را به قیمت بسیار نازلتر از ارزش واقعی آن بفروش رسانده اند مدتی پس از وقوع معامله متوجه غبن فاحش شده اند و پس از اطلاع از ارزش واقعی ملک به خریداران مراجعه نموده و مراتب فسخ معامله را به ایشان اعلام داشته اند و خریداران حاضر به فسخ نشده اند نظر باینکه خواهانها در مبایعه نامه تنظیمی کلیه خیارات را از جمله خیار غبن به استثنای خیار تدلیس اسقاط کرده اند و با عنایت بمقررات ماده ۴۴۸ قانون مدنی که سقوط تمام یا بعضی از خیارات را می توان در ضمن عقد شرط نمود و مطابق ماده ۱۰ از قانون مزبور قرار دادهای خصوصی نسبت به کسانی که آنرا منعقد نموده اند در صورتیکه مخالف صریح قانون نباشد نافذ است دادگاه مستندا بمقررات ماده ۱۹۷ ق ۰ آ۰ د۰ م با عدم پذیرش دعوی خواهان حکم به بی حقی آنها صادر و اعلام می گردد رأی حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان کرمانشاه می باشد با ابلاغ این دادنامه وکلای مع الواسطه م. ق.ی. از طرف آنان فرجام خواهی نموده ما حصل فرجامخواهی علاوه بر مواردی که در لایحه قبلی خطاب به دادگاه صادر کننده حکم اعلام داشته و در اینجا هم عنوان نموده بمسأله عدم اطلاع موکلین خود از کاربری زمین بعلت عدم سکونت دائم در کرمانشاه اشاره کرده اند و گفته اندکه این عدم اطلاع باعث شده که معامله سرقیمت بسیار کمتر از ارزش واقعی ارزیابی گردد و در واقع اسقاط خیار غبن را فقط در خصوص زمینی که ماهیت باغ داشته باشد میتوان اعمال کرد نه زمینی که قابلیت مسکونی پیدا کرده و این امر مصداق اسقاط مالم یجب است یعنی اگر فروشندگان به این امر اشراف داشتند که ملک مذکور امکان تغییر کاربری پیدا کرده قطعا به این قیمت معامله نمی کردند و لذا بمحض اطلاع از این موضوع با ارسال اظهارنامه درخواست فسخ نمودند و در پایان مطالب دیگری در تکمیل مدافعات خود بیان داشته که تفصیل لایحه فرجام خواهی هنگام شور قرائت می شود دفتر دادگاه تبادل لوایح را انجام داده و پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال داشته رسیدگی در دستور کار این شعبه قرار گرفته و سپس بلحاظ نقص درتبادل لوایح انجام شده پرونده طی دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۹۰۹۱۰۰۲۴۶- ۱۳۹۵/۵/۱۰ اعاده گردیده اکنون فرجام خواندگان رأسا پاسخ کتبی داده و رد فرجام خواهی را خواستار شده اند که لوایح فرجامی هنگام شور قرائت می شود ۰ هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای رسول شاملو عضو ممیز و ملاحظه اوراق و محتویات پرونده مشاوره نموده چنین رأی میدهد:


رأی شعبه دیوان عالی کشور

بر رسیدگی دادگاه و دادنامه ی صادره اشکال وارد است زیرا ادعای فسخ به علت غبن فاحش در معامله است آنچه در قرارداد عادی بند ۶ - ۶ اسقاط شده غبن متعارف می باشد با توجه به اینکه طبق مقررات و موازین فقهی غبن دارای مراتب و درجات است اسقاط غبن متعارف مانع از استناد به مرتبه ی بالاتر نیست بنابراین دادگاه باید طبق مندرجات قرارداد و قوانین موضوعه به خواسته توجه و دلایل آن رسیدگی کند علیهذا دادنامه ی صادره مستندا به بند ۵ ماده ۳۷۱ قانون آئین دادرسی مدنی بعلت نقص رسیدگی و تحقیقات نقض و رسیدگی بعدی با لحاظ بندهای الف مواد۴۰۱ و ۴۰۵ همان قانون به دادگاه صادر کننده رأی محول می شود.

رئیس شعبه سوم دیوانعالی کشور - حسن غفار پور

مستشاردیوانعالی کشور- رسول شاملو

مواد مرتبط

جستارهای وابسته

برگرفته از «https://wikihoghoogh.net/w/index.php?title=رای_شعبه_حقوقی_دیوان_عالی_کشور_درباره_اثر_اسقاط_خیار_غبن_متعارف_بر_ادعای_غبن_فاحش&oldid=261819»