ماده ۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
Abozarsh12 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
فاطمه امیدی (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ماده ۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی''': اصحاب دعوا می‌توانند در جلسه دادرسی حضور یافته یا لایحه ارسال نمایند. | '''ماده ۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی''': اصحاب دعوا می‌توانند در جلسه دادرسی حضور یافته یا لایحه ارسال نمایند. | ||
*{{زیتونی|[[ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی مدنی|مشاهده ماده قبلی]]}} | * {{زیتونی|[[ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی مدنی|مشاهده ماده قبلی]]}} | ||
*{{زیتونی|[[ماده ۹۴ قانون آیین دادرسی مدنی|مشاهده ماده بعدی]]}} | * {{زیتونی|[[ماده ۹۴ قانون آیین دادرسی مدنی|مشاهده ماده بعدی]]}} | ||
== توضیح واژگان == | == توضیح واژگان == | ||
دادرسی به مفهوم اخص: رسیدگی مرجع قضاوتی بع دعوا یا امر مطورحه، یعنی ادعاها، ادله، استدلالات و خواسته خواهان با لحاظ پاسخ احتمالی خوانده برای صدور رای قاطع می‌باشد. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1344300|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=24}}</ref> | دادرسی به مفهوم اخص: رسیدگی مرجع قضاوتی بع دعوا یا امر مطورحه، یعنی ادعاها، ادله، استدلالات و خواسته خواهان با لحاظ پاسخ احتمالی خوانده برای صدور رای قاطع می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1344300|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=24}}</ref> | ||
ترافع: ترافع یا محاکمه یا دادرسی عبارت از آن مرحله قضاوت است که در طی آن یک طرف دعوی اظهارات خود را مطرح و سعی در اثبات حقانیت آن می‌نماید و از طرف دیگر دادگاه رسیدگی و تحقیقات لازم، مانند شنیدن دفاع طرف مقابل و ادله و مستندات طرفین، برای صدور رای مقتضی را انجام می‌دهد. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اعاده دادرسی در امور مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=خرسندی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2886844|صفحه=|نام۱=مهرزاد|نام خانوادگی۱=مسیحی|چاپ=2}}</ref> | ترافع: ترافع یا محاکمه یا دادرسی عبارت از آن مرحله قضاوت است که در طی آن یک طرف دعوی اظهارات خود را مطرح و سعی در اثبات حقانیت آن می‌نماید و از طرف دیگر دادگاه رسیدگی و تحقیقات لازم، مانند شنیدن دفاع طرف مقابل و ادله و مستندات طرفین، برای صدور رای مقتضی را انجام می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اعاده دادرسی در امور مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=خرسندی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2886844|صفحه=|نام۱=مهرزاد|نام خانوادگی۱=مسیحی|چاپ=2}}</ref> | ||
دفتر ثبت لوایح: در این دفاتر، لوایح دفاعیه یا اعتراضیه دریافتی از ناحیه طرفین یا وکلای آنان ثبت می‌شود. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح تفصیلی وظایف و تکالیف قانونی مدیران دفاتر|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3104560|صفحه=|نام۱=مصطفی|نام خانوادگی۱=اصغرزاده بناب|چاپ=2}}</ref> | دفتر ثبت لوایح: در این دفاتر، لوایح دفاعیه یا اعتراضیه دریافتی از ناحیه طرفین یا وکلای آنان ثبت می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح تفصیلی وظایف و تکالیف قانونی مدیران دفاتر|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3104560|صفحه=|نام۱=مصطفی|نام خانوادگی۱=اصغرزاده بناب|چاپ=2}}</ref> | ||
جلسه دادرسی: جلسه ای است که دادگاه برای بررسی دلایل و خواسته خواهان و استماع اظهارات خواند تشکیل می‌دهد. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی | جلسه دادرسی: جلسه ای است که دادگاه برای بررسی دلایل و خواسته خواهان و استماع اظهارات خواند تشکیل می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1618876|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=2}}</ref>//<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=یادداشت‌های محکمه (دفتر اول) (کارگاه آموزشی آیین دادرسی مدنی)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2095572|صفحه=|نام۱=سیدمحمدرضا|نام خانوادگی۱=حسینی|چاپ=2}}</ref> | ||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
ماده ۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی جانشین ماده ۱۲۸ اصلاحی ۱۳۳۴ | ماده ۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی جانشین ماده ۱۲۸ اصلاحی ۱۳۳۴ می‌باشد،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=روند نمای تقنینی قانون آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2796732|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=رفیعی|چاپ=1}}</ref> سابقا دادرسی به دو طریق «عادی» و «اختصاری» انجام می‌شد، در دادرسی عادی اساس کار بر تبادل لوایح بود و کمتر جلسه دادرسی تشکیل می‌شد اما در جلسه اختصاصی اساس بر سرعت در حل اختلاف با استماع اظهارات طرفین در جلسه دادرسی بود، هرچند اصحاب دعوا امکان تقدیم دفاعیات به صورت کتبی را نیز داشته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1841852|صفحه=|نام۱=محمدجواد|نام خانوادگی۱=بهشتی|نام۲=نادر|نام خانوادگی۲=مردانی|چاپ=1}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=سلسبیل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=469320|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref>منشأ دادرسی اختصاری از روم بوده و در مجموعه احکام روم که در زمان سلطنت ژوستینین امپراتور روم شرقی تدوین شده که در آن از دادرسی شفاهی و بدون هزینه یاد شده‌است و سپس قانون فرانسه پس از انقلاب کبیر فرانسه از آن اقتباس کرده و دادرسی اختصاری وارد قانون فرانسه گردیده‌است، قوانین ایران که عموماً برگرفته از قوانین فرانسه می‌باشد نیز در قانون قدیم از دادرسی اقتباسی یاد کرده‌است. که به علت سهولت و محاسن این سبک دادرسی در قانون جدید دادرسی عادی و دادرسی اختصاری ترکیب شده و قوانین جدید تدوین شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول-دوم-سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=جهاد دانشگاهی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2264136|صفحه=|نام۱=سیدمحسن|نام خانوادگی۱=صدرزاده افشار|چاپ=11}}</ref> | ||
== نکات توضیحی و تفسیری دکترین == | == نکات توضیحی و تفسیری دکترین == | ||
با توجه به ماده ۹۳ دادگاه نمی‌تواند اصحاب دعوا را مکلف کند تا در جلسه دادرسی حضور یابند یا لزوماً لایحه تقدیم | با توجه به ماده ۹۳ دادگاه نمی‌تواند اصحاب دعوا را مکلف کند تا در جلسه دادرسی حضور یابند یا لزوماً لایحه تقدیم کنند،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=570224|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref>اصحاب دعوا هر یک حق آزادی در دفاع از خود را دارند و هیچ مقامی نمی‌تواند الزام یا مانع برای این حق ایجاد نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصل آزادی دفاع در دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=پژوهشنامه حقوق کیفری شماره 3 بهار 1390|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5083840|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=کریمی|نام۲=حسن|نام خانوادگی۲=محسنی|چاپ=}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=570216|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref> | ||
در مورد وکلای اصحاب دعوا همواره حضور در جلسه دادرسی الزامی است و جز در موارد قانونی ارسال لایحه از طرف آنان تخلف انتظامی محسوب می‌شود. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی | در مورد وکلای اصحاب دعوا همواره حضور در جلسه دادرسی الزامی است و جز در موارد قانونی ارسال لایحه از طرف آنان تخلف انتظامی محسوب می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1618860|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=2}}</ref> | ||
== مستندات فقهی == | == مستندات فقهی == | ||
شکل تبادل لوایح به گونه امروز در فقه وجو نداشته اما پایه فکری آن در هزار سال پیش مسلمانان وجود داشته به گونه ای که الماوردی می‌نویسد: مدعی می‌تواند دعوی خود را نوشته و به دادگاه بدهد و بگوید خواسته من همان است که در این نامه نوشتم. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصطلاحات تشریحی آیین دادرسی (کیفری-مدنی)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2138732|صفحه=|نام۱=فهیمه|نام خانوادگی۱= | شکل تبادل لوایح به گونه امروز در فقه وجو نداشته اما پایه فکری آن در هزار سال پیش مسلمانان وجود داشته به گونه ای که الماوردی می‌نویسد: مدعی می‌تواند دعوی خود را نوشته و به دادگاه بدهد و بگوید خواسته من همان است که در این نامه نوشتم.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=اصطلاحات تشریحی آیین دادرسی (کیفری-مدنی)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2138732|صفحه=|نام۱=فهیمه|نام خانوادگی۱=ملک‌زاده|چاپ=2}}</ref> | ||
== انتقادات == | == انتقادات == | ||
در ماده ۹۳ جلسه دادرسی تعریف نشده ولی می‌توان گفت جلسه دادرسی جلسه ای است که دادگاه برای بررسی دلایل و خواسته خواهان و استماع اظهارات خوانده تشکیل می‌دهد. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی | در ماده ۹۳ جلسه دادرسی تعریف نشده ولی می‌توان گفت جلسه دادرسی جلسه ای است که دادگاه برای بررسی دلایل و خواسته خواهان و استماع اظهارات خوانده تشکیل می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول)|ترجمه=|جلد=|سال=1381|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1618876|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=2}}</ref> | ||
مصادیق و نمونه‌ها | مصادیق و نمونه‌ها | ||
ممکن است زوجین هر دو نفر آمادگی حضور در دادگاه و طی مراحل دادرسی را داشته باشند در این صورت هر دو نفر ذیل دادخواست تقدیمی را امضا می‌نمایند و در همه جلسات از بدو تا ختم رسیدگی و نیز اجرای رای، حضور می‌یابند. <ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نحوه رسیدگی به دعاوی طلاق (ویژه محاکم خانواده)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1579860|صفحه=|نام۱=معاونت آموزش|تحقیقات قوه قضاییه|نام خانوادگی۱=|چاپ=1}}</ref> | ممکن است زوجین هر دو نفر آمادگی حضور در دادگاه و طی مراحل دادرسی را داشته باشند در این صورت هر دو نفر ذیل دادخواست تقدیمی را امضا می‌نمایند و در همه جلسات از بدو تا ختم رسیدگی و نیز اجرای رای، حضور می‌یابند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=نحوه رسیدگی به دعاوی طلاق (ویژه محاکم خانواده)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1579860|صفحه=|نام۱=معاونت آموزش|تحقیقات قوه قضاییه|نام خانوادگی۱=|چاپ=1}}</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{مواد قانون آیین دادرسی مدنی}} | {{مواد قانون آیین دادرسی مدنی}} | ||
نسخهٔ ۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۴
ماده ۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی: اصحاب دعوا می‌توانند در جلسه دادرسی حضور یافته یا لایحه ارسال نمایند.
توضیح واژگان
دادرسی به مفهوم اخص: رسیدگی مرجع قضاوتی بع دعوا یا امر مطورحه، یعنی ادعاها، ادله، استدلالات و خواسته خواهان با لحاظ پاسخ احتمالی خوانده برای صدور رای قاطع می‌باشد.[۱]
ترافع: ترافع یا محاکمه یا دادرسی عبارت از آن مرحله قضاوت است که در طی آن یک طرف دعوی اظهارات خود را مطرح و سعی در اثبات حقانیت آن می‌نماید و از طرف دیگر دادگاه رسیدگی و تحقیقات لازم، مانند شنیدن دفاع طرف مقابل و ادله و مستندات طرفین، برای صدور رای مقتضی را انجام می‌دهد.[۲]
دفتر ثبت لوایح: در این دفاتر، لوایح دفاعیه یا اعتراضیه دریافتی از ناحیه طرفین یا وکلای آنان ثبت می‌شود.[۳]
جلسه دادرسی: جلسه ای است که دادگاه برای بررسی دلایل و خواسته خواهان و استماع اظهارات خواند تشکیل می‌دهد.[۴]//[۵]
پیشینه
ماده ۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی جانشین ماده ۱۲۸ اصلاحی ۱۳۳۴ می‌باشد،[۶] سابقا دادرسی به دو طریق «عادی» و «اختصاری» انجام می‌شد، در دادرسی عادی اساس کار بر تبادل لوایح بود و کمتر جلسه دادرسی تشکیل می‌شد اما در جلسه اختصاصی اساس بر سرعت در حل اختلاف با استماع اظهارات طرفین در جلسه دادرسی بود، هرچند اصحاب دعوا امکان تقدیم دفاعیات به صورت کتبی را نیز داشته‌اند.[۷][۸]منشأ دادرسی اختصاری از روم بوده و در مجموعه احکام روم که در زمان سلطنت ژوستینین امپراتور روم شرقی تدوین شده که در آن از دادرسی شفاهی و بدون هزینه یاد شده‌است و سپس قانون فرانسه پس از انقلاب کبیر فرانسه از آن اقتباس کرده و دادرسی اختصاری وارد قانون فرانسه گردیده‌است، قوانین ایران که عموماً برگرفته از قوانین فرانسه می‌باشد نیز در قانون قدیم از دادرسی اقتباسی یاد کرده‌است. که به علت سهولت و محاسن این سبک دادرسی در قانون جدید دادرسی عادی و دادرسی اختصاری ترکیب شده و قوانین جدید تدوین شده‌است.[۹]
نکات توضیحی و تفسیری دکترین
با توجه به ماده ۹۳ دادگاه نمی‌تواند اصحاب دعوا را مکلف کند تا در جلسه دادرسی حضور یابند یا لزوماً لایحه تقدیم کنند،[۱۰]اصحاب دعوا هر یک حق آزادی در دفاع از خود را دارند و هیچ مقامی نمی‌تواند الزام یا مانع برای این حق ایجاد نماید.[۱۱][۱۲]
در مورد وکلای اصحاب دعوا همواره حضور در جلسه دادرسی الزامی است و جز در موارد قانونی ارسال لایحه از طرف آنان تخلف انتظامی محسوب می‌شود.[۱۳]
مستندات فقهی
شکل تبادل لوایح به گونه امروز در فقه وجو نداشته اما پایه فکری آن در هزار سال پیش مسلمانان وجود داشته به گونه ای که الماوردی می‌نویسد: مدعی می‌تواند دعوی خود را نوشته و به دادگاه بدهد و بگوید خواسته من همان است که در این نامه نوشتم.[۱۴]
انتقادات
در ماده ۹۳ جلسه دادرسی تعریف نشده ولی می‌توان گفت جلسه دادرسی جلسه ای است که دادگاه برای بررسی دلایل و خواسته خواهان و استماع اظهارات خوانده تشکیل می‌دهد.[۱۵]
مصادیق و نمونه‌ها
ممکن است زوجین هر دو نفر آمادگی حضور در دادگاه و طی مراحل دادرسی را داشته باشند در این صورت هر دو نفر ذیل دادخواست تقدیمی را امضا می‌نمایند و در همه جلسات از بدو تا ختم رسیدگی و نیز اجرای رای، حضور می‌یابند.[۱۶]
منابع
- ↑ عبدالله شمس. آیین دادرسی مدنی (جلد دوم) (دوره پیشرفته). چاپ 24. دراک، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1344300
- ↑ مهرزاد مسیحی. اعاده دادرسی در امور مدنی. چاپ 2. خرسندی، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2886844
- ↑ مصطفی اصغرزاده بناب. شرح تفصیلی وظایف و تکالیف قانونی مدیران دفاتر. چاپ 2. میزان، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3104560
- ↑ علی مهاجری. شرح قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول). چاپ 2. گنج دانش، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1618876
- ↑ سیدمحمدرضا حسینی. یادداشت‌های محکمه (دفتر اول) (کارگاه آموزشی آیین دادرسی مدنی). چاپ 2. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2095572
- ↑ علی رفیعی. روند نمای تقنینی قانون آیین دادرسی مدنی. چاپ 1. فکرسازان، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2796732
- ↑ محمدجواد بهشتی و نادر مردانی. آیین دادرسی مدنی (جلد دوم). چاپ 1. میزان، 1385. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1841852
- ↑ علی عباس حیاتی. شرح قانون آیین دادرسی مدنی. چاپ 2. سلسبیل، 1385. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 469320
- ↑ سیدمحسن صدرزاده افشار. آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول-دوم-سوم). چاپ 11. جهاد دانشگاهی، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2264136
- ↑ علی مهاجری. قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. فکرسازان، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 570224
- ↑ عباس کریمی و حسن محسنی. اصل آزادی دفاع در دادرسی مدنی. پژوهشنامه حقوق کیفری شماره 3 بهار 1390، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 5083840
- ↑ علی مهاجری. قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. فکرسازان، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 570216
- ↑ علی مهاجری. شرح قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول). چاپ 2. گنج دانش، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1618860
- ↑ فهیمه ملک‌زاده. اصطلاحات تشریحی آیین دادرسی (کیفری-مدنی). چاپ 2. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2138732
- ↑ علی مهاجری. شرح قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول). چاپ 2. گنج دانش، 1381. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1618876
- ↑ نحوه رسیدگی به دعاوی طلاق (ویژه محاکم خانواده). چاپ 1. جنگل، 1388. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1579860