اصل ۲۳ قانون اساسی

از ویکی حقوق
نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۳۰ توسط Mr.sarmadiyan (بحث | مشارکت‌ها)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

اصل ۲۳ قانون اساسی: تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ‌کس را نمی‌توان بصرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مؤاخذه قرار داد.

اصول و مواد مرتبط

اصل ۲۲ قانون اساسی

اصل ۲۵ قانون اساسی

اصل ۳۷ قانون اساسی

اصل ۳۹ قانون اساسی

توضیح واژگان

«عقاید» در لغت، جمع عقیده هاست و عقیده به معنای اعتقاد، ایمان و اندیشه ای است که به صورت باور ذهنی فرد درآمده باشد و انسان به آن یقین داشته باشد.

«تفتیش عقاید»، پرس و جو در مورد عقاید دینی و سیاسی مردم برای شناسایی و تعقیب آنهاست که اصطلاحاً به آن «انگیزیسیون» هم می‌گویند.[۱]

فلسفه و مبانی نظری اصل

به اعتقاد جان استوارت میل، اینکه مردم حق دارند عقیده ای را مستقیم (به دست خود) یا غیر مستقیم (به دست حکومت) خفه کنند؛ درست نیست؛ زیرا چنین کاری نفسا مخرب و زیان بخش است.[۲]در مورد آزادی ذوق‌ها و سلیقه‌ها، استوارت میل با نیروی تمام به دفاع از اصالت فرد می‌پردازد و آن را به معنای تحقق یافتن کمال استعدادهای فردی می‌داند که این امر خود، خیر فردی و اجتماعی را به بار می‌آورد.[۳]جان رالز می‌گوید: افراد تعبیرشان از خوب متفاوت است بنابر این ما ناگزیریم مبنای جامعه را نه بر خیر که بر حق بگذاریم، به این معنا که همه حق دارند اگر چه حق نباشند.[۴]

نکات توضیحی تفسیری دکترین

منظور از این نوع آزادی، به رسمیت شناختن حق افراد در پذیرفتن دین یا اعتقادات معین همچنین حق بر، برپایی شعائر ویژه دینی افراد است.[۵] فرد حق دارد در درون خود هر گونه اعتقاد و باوری نسبت به اخلاق، مذهب، سیاست و فلسفه داشته باشد و کسی نمی‌تواند وی را به علت باورهایش مؤاخذه نماید و زندگی فردی و اجتماعی وی را به مخاطره اندازد.[۶]بر این اساس و به دنبال این اصل، کسی نمی‌تواند دیگری را به انتخاب دینی خاص یا ماندن بر دینی خاص مجبور کند اما اگر کسی با آزادی و اختیار دین اسلام را برگزیند، حق تغییر آن را ندارد.[۷]

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

تحمیل عقیده با زور، اجبار و اکراه از دیدگاه اسلام، نه عملی است و نه مجاز.

در سوره بقره آیه ۲۵۶ آمده‌است: لا اکراه فی دین قد تبین الرشد من الغی[۸]

انتقادات

اصل ۲۳ بر خلاف قاعده فقهی ارتداد است و از آن، هم آزادی عقیده هم انتخاب آزاد مذهب برداشت می‌شود. در صورت تعارض این اصل با سایر اصول قانون اساسی از جمله اصل ۱۵۱ (رئیس‌جمهور باید مؤمن و معتقد باشد) چون تشخیص ایمان جز به تفتیش در احوال خصوصی افراد ممکن نیست به نظر می رسد اصل ۲۳ حاکم است؛ زیرا اولا یک قاعده بنیادین است و دوما در زمان وضع آن بدون هیچ رای مخالفی به تصویب رسیده‌است.[۹]

مقالات مرتبط

منابع

  1. عباس ایمانی و امیررضا قطمیری. قانون اساسی در نظام حقوقی ایران پیشینه، آموزه‌ها، قوانین. چاپ 1. نامه هستی، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4460232
  2. سیدمحمد هاشمی. حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی. چاپ 1. میزان، 1390.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3635460
  3. سیدمحمد هاشمی. حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی. چاپ 1. میزان، 1390.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3635436
  4. محمد محمدی گرگانی. جستاری بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. چاپ 1. شهر دانش، 1393.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 5183936
  5. خیراله پروین. الزامات و آموزه‌های حقوق اساسی. چاپ 1. میزان، 1392.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 5143360
  6. سیدابوالفضل قاضی شریعت پناهی. بایسته‌های حقوق اساسی. چاپ 38. میزان، 1389.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3114860
  7. آیت اله سیدمحمود هاشمی شاهرودی. فرهنگ فقه (جلد اول). چاپ 3. مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، 1390.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2618644
  8. عباس ایمانی و امیررضا قطمیری. قانون اساسی در نظام حقوقی ایران پیشینه، آموزه‌ها، قوانین. چاپ 1. نامه هستی، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4274560
  9. محمد محمدی گرگانی. جستاری بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. چاپ 1. شهر دانش، 1393.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 5183732