ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حقوق
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی''': هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا [[مال]] یا [[آزادی]] یا [[حیثیت]] یا شهرت تجارتی یا به هر [[حق]] دیگر که به موجب [[قانون]] برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب [[ضرر]] مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران [[خسارت]] ناشی از عمل خود می‌باشد.
'''ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی''': هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا [[مال]] یا [[آزادی]] یا [[حیثیت]] یا [[حق شهرت|شهرت]] تجارتی یا به هر [[حق]] دیگر که به موجب [[قانون]] برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب [[ضرر]] مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران [[خسارت]] ناشی از عمل خود می‌باشد.


== اصول و مواد مرتبط ==
== اصول و مواد مرتبط ==
خط ۸: خط ۸:


ضرر: به وارد نمودن نقص بر مال، آسیب بر جان و وهن در کلام دیگری، ضرر گویند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=334760|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref>
ضرر: به وارد نمودن نقص بر مال، آسیب بر جان و وهن در کلام دیگری، ضرر گویند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=334760|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref>
== مطالعات تطبیقی ==
برابر ماده 1246 قانون مدنی جدید فرانسه برای هر شخصی که سبب زیان زیست محیطی گردد مسئولیت مدنی پیش بینی گردیده است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون مدنی فرانسه|ترجمه=|جلد=|سال=1401|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6712772|صفحه=|نام۱=سیامک|نام خانوادگی۱=پاکباز|چاپ=1}}</ref>
در ماده 1249 قانون مدنی جدید فرانسه درخصوص جبران زیان های زیست محیطی گفته شده است که اولویت با جبران عینی می باشد و درصورتی که این امر ممکن نشد، دادگاه مقصر را به پرداخت خسارت محکوم خواهد نمود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون مدنی فرانسه|ترجمه=|جلد=|سال=1401|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=6712804|صفحه=|نام۱=سیامک|نام خانوادگی۱=پاکباز|چاپ=1}}</ref>


== نکات توضیحی تفسیری دکترین ==
== نکات توضیحی تفسیری دکترین ==
خط ۳۲: خط ۳۷:
* [[رای دادگاه درباره استفاده موسسه خصوصی از عنوان مشابه موسسه دولتی (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۰۷۱۴)]]
* [[رای دادگاه درباره استفاده موسسه خصوصی از عنوان مشابه موسسه دولتی (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۰۷۱۴)]]
* [[رای دادگاه درباره اثبات بیماری هپاتیت ث (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۱۳۵۹)]]
* [[رای دادگاه درباره اثبات بیماری هپاتیت ث (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۱۳۵۹)]]
* [[رای دادگاه درباره اثبات بیماری هپاتیت ث (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۱۴۹۸)]]
* [[رای دادگاه درباره اثر بازداشت ملک بر دعوی الزام به تنظیم سند اجاره و انتقال سرقفلی (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۱۶۰۰۷۷۵)]]
* [[رای دادگاه درباره اثر تغییر دعوا بر ایراد اعتبار امر مختومه (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۷۰۰۷۲۵)]]
* [[نظریه شماره ۷/۹۹/۸۸۵ مورخ ۱۳۹۹/۰۷/۱۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ضمان انتقال دهنده ویروس کرونا]]
* [[رای دادگاه درباره اثر خط زدن عبارت به حواله کرد در چک (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۴۰۰۱۱۰۱)]]
* [[رای دادگاه درباره احراز سبب ابتلا به بیماری خاص (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۱۷۱۷)]]
* [[رای دادگاه درباره احراز سبب ابتلا به بیماری خاص و مطالبه خسارت معنوی مازاد بر دیه و ارش (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۱۴۶۰)]]
* [[نظریه شماره 7/1400/1572 مورخ 1401/01/27 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره کفایت دیه بر مصدومِ از کار افتاده]]
== انتقادات ==
قانونگذار در '''ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی'''، به‌صورت گذرا و بدون ذکر جزئیات، از حقی به نام «شهرت» نام برده است. اما این مسئله با توجه به جزئیات عمیق آن در بوته اجمال باقی مانده است.<ref name=":02">ایرج بابایی؛ شبیر آزادبخت، (۱۴۰۳)، [https://www.jlj.ir/article_715409.html مطالعه تطبیقی مسئولیت مدنی ناشی از هتک شهرت در حقوق ایران، آمریکا و انگلیس]، مجله حقوقی دادگستر، دوره ۸۸، شماره ۱۲۵</ref>


== مقالات مرتبط ==
== مقالات مرتبط ==
* [[مبانی فقهی تکالیف دولت در قبال مسئولیت‌های خارج از اراده]]
* [[مسئولیت مدنی و کیفری پزشک در مقابل بیمار در حقوق ایران وفرانسه]]
* [[تمایزهای بنیادین «ضمان قهری» و «مسئولیت مدنی» از حیث مبنا، ارکان و احکام]]
* [[بررسی جایگاه عدالت توزیعی در مسئولیت مدنی]]
* [[مطالعه تطبیقی قائم مقامی بیمه گر در حقوق انگلیس و فرانسه با تاکید بر رویه قضائی]]
* [[بررسی مبانی و مستندات قانونی ناشی از خسارت مربوط به محیط زیست در حقوق ایران]]
* [[جبران خسارت ناشی از صدمات بدنی در حقوق ایران و انگلیس]]
* [[مسئولیت مدنی ارائه‌دهندگان خدمات حوزۀ ارتباطات و فناوری اطلاعات در ایران]]
* [[مفاهیم اصلی و مبنای مسئولیت عرضه‌کنندگان کالا براساس قانون حمایت از مصرف‌کنندگان مصوب 1388 و مقایسه آن با دستور العمل اتحادیه اروپا]]
* [[مفاهیم اصلی و مبنای مسئولیت عرضه‌کنندگان کالا براساس قانون حمایت از مصرف‌کنندگان مصوب 1388 و مقایسه آن با دستور العمل اتحادیه اروپا]]
* [[اخلاقی بودن مسئولیت مدنی محض]]
* [[اخلاقی بودن مسئولیت مدنی محض]]
خط ۸۰: خط ۱۰۴:
*[[امکان سنجی مطالبۀ قیمت افزایش یافتۀ مبیع از بایع فضولی با توجه به رویۀ قضایی]]
*[[امکان سنجی مطالبۀ قیمت افزایش یافتۀ مبیع از بایع فضولی با توجه به رویۀ قضایی]]
*[[تحول در مسئولیت مدنی پزشک : بازگشت افراطی به نظریۀ تقصیر]]
*[[تحول در مسئولیت مدنی پزشک : بازگشت افراطی به نظریۀ تقصیر]]
*[[مطالعه تطبیقی عناصر نقض علامت تجاری در حقوق آمریکا و ایران]]
*[[بررسی ویژگی‌های عدالت مطلوب در ماده اول قانون مسئولیت مدنی ایران در مقایسه با نظریه‌ عدالت توزیعی جان راولز]]
*[[تحلیلی بر مفهوم «حادثه غیرمترقبه» و اثر آن در قانون بیمه اجباری مصوب 1395]]
*[[نقض عامدانه قرارداد و تأثیر آن بر جبران خسارت ناشی از نقض قرارداد]]
*[[مسئولیت نیابتی والدین، ناشی از نقض کپی‌رایت توسط کودکان(مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا)]]
*[[تسهیل در اثبات مسئولیت مدنی قراردادی و خارج از قرارداد ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای صرف در حقوق ایران با مطالعۀ تطبیقی حقوق فرانسه و کامن‌]]
*[[حمایت از زیان‌دیده در برابر تبلیغات تجاری مقایسه‌ای از طریق طرح دعوای رقابت غیرمنصفانه]]
*[[تحدید مالکیت خصوصی در اجرای طرح های عمومی و جبران خسارات ناشی از آن در نظام حقوقی ایران و انگلستان]]
*[[مبانی مسئولیت مدنی ناشی از عیب تولید و توزیع دارو]]
*[[مسئولیت مدنی؛ منطق واحد یا متکثّر]]
*[[بررسی مبانی و ارکان مسئولیت مدنی موتورهای جست‌وجوگر در سوءاستفاده از داده‌های کاربران]]
*[[نقش اخلاق در حقوق مسئولیت مدنی]]
*[[قواعد عام مسئولیت مدنی در حقوق انگلستان با نگاهی به حقوق ایران]]
*[[نقش تقصیر در مسئولیت مدنی و مقایسه آن با حقوق کامن لا]]
*[[بررسی مسئولیت مدنی سربازان وظیفه ناشی از تیراندازی]]
*[[مسئولیت مدنی ناشی از بی احتیاطی در حقوق ایران و انگلستان]]


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۴۳

ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی: هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می‌باشد.

اصول و مواد مرتبط

توضیح واژگان

حیثیت: در لغت عبارت است از ارزش و اعتبار اجتماعی که باعث سربلندی و خوش‌نامی شخص می‌شود.[۱]

ضرر: به وارد نمودن نقص بر مال، آسیب بر جان و وهن در کلام دیگری، ضرر گویند.[۲]

مطالعات تطبیقی

برابر ماده 1246 قانون مدنی جدید فرانسه برای هر شخصی که سبب زیان زیست محیطی گردد مسئولیت مدنی پیش بینی گردیده است.[۳]

در ماده 1249 قانون مدنی جدید فرانسه درخصوص جبران زیان های زیست محیطی گفته شده است که اولویت با جبران عینی می باشد و درصورتی که این امر ممکن نشد، دادگاه مقصر را به پرداخت خسارت محکوم خواهد نمود.[۴]

نکات توضیحی تفسیری دکترین

بر اساس ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، ارتکاب اعمال زیانبار نسبت به دیگران ممنوع است و هر کس باید چنان رفتار کند که موجب ضرر به دیگری نشود و قانونگذار در این ماده، افعالی که موجب مسئولیت می‌شوند را احصاء نکرده‌است. شاید دلیل عدم احصاء این باشد که ضرورتی برای این کار احساس نکرده‌است زیرا تقصیر مدنی برخلاف تقصیر جزایی که عنوان جرم را به خود می‌گیرد و به موجب اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها باید معلوم و مشخص باشد معیار عرفی و اجتماعی دارد به همین دلیل مقنن در این ماده به بیان یک اصل کلی پرداخته‌است. با بیان این قاعده کلی و تأسیس یک اصل حقوقی ارتکاب هرگونه عمل زیانبار غیرقانونی یا غیر متعارف را تقصیر محسوب داشته و مسئولیت را بر اساس آن استوار کرده‌است.[۵] بنابراین اگر شخصی در مقام اجرای حق، سوء استفاده کند، عمل او می‌تواند تقصیر تلقی شده و موجب مسئولیت باشد.[۶] همچنین ترک فعل هم می‌تواند سبب مسئولیت شود البته مشروط بر این که ثابت شود شخص به موجب قانون یا قرارداد موظف به انجام آن باشد و به تعهد خود عمل نکند و در نتیجه موجب ورود خسارت شود.[۷][۸]

اما باید توجه داشت، در مواردی که مسئولیت مدنی از سنخ مسئولیت مدنی ناشی از فعل شخصی است، ضرورت دارد، بین فعل خوانده دعوا و ضرر وارده ناشی از فعل خوانده دعوا و ضرر وارده، رابطه سببیت عرفی برقرار باشد؛ یعنی از دید عرف، ضرر وارده ناشی از فعل خوانده دعوا باشد.[۹]

نکته قابل ذکر دیگر در خصوص ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی این است که ضرر مفهومی عرفی است. در هر کاری ممکن است نفع و ضرری باشد ولی عرف آن کار را یا مضر می‌داند یا نمی‌داند زیرا عرف اثر و نتیجه غالب را در نظر می‌گیرد اگر ضرر چیزی از منفعت آن بیشتر باشد آن کار را مضر می‌داند ولی اگر منافع آن بیشتر باشد آن را مضر نمی‌داند گرچه متضمن ضرر هم باشد مانند دادن نفقه به واجب النفقه که عرف آن را ضرر نمی‌داند.[۱۰]

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

از مستندات مسئولیت مدنی، حدیث نبوی لاضرر و لا ضرار فی الاسلام است که تبدیل به قاعده شده‌است.[۱۱]

رویه‌های قضایی

انتقادات

قانونگذار در ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، به‌صورت گذرا و بدون ذکر جزئیات، از حقی به نام «شهرت» نام برده است. اما این مسئله با توجه به جزئیات عمیق آن در بوته اجمال باقی مانده است.[۱۳]

مقالات مرتبط

منابع

  1. عباس ایمانی و امیررضا قطمیری. قانون اساسی در نظام حقوقی ایران پیشینه، آموزه‌ها، قوانین. چاپ 1. نامه هستی، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4459480
  2. محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد سوم). چاپ 4. گنج دانش، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 334760
  3. سیامک پاکباز. شرح قانون مدنی فرانسه. چاپ 1. میزان، 1401.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6712772
  4. سیامک پاکباز. شرح قانون مدنی فرانسه. چاپ 1. میزان، 1401.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 6712804
  5. سیدمرتضی قاسم‌زاده. الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. چاپ 6. میزان، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 247160
  6. سیدجلال الدین مدنی. حقوق مدنی (جلد سوم) (مسئولیت مدنی، ضمان قهری، سقوط تعهدات، شرایط ضمن عقد). چاپ 1. پایدار، 1383.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 62636
  7. سیدجلال الدین مدنی. حقوق مدنی (جلد سوم) (مسئولیت مدنی، ضمان قهری، سقوط تعهدات، شرایط ضمن عقد). چاپ 1. پایدار، 1383.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 62628
  8. سیدحسن امامی. حقوق مدنی (جلد اول) (در اموال، مالکیت، حق انتفاع، حق ارتفاق، تعهدات به‌طور کلی، بیع و معاوضه). چاپ 17. اسلامیه، 1375.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 527268
  9. علی عباس حیاتی. حقوق مدنی (جلد چهارم) (مسئولیت مدنی). چاپ 1. میزان، 1392.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4921176
  10. ابوالحسن محمدی. قواعد فقه. چاپ 11. میزان، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1785992
  11. ناصر کاتوزیان. حکومت قانون و جامعه مدنی (طرح تقویت ظرفیت‌های آموزش و پژوهش حقوق بشر (مرحله 2). چاپ 1. دانشگاه تهران، 1385.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2977536
  12. مجموعه نشست‌های قضایی مسائل قانون مدنی. چاپ 1. جنگل، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1008224
  13. ایرج بابایی؛ شبیر آزادبخت، (۱۴۰۳)، مطالعه تطبیقی مسئولیت مدنی ناشی از هتک شهرت در حقوق ایران، آمریکا و انگلیس، مجله حقوقی دادگستر، دوره ۸۸، شماره ۱۲۵