نکاح

نکاح در لغت به معنای ازدواج، زناشویی و یا پیوند و تقابل است، و در اصطلاح حقوقی عبارت است از رابطه حقوقی که به وسیله عقد میان زن و مرد حاصل می‌گردد و به آن‌ها حق تمتع جنسی از یکدیگر را می‌دهد، و در تعریفی دیگر، نکاح، عبارت است از تراضی زن و مرد برای تشکیل زندگی مشترک.

مواد مرتبط

• مواد ۱۰۳۴ تا ۱۱۳۲ قانون مدنی
• ماده ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۴۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی

اقسام نکاح

نکاح دائم

مقاله اصلی: "نکاح دائم"

در صورتی که نکاح، نامحدود و برای تمام مدت طول عمر زوجین باشد، نکاح دائم است.

نکاح منقطع

مقاله اصلی: "نکاح منقطع"

نوعی ازدواج در مذهب شیعه که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدود با مهریه معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود و با پایان آن رابطه زوجیت خود به خود منقضی می‌شود، نکاح موقت نام دارد که به صیغه نیز معروف است.

اختلاف در دائمی یا موقت بودن نکاح

اگر طرفین اراده بر مدت دار بودن عقد دارند، می بایست به عنوان شرط عقد نکاح آن را ضمن عقد بیان نمایند و در صورت اختلاف در دائمی یا منقطع عقد نکاح، غلبه عرفی بر دوام زوجیت عقد دائم است و مدعی عقد انقطاعی مستلزم اثبات از طریق ادله مربوطه است.

هرگاه اصل عقد نکاح مورد توافق طرفین باشد و در دائم یا موقت بودن آن اختلاف باشد، مدعی موقت بودن باید آن را اثبات نماید، بنابراین عدم ذکر مدت، اماره بر وقوع عقد نکاح دائم است همچنین اگر عقد موقت باشد علاوه بر قید موقت، لازم هست مدت نیز ذکر شود و عدم ذکر موقت بودن نکاح و مدت زوجیت، خود دلیل روشنی بر وقوع عقد نکاح دائم است.

در صورت عدم ثبت نکاح دائم در دفاتر رسمی ازدواج و در قید حیات بودن زوجه، زوجه می بایست اقامه دعوا نموده و درخواست اثبات زوجیت دائم و الزام ورثه مرحوم شوهرش به ثبت واقعه زوجیت را نماید، در این دعوا باید توجه داشت ذی نفع طرح دعوای اثبات زوجیت زوجه است و چنین دعوایی از سوی فرزندان وی قابلیت استماع ندارد.

اگر در یک دعوی خواهان به استناد سند عادی مدعی نکاح دائم باشد اما خوانده نیز مدعی باشد اکراه صورت گرفته و قصد واقعی طرفین، عقد موقت بوده است و دلایل کافی به محکمه ارائه ندهد، منجر به دائمی بودن نکاح می شود زیرا تنظیم مندرجات عقد نکاح در فرم چاپی مخصوص نکاح موقت همراه با قرائن دیگر، تاب مقاومت در برابر تصریح به نکاح دائم مندرج در آن سند را نداشته و در این حالت، عقد نکاح، دائم محسوب می شود.

اگر پس از فوت زوج اختلاف در انقطاعی یا دائمی بودن نکاح به وجود آید قول زوجه مقدم می باشد و در فرضی که زوج یا وراث وی ادعای انقطاعی بودن عقد نکاح را داشته باشند ارائه دلیل بر عهده آنان می باشد و نه زوجه، بنابراین در صورت عدم ارائه دلیل توسط وراث قول زوجه در مورد دائمی یا منقطع بودن نکاح پذیرفته می‌شود.

در رویه قضایی

• رسیدگی به دعوای فسخ نکاح به لحاظ جنون، فرع بر صدور حکم حجر وی و تعیین قیم برای اوست، بنابراین دادگاه باید قرار توقف دادرسی صادر و مراتب را به دادستان منعکس کند.
• نظریه شماره 7/1402/46 مورخ 1402/04/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره انتقال مورد اجاره به خود توسط وکیل
• نظریه شماره 7/1401/1106 مورخ 1402/04/16 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره دعوای ابطال گواهی عدم امکان سازش
• نظریه شماره 7/1401/1248 مورخ 1402/05/03 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم ثبت واقعه طلاق
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۱/۱۴۰ مورخ ۱۴۰۲/۰۷/۱۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره نماینده قانونی طفل ناشی از زنا

• نظریه شماره 7/1400/273 مورخ 1400/03/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره استماع دعوای ثبت نکاح دوم
• نظریه شماره 7/1400/34 مورخ 1400/01/31 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره بطلان نکاح زوجه محجور
• نظریه شماره 7/99/1430 مورخ 1399/10/20 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تاثیر حق تعیین مسکن در تمکین
• نظریه شماره 7/99/1432 مورخ 1399/10/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره بیماری پیش از ازدواج زوجه و امکان فسخ نکاح
• نظریه شماره 7/99/1625 مورخ 1399/11/29 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره لزوم توان مالی زوج برای صدور اجازه تجدید فراش
• نظریه شماره 7/99/427 مورخ 1399/04/29 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره محروم کردن زوجه از ملاقات با بستگان
• نظریه شماره 7/99/523 مورخ 1399/05/14 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره طلاق بدون حکم دادگاه
• نظریه شماره 99/744 مورخ 1399/06/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ازدواج مجدد زوج در فرض استناد زوجه به حق حبس برای دریافت کامل مهر و عدم تمکین وی

فرجام خواهی از احکام راجع به نکاح

آرای دادگاه‌های بدوی که به علت عدم درخواست تجدیدنظر قطعیت یافته قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد زیر:

• احکامی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۲۰) ریال باشد.
• احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت

مقالات مرتبط

• واکاوی جواز تعیین شرط عدم استیلاد در نکاح

• واکاوی فقهی حقوقی شرایط اعمال ماده 945 قانون مدنی (نکاح در بیماری منتهی به وفات)

• مبانی فقهی مشروعیت نکاح معاطاتی

• استقلال دختران بالغ در عقد نکاح در حقوق ایران، فقه مذاهب اسلامی و اسناد بین المللی

• اعتبار شرط همتایی دین و مذهب در نکاح در حقوق ایران، مصر و لبنان
• بررسی اثر اذن در نکاح؛ نیابت یا اباحه؟

کتب مرتبط

• مستندات در حقوق خانواده (نکاح)

• قانون مدنی در آینه دیوان عالی کشور(حقوق خانواده) (جلد اول)

• قانون مدنی در آینه دیوان عالی کشور(حقوق خانواده) (جلد دوم)

• فقه استدلالی (مبحث نکاح) (شرح کامل کتاب الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه)(تالیف شهیدثانی)

• ازدواج با غیرمسلمانان (جباران)

• بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن (محقق داماد)

• بررسی فقهی حقوقی شرط عدم تمکین در نکاح دائم (امامی نمین و راجی)

• حقوق خانواده، ازدواج و انحلال آن (دیانی)

• حقوق خانواده (دل زنده روی)

• حقوق خانواده، جلد اول (جلالی)

• حقوق مدنی (جلد هشتم) (سید جلال الدین مدنی)

• درس هایی از حقوق خانواده با تکیه بر موقعیت حقوقی زن در نکاح و طلاق

• دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده (جلد اول: نکاح، طلاق، روابط زن و شوهر)

• رسیدگی عادلانه به دعاوی خانوادگی (با رویکرد تعیین مدت زمان رسیدگی)
• احوال شخصیه اهل سنت (نکاح) در مذهب شافعی و حنفی (صادقی)
• بررسی فقهی حقوقی چند همسری در ایران و کشورهای اسلامی (زکی زاده)

جستارهای وابسته

• خواستگاری
• نامزدی
• جهیزیه
• رابطه زوجیت

• وطی به شبهه

• طلاق
• فسخ نکاح
• انحلال نکاح

• انفساخ نکاح
• شرایط صحت نکاح
• بطلان نکاح
• نکاح دائم
• نکاح منقطع
• نکاح معاطاتی
• نکاح نابالغ
• نکاح باکره

• نکاح ثیب

• حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر
• اکراه در نکاح
• موانع نکاح
• تعریض در نکاح
• تعلیق در نکاح

• وکالت در نکاح

• نکاح مسلمه با غیرمسلم

• ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه

• تمکین
• نشوز
• زوج
• زوجه
• زوجین
• مهریه
• نفقه زوجه

• مصاهره

• کفائت

• معاضدت زوجین در تشیید مبانی خانواده

• شرط خیار در عقد نکاح

• عقد در حال احرام