اصل ۳ قانون اساسی

اصل ۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران : دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم‏، همه امکانات خود را برای امور زیر بکار برد:

۱ ـ ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی. ‏

۲ ـ بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه‌های گروهی و وسائل دیگر.

۳ ـ آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، ‏ در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی‏.

۴ ـ تقویت روح بررسی و تتبع و ابتکار در تمام زمینه‌های علمی‏، فنی‏، فرهنگی و اسلامی از طریق تأسیس مراکز تحقیق و تشویق محققان. ‏

۵ـ طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب. ‏

۶ ـ محو هر گونه استبداد و خودکامگی و انحصارطلبی. ‏

۷ ـ تأمین آزادیهای سیاسی و اجتماعی در حدود قانون. ‏

۸ ـ مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی‏، اقتصادی‏، اجتماعی و فرهنگی خویش.

‏۹ ـ رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه‏، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی. ‏

۱۰ ـ ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشکیلات غیرضرور.

۱۱ ـ تقویت کامل بنیه دفاع ملی از طریق آموزش نظامی عمومی برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی و نظام اسلامی کشور.

۱۲ـ پی ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه‌های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه. ‏

۱۳ ـ تأمین خودکفائی در علوم و فنون صنعت و کشاورزی و امور نظامی و مانند اینها.

۱۴ ـ تأمین حقوق همه‌جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضائی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون. ‏

۱۵ ـ توسعه و تحکیم برادری اسلامی و تعاون عمومی بین همه مردم‏.

۱۶ ـ تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلام‏، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت بیدریغ از مستضعفان جهان. ‏

فلسفه و مبانی نظری اصل

اصل سوم قانون اساسی همه آنچه را که یک اجتماع مترقی در سطح علمی بالا و پیوسته رو به تکامل باید دارا باشد را تصریح می‌کند و جمهوری اسلامی در موظف سازد تا همه امکانات خود را در تحقق آن به کار اندازد.سیسرون در تکمیل نظریه ارسطو در خصوص نفع مشترک می‌گوید: باید به هر کس آنچه را که سزاوار است داد مشروط بر اینکه به نفع مشترک یا عمومی زیان نرساند. در این صورت عدالت چهره اجتماعی می‌یابد.در خصوص نقش دولت در اقتصاد دو نظریه وجود دارد: نظریه دولت حد اکثری که در آن استدلال می‌شود برای مقابله با نوسانات اقتصادی و حفظ درآمد افراد جامعه باید دولت گسترش یابد.و در نظریه دولت حداقلی اعتقاد بر این است که دخالت گسترده دولت در امور اقتصادی مضر، ناکارآمد و غیر ضروری است.در واقعیت تجربی و تاریخی هیچ‌کدام از دو مدل فوق به‌طور کامل تحقق نیافته و در در عمل کشورها داخل این طیف قرار دارند و تفاوت آنها در دوری و نزدیکی از دو سر طیف مشخص می‌شود. بدین معنا که دولت‌های رفاه در میانه متمایل به سوسیالیسم و دولت‌های کمتر مداخله گر در میانه دولت حداقلی قرار می‌گیرد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

وظایف و تکالیفی که در اصل ۳ قانون اساسی آمده اختصاص به حکومت ندارد و مسئولیت مشترک بین مردم و دولت است. همچنین مقصود از کلمه دولت در این اصل فقط قوه مجریه نیست بلکه بسیاری از مسائل مطرح شده در این اصل به مجلس شورای اسلامی یا دستگاه قضا مربوط است. یکی از جلوه‌های مشارکت عامه مردم در سرنوشت سیاسی خود که در بند ۸ این اصل آمده انتخابات همگانی است. انتخابات همگانی از لحاظ حقوقی به انتخاباتی گفته می‌شود که حق رای بدون شرط محدود کننده مالیاتی یا جنسی یا نژادی متعلق به همه شهروندان باشد. همچنین حق پناهندگی که تلویحاً در بند ۱۶ اصل ۳ قانون اساسی با عنوان حمایت بی‌دریغ از مستضعفان جهان آمده مختص به مسلمانان است.

اصول مرتبط

اصل ۲۲

اصل ۲۸