ماده 4 قانون اجرای احکام مدنی

ماده 4 قانون اجرای احکام مدنی: اجرای حکم با صدور اجرائیه به عمل مي‌آيد مگر اين‌كه در قانون ترتيب ديگري مقرر شده باشد. در مواردي كه حکم دادگاه جنبه اعلامي داشته و مستلزم انجام عملي از طرف محکوم‌علیه نيست از قبيل اعلام اصالت يا بطلان سند، اجرائیه صادر نمي‌شود‌ همچنين در مواردي‌ كه سازمان‌ها و مؤسسات دولتي و وابسته به دولت طرف دعوي نبوده ولي اجراي حكم بايد به وسيله آن‌ها صورت گيرد صدور ‌اجرائيه لازم نيست و سازمان‌ها و مؤسسات مزبور مكلفند به دستور دادگاه حكم را اجرا كنند.

توضیح واژگان

حکم اعلامی: «احکامی هستند که وضعیتی را اعلام می‌کنند اما انجام امری را به محکوم‌علیه تحمیل نمی‌کنند.» مانند حکم تعیین اجاره‌بها بر مبنای ماهیانه 3 میلیون ریال برای یک باب مغازۀ اعلامی یا حکم اثبات نسب و حجر.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در دو مورد اجرائیه صادر نمی‌شود. مورد اول آن که، حکم دادگاه جنبۀ اعلامی داشته و مستلزم انجام عملی از طرف محکوم‌علیه نباشد که در این مورد صدور اجرائیه موضوعاً منتفی است. مورد دوم نیز آن است که اجرای حکم باید توسط مراجعی صورت گیرد که محکوم‌علیه پرونده نمی‌باشند. در این حالت نیز اجرائیه صادر نمی‌شود.

نکات توضیحی

اجرایی بودن حکم، در برابر اعلامی بودن آن است. حکم اجرایی حکمی است که مدلول آن بیانگر الزام محکوم‌علیه به انجام عملی باشد.

رویه‌های قضایی

رأی شمارۀ 92 مورخ 1377/03/11 شعبۀ 2 دادگاه عالی انتظامی قضات، بیان می‌دارد:«به عنایت به ماده 4 قانون اجرای احکام مدنی، تخلف رئیس دادگاه در صدور اجرائیه جهت اجرای حکم صادره بدون توجه به اینکه حکم مذکور صرفاً جنبۀ اعلامی داشته و نیاز به صدور اجرائیه نداشته محرز است.»

مصادیق و نمونه‌ها‌

به عنوان مثال، اگر حکم تمکین بر اساس ماده 1108 قانون مدنی صادر شده باشد، اجرای حکم تمکین به همین نحو است و صدور اجرائیه مورد ندارد و ابلاغ حکم به مشارالیها کافی است. مثال دیگر آن که، اجرای حکم راجع به اعسار، جنبۀ اعلانی دارد و نیاز به صدور اجرائیه نیست. همچنین، حکم احراز زوجیت مرد و زنی که با سند عادی ازدواج کرده‌اند و همچنین حکم بر رفع تصرف از مال مورد تصرف عدوانی نیاز به صدور اجرائیه ندارد.