ماده ۲۴۹ قانون مدنی

ماده ۲۴۹ قانون مدنی: سکوت مالک ولو با حضور در مجلس عقد، اجازه محسوب نمی‌شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۲۴۸ قانون مدنی
• ماده ۲۵۰ قانون مدنی

مطالعه تطبیقی

برخلاف حقوق داخلی، در برخی موارد سکوت و عدم اعتراض به منزله رضا تلقی شده است. در حقوق بین‌الملل، برخی انفعال‌ها، عدم پاسخگویی‌ها، ترک فعل‌ها یا سایر «سکوت‌ها» می‌توانند آثار حقوقی ایجاد کنند. برای مثال، ماده ۲۰ کنوانسیون ۱۹۶۹ وین در خصوص حقوق معاهدات، عدم اعتراض به رزرو را نوعی پذیرش آن رزرو تلقی می‌کند. یا طبق بند ۲ ماده ۱۹ کنوانسیون مذکور، در یک کنفرانس بین‌المللی حتی اگر یک‌سوم کشورها در آن حضور نداشته باشند یا رأی ندهند، تصویب معاهده می‌تواند صورت پذیرد. نمونه دیگر، ماده ۲۵۲ کنوانسیون بین‌المللی حقوق دریاها است که به موجب آن، در صورت سکوت دولت ساحلی، رضایت ضمنی او و ادامه پروژه علمی تحقیقاتی دریایی مستفاد می‌شود، مگر اینکه دولت ساحلی در مدت‌زمان معینی پاسخ دهد.

توضیح واژگان

«سکوت»، یعنی سخن نگفتن و واکنشی از خود نشان ندادن، در واقع سکوت، یعنی صحبت نکردن، با وجود قدرت تکلم،همچنین به عدم ابراز اراده، به صورت صریح یا ضمنی، سکوت گویند.

در تعریفی دیگر، سکوت، یعنی عدم رد معامله، به وسیله سخن یا عملی که قرینه ای بر رضا، نسبت به عقد فضولی باشد.

مطالعات تطبیقی

در نظام حقوقی کشورهای سوئیس، فرانسه، آلمان، انگلیس، آمریکا، سکوت، به عنوان وسیله ای برای ابراز اراده، شناخته نشده‌است.

در قانون مدنی جدید فرانسه نیز در ماده 1120 به صراحت ذکر شده است که سکوت به منزله قبول نیست مگر آنکه به موجب قانون، عرف، روابط تجاری و یا قراین خلاف این امر استنباط گردد.

نکات تفسیری دکترین ماده 249 قانون مدنی

اجازه مالک نسبت به معامله فضولی، ممکن است با لفظ و به صورت صریح اعلام گردد؛ یا اینکه مالک، به کمک برخی قراین یا با کنایه، رضایت خود را ابراز نماید، نظیر اینکه بگوید: مبارک است انشاءالله، اما سکوت، وضعیتی است مبهم، که نمی‌تواند دلالت بر احراز اراده نماید؛ مگر اینکه در این باره، شواهد و قراینی وجود داشته باشد.

البته چنانچه سکوت، همراه با شواهد، اوضاع و احوالی باشد که دلالت بر قصد انشاء نماید؛ چنین عقدی نافذ است.

نکات توضیحی ماده 249 قانون مدنی

رضایت باطنی مالک، بدون اینکه در عالم خارج تبلور یابد؛ مؤثر نیست. سکوت، دلالت بر وقوع چیزی نمی‌نماید، اما عقل، دلالت بر این دارد که سکوت، در صورت همراه بودن با شواهد و قراین، معامله فضولی را تنفیذ می‌نماید.

سکوت را نمی‌توان جایگزین اراده ضمنی دانست یا حتی اماره‌ای بر وجود آن تلقی کرد، زیرا سکوت حالتی سلبی و محض است و نمی‌تواند متضمن ایجاب باشد. بلکه سکوت حالتی است که مخاطب در برابر ایجاب به خود می‌گیرد و عمل ایجابی نمی‌تواند از سکوت ناشی شود، مگر اینکه طرفین به‌طور صریح اراده خود را بیان کنند یا با اعمالی ضمنی قصد و رضایتشان احراز شود. در اصطلاح حقوقی، صرف سخن نگفتن سکوت تلقی نمی‌شود و صاحب اراده می‌تواند با اراده ضمنی، قبول خود را اعلام کند. به عنوان مثال، با اشاره یا انجام عملی که مبین قصد و رضا است، معامله را انشاء نماید. حقیقت آن است که اراده ضمنی نیز سکوت محسوب نمی‌شود و سکوت با قرینه نیز سکوت تلقی نمی‌گردد، بلکه در عرف نوعی اعلام اراده ضمنی است. بر این اساس، عدم نیز می‌تواند مثبت وجود باشد.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 249 قانون مدنی

1. سکوت مالک به معنای رضایت یا اجازه نیست.
2. حضور مالک در جلسه عقد به منزله اجازه دادن نیست.
3. برای اعتبار بخشیدن به عقد، لازم است مالک به‌طور صریح رضایت خود را اعلام کند.
4. در مواردی که رضایت مالک نیاز است، سکوت او کفایت نمی‌کند.
5. این ماده بر اهمیت صراحت در اعلام اراده مالک تأکید دارد.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره درخواست تخلیه به علت تغییر شغل (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۲۹۰۰۰۲۹)
• رای دادگاه درباره اماره سکوت مالک نسبت به تصرفات متصرف (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۶۹۴۰۰۱۵۸)

• به موجب دادنامه شماره ۱۹۹ مورخه ۴/۶/۱۳۷۱ شعبه ۱۵ دیوان عالی کشور، سکوت مالک را نمی‌توان به معنای تنفیذ معامله فضولی دانست؛ حتی اگر مدتی طولانی تداوم یابد.
• رای دادگاه درباره ابطال سند رسمی به موجب سند عادی (دادنامه شماره ۹۶۰۹۹۷۰۲۲۲۹۰۰۱۲۱)
• رای دادگاه درباره استناد به دکترین حقوقی در دادگاه (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۲۱۳۰۷۰۰۷۵۳)
• رای دادگاه درباره انتقال مال غیر با سند رسمی به دیگری پس از انتقال آن با سند عادی (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۲۰۰۹۰۱)

مقالات مرتبط

• بررسی تطبیقی ماهیت و آثار معامله فضولی در بازار اوراق بهادار با معامله در خارج از بازار
• مسئولیت مدنی ناشی از ارادۀ ضمنی در قالب سکوت (مطالعۀ تطبیقی در نظام حقوق عرفی، فقه و حقوق ایران)
• مطالعه تطبیقی اصول تفسیر قرارداد
• مطالعۀ مراحل قصد انشاء و چگونگی ابراز آن در فقه امامیه و قانون مدنی مصر
• نقش و تاثیر سکوت در شکل گیری اعمال حقوقی و جایگاه آن در ادله اثیات با رعایت اخلاق حسنه

کتب مرتبط

• سکوت در قراردادها