ماده 148 قانون اجرای احکام مدنی

فصل ششم

حق تقدم

ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی: در هر مورد که اجراییه های متعدد به قسمت اجراء رسیده باشد، دادورز (مأمور اجرا) باید حق تقدم هر یک از محکوم‌لهم را به ترتیب‌زیر رعایت نماید:

1. اگر مال منقول یا غیرمنقول محکوم‌علیه نزد محکوم‌له رهن یا وثیقه یا مورد معامله شرطی و امثال آن یا در توقیف تأمینی یا اجرایی باشد محکوم‌له نسبت به مال مزبور به میزان محکوم‌به بر سایر محکوم‌لهم حق تقدم خواهد داشت.
2. خدمه خانه و کارگر و مستخدم محل کار محکوم‌علیه نسبت به حقوق و دستمزد شش ماه خود.
3. نفقه زن و هزینه نگهداری اولاد صغیر محکوم‌علیه برای مدت شش ماه و مهریه تا میزان دویست هزار یال.
4. بستانکاران طبقات مذکور در بندهای دوم و سوم نسبت به بقیه طلب خود و سایر بستانکاران.

مواد مرتبط

• ماده ۱۴۹ قانون اجرای احکام مدنی

توضیح واژگان

اجرائیه: اجرائیهٔ دادگاه، ورقه‌ای است که پس از رسیدگی به دعاوی حقوقی مالی و صدور حکم از ناحیهٔ دادگاه و قطعیت آن بنا به تقاضای محکوم‌له و توسط دادگاه بدوی صادر می‌شود. ملاک اجرای حکم قطعی دادگاه نیز برگ اجرائیه است.

قسمت اجرا: منظور دایرهٔ اجرای دادگاه است که در حال حاضر به عنوان واحد اجرای احکام حوزه قضایی در معیت دادگاه انجام وظیفه می‌نماید.

دادورز یا مأمور اجرا: کسی است که عملیات اجرایی توسط مدیر اجرا به وی محول می‌شود تا زیر نظر مدیر در جهت اجرای حکم قطعی دادگاه اقدام نماید.

محکوم‌له: شخصی است حقیقی یا حقوقی که در نتیجهٔ حکم دادگاه با تکیه بر قدرت قانون، درصدد رسیدن به موضوع حکم خواهد بود.

محکوم‌علیه: شخصی است حقیقی یا حقوقی که در نتیجهٔ حکم دادگاه با تکیه بر قدرت قانون، ملزم به اجرای موضوع حکم خواهد بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عبارت «... هر یک از محکوم‌لهم…» در صدر ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی، مفید این معنا است که چنانچه محکوم‌له همهٔ اجرائیه‌ها شخص واحد باشد، بحث حق تقدم و استفاده از ضوابط مقرر در مادهٔ فوق منتفی خواهد بود. به عبارت دیگر، چنانچه محکوم‌علیه یک نفر باشد و محکوم‌له نیز شخص واحدی باشد، عملیات اجرا طبق اجرائیه‌ای که صادر شده تا وصول محکوم‌به دنبال خواهد شد. در چنین فرضی با توجه به این که محکوم‌له یک نفر است و یک پروند در جریان است، مسئلهٔ اولویت و تقدم مطرح نیست. لیکن چنانچه دایرهٔ اجرا، با چند اجراییه علیه شخص واحدی مواجه باشد به ترتیب مقرر در ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی عمل خواهد کرد. شایان ذکر است که این ماده ناظر بر اجرائیه‌های متعدد است؛ صرف نظر از آن که تاریخ رسیدن آن‌ها به قسمت اجرا مساوی باشد یا مختلف.

رویه‌های قضایی

• نظریهٔ مشورتی شمارهٔ ۷/۷۱۸۷ مورخ ۱۳۷۹/۰۷/۱۹ ادارهٔ حقوقی قوهٔ قضاییه، بیان می‌دارد: «در مورد افراد یک طبقه هر کس زودتر اقدام به تأمین و توقیف نماید اولویت با اوست».
• نظریه شماره 7/1402/199 مورخ 1402/04/02 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره حق تقدم احدی از محکوم لهم نسبت به سایر محکوم لهم در صورت معرفی مال
• رای دادگاه درباره اعتبار فاکتور خرید (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۲۱۳۰۷۰۰۳۲۳)
• نظریه شماره 7/1401/1031 مورخ 1402/04/17 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره امکان توقیف و وصول دیون متوفی از محل پاداش پایان خدمت مستخدم متوفی
• رای دادگاه درباره اعتراض ثالث نسبت به تحویل ملک مورد مزایده مازاد بر محکوم به (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۰۷۶۱)
• نظریه شماره 7/1400/968 مورخ 1400/09/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره کسر از حقوق محکوم علیه بابت مهریه

• نظریه شماره 7/99/44 مورخ 1399/02/01 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم ارائه دادخواست برای اصل دعوا در تامین خواسته
• نظریه شماره 7/99/88 مورخ 1399/04/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره حق تقدم در فرض صدور قرار تامین خواسته معادل مبلغ چک و تعدد توقیف

مصادیق و نمونه‌ها

در خصوص بند ۴ ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی، این مثال مطرح شده‌است که: «اگر اموال باقی‌مانده محکوم‌علیه ده میلیون ریال ارزش داشته باشد و مجموع مابقی طلب افراد گروه‌های دوم و سوم و سایر طلبکاران سی میلیون ریال باشد هر طلبکار یک سوم طلب خود را از اموال محکوم‌علیه استیفا خواهد نمود».