ماده 165 قانون اجرای احکام مدنی

ماده 165 قانون اجرای احکام مدنی: راجع به احکامی که قبل از خاتمه رسیدگی فرجامی نسبت به آن‌ها اجراییه صادر گردیده حق اجرا پس از وصول در صندوق دادگستری‌ می‌ماند تا در صورت نقض حکم به محکوم‌علیه مسترد گردد.

مواد مرتبط

• ماده 39 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 158 قانون اجرای احکام مدنی

• ماده 159 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 160 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 161 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 162 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 163 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 164 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 166 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 167 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 168 قانون اجرای احکام مدنی
• ماده 386 قانون آیین دادرسی مدنی

توضیح واژگان

اجرائیه: اجرائیۀ دادگاه، ورقه‌ای است که پس از رسیدگی به دعاوی حقوقی مالی و صدور حکم از ناحیۀ دادگاه و قطعیت آن بنا به تقاضای محکوم‌له و توسط دادگاه بدوی صادر می‌شود. ملاک اجرای حکم قطعی دادگاه نیز برگ اجرائیه است.

حق اجرا: حق اجرا عبارت است از حقی که قانون به ازای خدمات اجرایی پیش‌بینی کرده است که پرداخت آن به عهدۀ محکوم‌علیه و شخصی است که اجرائیه علیه او صادر شده است. حق اجرا مشخص است و با توجه به این که پرونده مالی باشد یا غیرمالی متفاوت است. این حق در دعاوی مالی برابر 5 درصد محکوم‌به و یا نیم عشر و در دعاوی غیرمالی از ده هزار ریال تا پنجاه هزار ریال به تشخیص دادگاه می‌باشد. لیکن در مورد احکام کیفری چنین حقی پیش‌بینی نشده است.

محکوم‌علیه: شخصی است حقیقی یا حقوقی که در نتیجۀ حکم دادگاه با تکیه بر قدرت قانون، ملزم به اجرای موضوع حکم خواهد بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

با توجه به ماده 386 قانون آیین دادرسی مدنی، قابلیت اجرای حکم قابل فرجام تا حدی با مانع رو به رو است. توضیح آن که در احکام قابل فرجام، با حالت‌های زیر مواجه خواهیم شد:

1. صدور اجرائیه قبل از درخواست فرجام و رسیدن حکم به مرحلۀ اجرا و همچنین، عدم تقدیم درخواست فرجام توسط محکوم‌علیه به دادگاه در خلال اجرای حکم:حق اجرای مأخوذه از محکوم‌علیه، به حساب دولت واریز می‌گردد.
2. درخواست صدور اجرائیه توسط محکوم‌له پس از درخواست فرجام توسط محکوم‌علیه (در مرحلۀ خروج محکوم‌به مالی از تصرف محکوم‌علیه و تحویل به محکوم‌له): لازم که محکوم‌له تأمین متناسب بدهد تا محکوم‌به به وی تحویل داده شود. همچنین، چنانچه حق اجرا از محکوم‌علیه اخذ گردد، تا خاتمۀ رسیدگی فرجامی و پس از آن در صندوق دادگستری نگهداری خواهد شد.
3. درخواست صدور اجرائیه توسط محکوم‌له پس از درخواست فرجام توسط محکوم‌علیه (در مرحله‌ای که عملیات اجرایی به حصول نتیجه برای محکوم‌له حکم غیرمالی نزدیک شود): به تعویق انداختن اجرای حکم توسط محکوم‌علیه و با نظر دادگاه و تأدیه تأمین متناسب ممکن است. در نتیجه اخذ حق اجرا از محکوم‌علیه، با توجه به تعویق عملیات اجرایی منتفی خواهد شد.
4. صدور اجرائیه پس از رد درخواست رسیدگی فرجامی: حق اجرای مأخوذه از محکو‌م‌علیه مستقیماً به حساب درآمدهای دولت واریز خواهد شد.
5. نقض حکم مورد درخواست فرجام در مرجع رسیدگی فرجامی: اجرای چنین حکمی موضوعاً منتفی خواهد بود و تا روشن شدن نتیجۀ رسیدگی بعد از رأی فرجامی، اقدامی در جهت اجرای احتمالی حکمی که بعداً صادر می‌شود، ممکن نخواهد بود.

نکات توضیحی

حکمی که دادگاه صادر می‌کند، اگر قابل تجدیدنظرخواهی باشد جز در موارد نص قانونی تا زمان قطعیت، قابل اجرا نیست، مگر طبق ماده 386 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379، محکوم‌له تأمین متناسب بدهد.

انتقادات

به نظر می‎‌رسد بین ماده 39 و 165 قانون اجرای احکام مدنی، سازگاری وجود ندارد. با این توضیح که، ماده 39 بیان می‌داد اعادۀ عملیات اجرایی مشروط به این است که پس از نقض حکم مورد فرجام، حکم نهایی نیز به نفع محکو‌م‌علیه صادر گردد. لیکن، مستفاد از ماده 165، به صرف نقض حکم فرجام‌خواسته و بدون این که حکم نهایی در اصل دعوا صادر گردد، حق اجرای گرفته شده از محکوم‌علیه، به وی مسترد می‌گردد. در این مورد، چنین بیان شده است که:«شایسته بود استرداد حق اجرا نیز، به صدور حکم نهایی به نفع محکوم‌علیه منوط گردد و یا این که لااقل اعادۀ عملیات اجرایی به شرح ماده 39 منوط به حکم نهایی نشود».