ماده ۱۶ قانون داوری تجاری بین المللی

ماده ۱۶ قانون داوری تجاری بین المللی: اتخاذ تصمیم در مورد صلاحیت

1. «داور» می‌تواند در مورد صلاحیت خود و همچنین دربارهٔ وجود یا اعتبار موافقتنامه داوری اتخاذ تصمیم کند. شرط داوری که به صورت جزئی از یک قرارداد باشد از نظر اجرای این قانون به عنوان موافقتنامه‌ای مستقل تلقی می‌شود، تصمیم «داور» در خصوص بطلان و ملغی‌الاثر بودن قرارداد فی‌نفسه به منزله عدم اعتبار شرط داوری مندرج در قرارداد نخواهد بود.
2. ایراد به صلاحیت «داور» نباید مؤخر از تسلیم لایحه دفاعیه باشد. صرف تعیین «داور» یا مشارکت در تعیین وی توسط هر یک از طرفین مانع از ایراد صلاحیت نخواهد بود. ایراد به خروج «داور» از حدود صلاحیت در جریان رسیدگی داوری باید به محض بروز آن عنوان شود «داور» می‌تواند در هر کدام از موارد مذکور، ایراد خارج از موعد را نیز بپذیرد، مشروط بر آن که تأخیر را موجه تشخیص دهد.

۳ - در صورت ایراد به اصل صلاحیت یا به وجود یا اعتبار موافقتنامه داوری (جز در صورتی که طرفین به نحو دیگر توافق کرده باشند) «داور» باید به عنوان یک امر مقدماتی، قبل از ورود به ماهیت دعوی نسبت به آن اتخاذ تصمیم کند، اتخاذ تصمیم در مورد ایراد خروج «داور» از حدود صلاحیت که سبب آن در حین رسیدگی حادث شود ممکن است در ضمن رأی ماهوی به عمل آید. چنانچه «داور» به عنوان یک امر مقدماتی به صلاحیت خود نظر بدهد، هر یک از طرفین می‌تواند ظرف ۳۰ روز پس از وصول ابلاغیه آن از دادگاه مندرج در ماده ۶ درخواست کند که نسبت به موضوع رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید. مادام که درخواست مزبور در دادگاه تحت رسیدگی است «داور» می‌تواند به رسیدگی خود ادامه دهد و رأی نیز صادر کند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۵ قانون داوری تجاری بین المللی
• ماده ۱۷ قانون داوری تجاری بین المللی
• ماده ۴۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۱۲۳۰ قانون مدنی
• ماده ۶ قانون داوری تجاری بین‌المللی
• ماده ۲۴۶ قانون مدنی

مطالعات تطبیقی

ماده ۱۶ قانون نمونه آنسیترال نیز، اختیار اتخاذ تصمیم در مورد صلاحیت دیوان داوری را به خود دیوان داده‌است. همچنین، نظارت دادگاه بر آن را نیز به رسمیت شناخته‌است.

برخلاف ماده 246 قانون مدنی و ماده ۴۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی که بیانگر زوال شرط ضمن عقد درصورت انحلال قرارداد اصلی می باشد، در ماده ۱۲۳۰ قانون مدنی جدید فرانسه به صراحت برخی شروط را علیرغم زوال عقد اصلی، دارای اعتبار می دانند. این امر در حقوق ایران در ماده صدرالذکر مورد پذیرش قرار گرفته است. در حقوق فرانسه شروط از جهت وابستگی به عقد اصلی، به شروط مستقل و وابسته تقسیم گردیده است.

فلسفه و مبانی نظری

از مهم‌ترین ویژگی‌های داوری، سرعت و محرمانگی است. به همین جهت است که داور صلاحیت دارد، صلاحیت خود را بررسی نماید. چراکه، ارجاع اختلاف به دادگاه به منظور بررسی اعتبار یا عدم اعتبار قرارداد داوری، نقض غرض از مراجعه به داوری است. همچنین، باید توجه داشت که یکی از آثار این امر، افزایش حجم پرونده‌های موجود در دستگاه دادگستری است.

نکات تفسیری دکترین ماده 16 قانون داوری تجاری بین المللی

در خصوص ایراد به حدود صلاحیت دیوان دو حالت قابل طرح است:

الف) ایراد به حدود صلاحیت که از ابتدا موجود بوده‌است: خوانده باید حداکثر تا زمان تسلیم اولین پاسخ (لایحهٔ دفاعیه) به آن اعتراض نماید. در غیر اینصورت، به عنوان موافقتنامه داوری جدید تلقی خواهد شد.

ب) ایراد به حدود صلاحیت که در جریان رسیدگی بروز نماید: باید بلافاصله پس از بروز خروج دیوان از صلاحیت خود، اعتراض صورت گیرد.

نکات توضیحی ماده 16 قانون داوری تجاری بین المللی

مادهٔ فوق بیانگر اصل مهم صلاحیت در صلاحیت است. این اصل در قوانین کشورهای بسیاری پذیرفته شده‌است و مقبولیت جهانی دارد. به این معنا که: این مرجع داوری است که صلاحیت دارد در صلاحیت خودش اظهار نظر نماید؛ بنابراین، نیازی نیست که دادگاه ابتدا صلاحیت داور را بررسی نماید. این امر در رویهٔ داوری بین‌المللی نیز پذیرفته شده‌است.

در خصوص مادهٔ فوق، علاوه بر نکتهٔ اخیر، نکات ذیل حائز اهمیت است:

اولاً، با وجود این که از جهت نظری، در خصوص استقلال شرط داوری اختلاف نظر وجود دارد و عده‌ای از حقوق‌دانان بر این باورند که شرط داوری مانند هر شرط دیگری تبعی است و وجود مستقل ندارد؛ در بند ۱ ماده ۱۶ قانون داوری تجاری بین المللی، استقلال شرط داوری به صراحت پیش‌بینی شده‌است. در نتیجه، چنانچه قرارداد اصلی باطل باشد، این بطلان به شرط داوری سرایت نمی‌کند و این امکان فراهم است که در قالب داوری حتی به موضوع بطلان شرط داوری رسیدگی شود.

ثانیاً، چنانچه قصد طرفین از شرط داوری موضوع قانون داوری تجاری بین‌المللی، وابسته بودن به قرارداد اصلی باشد، مفاد ماده مذکور اعمال نخواهد شد. بدین معنا که، در صورت انحلال قرارداد اصلی، داوری نیز، منتفی خواهد بود.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 16 قانون داوری تجاری بین المللی

1. داور می‌تواند دربارهٔ صلاحیت و وجود یا اعتبار موافقتنامه داوری تصمیم‌گیری کند.
2. شرط داوری در قرارداد به عنوان موافقتنامه‌ای مستقل شناخته می‌شود.
3. ابطال قرارداد به معنای بی‌اعتباری شرط داوری نیست.
4. ایراد به صلاحیت داور پس از تسلیم لایحه دفاعیه نباید مطرح شود.
5. انتخاب داور یا مشارکت در تعیین وی مانع از ایراد به صلاحیت نیست.
6. ایراد به خروج داور از حدود صلاحیت باید در زمان بروز آن مطرح شود.
7. داور می‌تواند ایرادات خارج از موعد را با تشخیص وجاهت تأخیر بپذیرد.
8. داور باید ابتدا به صلاحیت خود قبل از ورود به ماهیت دعوی تصمیم‌گیری کند.
9. ایراد خروج داور از صلاحیت ممکن است در ضمن رأی ماهوی بررسی شود.
10. در صورت تصمیم مقدماتی داور دربارهٔ صلاحیت، طرفین می‌توانند ظرف ۳۰ روز از دادگاه درخواست رسیدگی کنند.
11. داور می‌تواند مادام که درخواست در دادگاه در حال رسیدگی است، به رسیدگی و صدور رأی ادامه دهد.

رویه های قضایی

• رای دادگاه درباره اختیار داور در اظهار نظر راجع به انحلال قرارداد (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۵۰۱۰۷۲)

مقالات مرتبط

• تأملی بر نظریه غیر ملی‌سازی در داوری تجاری بین‌المللی
• ساختار حقوقی نظام داوري: سیستم واحد یا دوگانه؟
• اثر بطلان عقد بر شرط مستقل (توجیه و تحلیل رویه ی قضایی)
• شروط و مفاد معتبر پس از زوال یا انحلال قرارداد درحقوق ایران بامطالعه ی اجمالی اسناد بین المللی
• استقلال شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی
• شرط و عقد؛ همگرا یا واگرا؟