اصل ۲۳ قانون اساسی

اصل ۲۳ قانون اساسی: تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ‌کس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مؤاخذه قرار داد.

• مشاهده اصل قبلی
• مشاهده اصل بعدی

اصول و مواد مرتبط

اصل ۲۲ قانون اساسی

اصل ۲۵ قانون اساسی

اصل ۳۷ قانون اساسی

اصل ۳۹ قانون اساسی

توضیح واژگان

«عقاید» در لغت، جمع عقیده هاست و عقیده به معنای اعتقاد، ایمان و اندیشه ای است که به صورت باور ذهنی فرد درآمده باشد و انسان به آن یقین داشته باشد.

«تفتیش عقاید»، پرس و جو در مورد عقاید دینی و سیاسی مردم برای شناسایی و تعقیب آنهاست که اصطلاحاً به آن «انگیزیسیون» هم می‌گویند.

فلسفه و مبانی نظری اصل

به اعتقاد جان استوارت میل، اینکه مردم حق دارند عقیده ای را مستقیم (به دست خود) یا غیر مستقیم (به دست حکومت) خفه کنند؛ درست نیست؛ زیرا چنین کاری نفسا مخرب و زیان بخش است.در مورد آزادی ذوق‌ها و سلیقه‌ها، استوارت میل با نیروی تمام به دفاع از اصالت فرد می‌پردازد و آن را به معنای تحقق یافتن کمال استعدادهای فردی می‌داند که این امر خود، خیر فردی و اجتماعی را به بار می‌آورد.جان رالز می‌گوید: افراد تعبیرشان از خوب متفاوت است بنابر این ما ناگزیریم مبنای جامعه را نه بر خیر که بر حق بگذاریم، به این معنا که همه حق دارند اگر چه حق نباشند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

منظور از این نوع آزادی، به رسمیت شناختن حق افراد در پذیرفتن دین یا اعتقادات معین همچنین حق بر، برپایی شعائر ویژه دینی افراد است. فرد حق دارد در درون خود هر گونه اعتقاد و باوری نسبت به اخلاق، مذهب، سیاست و فلسفه داشته باشد و کسی نمی‌تواند وی را به علت باورهایش مؤاخذه نماید و زندگی فردی و اجتماعی وی را به مخاطره اندازد.بر این اساس و به دنبال این اصل، کسی نمی‌تواند دیگری را به انتخاب دینی خاص یا ماندن بر دینی خاص مجبور کند اما اگر کسی با آزادی و اختیار دین اسلام را برگزیند، حق تغییر آن را ندارد.

نکات توضیحی

بارزترین مصادیق حریم خصوصی مورد پذیرش دیدگاه های مختلف حقوقی عبارتند از: اطلاعات شخصی، جسم افراد، منازل و اماکن خصوصی و ارتباطات خصوصی، بنابر این دسترسی به اطلاعات شخصی و افشای مسائل خصوصی افراد همچنین تحت نظر قرار دادن و ایست و بازرسی های بدنی و شنود و کنترل انواع ارتباطات از عمده موارد نقض کننده حریم خصوصی محسوب می شود.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

تحمیل عقیده با زور، اجبار و اکراه از دیدگاه اسلام، نه عملی است و نه مجاز.

در سوره بقره آیه ۲۵۶ آمده‌است: «لا اکراه فی دین قد تبین الرشد من الغی»

انتقادات

اصل ۲۳ بر خلاف قاعده فقهی ارتداد است و از آن، هم آزادی عقیده هم انتخاب آزاد مذهب برداشت می‌شود. در صورت تعارض این اصل با سایر اصول قانون اساسی از جمله اصل ۱۵۱ (رئیس‌جمهور باید مؤمن و معتقد باشد) چون تشخیص ایمان جز به تفتیش در احوال خصوصی افراد ممکن نیست به نظر می رسد اصل ۲۳ حاکم است؛ زیرا اولا یک قاعده بنیادین است و دوما در زمان وضع آن بدون هیچ رای مخالفی به تصویب رسیده‌است.

مقالات مرتبط

• سازوکار نظارت بر نقض اصول مربوط به حقوق ملت در ساختار حقوق اساسی ایران
• مقایسه نظام حقوقی ایران با اسناد بین المللی در ارتباط با عدالت آموزشی در اقلیت های قومی مذهبی
• مبانی و تضمینات اصل قانونمندی دادرسی در نظام کیفری ایران و کنوانسیون اروپایی حقوق بشر
• لزوم رعایت حریم خصوصی- درمانی قربانیان کاربرد سلاح‌های شیمیایی جنگ عراق علیه ایران
• مواجهۀ دو دیدگاه حقوقی: تحلیلی بر تعامل و تقابل جمهوری اسلامی ایران با شورای حقوق بشر سازمان ملل
• نظام حقوقی انتخابات نمایندگان اقلیت‌های دینی شناخته‌شده در مجلس شورای اسلامی ایران در پرتو اصل برابری
• کاربست قوانین و مقررات ارتباطی در صیانت از حریم خصوصی شهروندان در فضای سایبر
• بررسی خطرهای تهدیدکنندۀ حریم خصوصی و الزامات ‏حقوقی حمایت از آن در استفاده از وسایل نقلیۀ خودران
• عناصر نخستین قانون اساسی ایران؛ اصول حکومت قانون‎‬‬‬‎
• استفاده از هواپیمای قابل کنترل از راه دور و لزوم رعایت حق حریم خصوصی
• مبانی تفسیر قانون در حقوق مالیاتی با نگاهی به آرای مالیاتی و قضایی
• تقلب نسبت به قانون و دادگاه در تعارض قوانین
• گستره اصل آزادی تحصیل دلیل در دادرسی کیفری ایران و انگلستان
• حمایت کیفری از حقوق ملت