ماده ۹ قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۹ قانون آیین دادرسی مدنی: رسیدگی به دعاویی که قبل از تاریخ اجرای این قانون اقامه شده به ترتیب مقرر در این قانون ادامه می‌یابد. آرای صادره از حیث قابلیت اعتراض و تجدیدنظر و فرجام، تابع قوانین مجری در زمان صدور آنان می‌باشد مگر این‌که آن قوانین، خلاف شرع شناخته شود.

نسبت به کلیه قرارهای عدم صلاحیتی که قبل از تاریخ اجرای این قانون از دادگاه‌ها صادر شده و در زمان اجرای این قانون در جریان رسیدگی تجدیدنظر یا فرجامی است به ترتیب مقرر در این قانون عمل می‌شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۲ قانون مدنی
• ماده ۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۳۷۲ قانون آیین دادرسی مدنی

پیشینه

این ماده در قانون آیین دادرسی مدنی پیشین وجود نداشت، اما در ماده ۸۰ الحاقی به قانون آیین دادرسی مدنی در سال ۱۳۴۹ شبیه به حکم این ماده مقرر شده بود. تحت این عنوان که:«الف_ رسیدگی به دعاوی که قبل از تاریخ اجرای این قانون اقامه شده به ترتیب مقرر در این قانون ادامه می‌یابد. ب_ آرا صادره از حیث قابلیت اعتراض و پژوهش و فرجام تابع قانون مجری در زمان صدور آن می‌باشد. ج_ نسبت به کلیه قرارهای عدم صلاحیتی که قبل از تاریخ اجرای این قانون از دادگاه صادر شده و در زمان اجرای این قانون در جریان رسیدگی پژوهشی یا فرجامی است به ترتیب مقرر در این قانون عمل می‌شود ...».

نکات توضیحی تفسیرین دکترین

قوانین آیین دادرسی به معنای اخص، اصولاً عطف به ما سبق می‌گردند مگر در مواردی که عطف به ما سبق نمودن آن‌ها به حقوق مکتسبه افراد خلل وارد آورد. ماده ۹ قانون آیین دادرسی مدنی نیز، بر اساس همین قاعده به تعیین تکلیف موارد گوناگون تعارض قوانین سابق و فعلی پرداخته است. نکته‌ی دیگر آن که ماده ۹ قانون آیین دادرسی مدنی، چنین دلالت دارد که قانون آیین دادرسی مدنی از حیث قابلیت اجرا، مشمول صدر ماده ۲ قانون مدنی است، زیرا رسیدگی به دعاوی مطرح شده قبل از اجرای این قانون را از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون تابع آن دانسته‌است.

نکات توضیحی

در مورد صلاحیت دادگاه‌ها در صورتی که در اثنای حل اختلاف مربوط به صلاحیت، قانون جدید آیین دادرسی مدنی لازم‌الاجرا شود؛ مرجع حل اختلاف مطابق قانون جدید، عمل می‌کند.

رویه‌های قضایی

• نظریه‌ی شماره‌ی 7/3747 مورخ 1380/04/17 بیان می‌دارد:«با عنایت به قسمت اول و دوم ماده ۹ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379/01/21 رسیدگی به دعاوی که قبل از تاریح اجرا این قانون اقامه شده به ترتیب مقرر در این قانون از جمله قسمت اخیر ماده ۲۶ ادامه می‌یابد، آراء صادره از حیث قابلیت اعتراض و تجدیدنظر و فرجام، تابع قوانین مجری در زمان صدور آن می‌باشد لیکن مناط صلاحیت مرجع رسیدگی به اعتراض و تجدیدنظر و فرجام، تاریخ تقدیم دادخواست است بنابراین در مورد استعلام اگر هنگام درخواست تجدیدنظر دیوان عالی کشور صالح بوده است اکنون نیز رسیدگی در صلاحیت آن دیوان خواهد بود». همچنین، در حکم شمارۀ ۲۰۰ –۲۹ /۸/ ۲۳ شعبه ۳ چنین مقرر شده است که:«دادگاه نمی‌تواند به استناد قانون لاحق قراری را که در زمان سلطه قانون سابق صادر گردیده‌است، فسخ کند».

• نظریه شماره 1022/95/7 مورخ 1395/05/03 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

• رای وحدت رویه شماره 743 مورخ 1394/8/5 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• رای وحدت رویه شماره 745 مورخ 1394/8/26 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• رای وحدت رویه شماره 796 مورخ 1399/7/1 هیات عمومی دیوان عالی کشور

مصادیق و نمونه‌ها

برای مثل، حکمی از دادگاه شهرستان صادر شده و هنوز موعد پژوهش آن منقضی نگردیده‌است. قانونی در طی این موعد وارد می‌شود که حق پژوهش دعاوی از نوع آن را ساقط می‌کند. البته قانون لاحق اثر ماقبل نخواهد داشت و حق پژوهش حاصل از قانون سابق نسبت به آن حکم معتبر خواهد ماند. همچنین، چنانچه قبل از انقضای موعد، قانونی وارد شود که موعد پژوهش را تقلیل دهد باز هم موعد شکایت مطابق قانون حق ثابتی است که قانون لاحق نمی‌تواند آن را ساقط کند.

مثال دیگر آن که، نسبت به پرونده‌های سابق که جریان رسیدگی آن با لازم‌الاجرا شدن قانون جدید خاتمه نیافته، مطابق قانون لاحق قرار کارشناسی یا معاینه محل و تحقیق محلی یا استماع گواهی گواهان صادر و اجرا می‌شود و ادامه رسیدگی به شیوه قانون جدید خواهد بود.

مقالات مرتبط

• توسعۀ صلاحیت نسبی ناشی از ارتباط دعاوی در ایران و فرانسه با نگاهی به رویۀ قضایی
• اعمال اصل مغلوبیت در تجدیدنظرخواهی در حقوق ایران