ماده ۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی: تا زمانی که عزل وکیل به اطلاع او نرسیده‌است اقدامات وی در حدود وکالت، همچنین ابلاغهایی که از طرف دادگاه به وکیل می‌شود مؤثر در حق موکل خواهد بود، ولی پس از اطلاع دادگاه از عزل وکیل، دیگر او را در امور راجع به دادرسی، وکیل نخواهد شناخت.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

نمایندگی: رابطه ای است حقوقی که بموجب آن نماینده می‌تواند به نام و به حساب اصیل در انعقاد قرارداد شرکت کند و آثار آن را به‌طور مستقیم دامین گیر اصیل می‌شود.

پیشینه

ماده ۱۸۱ قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی سال ۱۲۹۰ بیان داشته: اقدامات وکیل که در حدود وکالت‌نامه او قبل از اعلام عزل به خود او و به محکمه شده‌است کاملاً معتبر خواهد بود. اظهار شفاهی در عزل وکیل باید در صورت مجلس قید به امضای موکل برسد. در قانون سال ۱۳۱۸ نیز ضمن ماده ۶۵ این گونه آمده‌است: مادام که عزل وکیل به اطلاع او نرسیده‌است اقدامات او در حدود وکالت و همچنین ابلاغاتی که از طرف دادگاه به وکیل می‌شود مؤثر در حق موکل خواهد بود ولی همینکه اطلاع عزل وکیل به دادگاه رسید دادگاه دیگر او را در امور راجعه به دادرسی وکیل نخواهد شناخت قانون جدید آیین دادرسی مدنی (ماده ۳۸) از قوانین قدیم کامل تر است زیرا انطباق بیشتری با نظریه نمایندگی ظاهری دارد. و خلاء اطلاع شخص ثالث در ماده ۶۵ سابق در ماده ۳۸ جبران شده‌است.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

با توجه به تصریح ماده ۳۸ در صورتی که دادگاه از عزل وکیل مطلع باشد اقدامات اجرایی وکیل بی اثر خواهد بود و دادگاه نیز نباید اقدامات وکیل را ترتیب اثر دهد./ در فرضی که دادگاه مطلع نمی‌باشد اگر موکل عزل وکیل را به وی اطلاع ندهد، اقدامات وکیل در حدود وکالت برای موکل معتبر می‌باشد

در مورد اینکه آیا در زمان فوت موکل نیز همچون عزل نیاز به اطلاع وکیل می‌باشد یا خیر اختلاف است، اعتقاد مشهور فقهای امامیه آن است که وکالت به صرف فوت موکل نابود می‌شود و علم و جهل وکیل تأثیری در نفوذ اقدامات او ندارد. این مورد را نمی‌توان به «عزل» که نفوذ تأثیر آن، متکی بر اطلاع وکیل بود، قیاس نمود چون دربارهٔ عزل، «اعلام موکل و علم وکیل» یک حکم استثنایی و خلاف قاعده است و اعمال وکیل بعد از فوت فاقد اثر می‌باشد، اما به نظر می‌رسد برای حفظ نظم در معملات و حمایت از بی گناهی که با وکیل طرف معامله می‌شود، باید اعمال وکیل را که بدون علم به فوت و جنون موکل بسته‌است نافذ شناخت.

سوالق و مستندات فقهی

در صورت اختلاف بین وکیل و موکل در مورد عزل به این نحو که موکل به وکیل بگوید از عزل با خبر بوده و وکیل انکار نماید، بینه بر موکل لازم است و صرف بینه بر عزل کافی نیست. اگر بینه ای از طرف موکل اقامه نشد، وکیل سوگند یاد می‌کند و در این صورت وکالت او ثابت خواهد بود و اگر امتناع نموئ وکالت از همان زمان که بینه بر عزل او اقامه شده‌است، باطل می‌شود.

اعتقاد مشهور فقهای امامیه آن است که وکالت به صرف فوت موکل نابود می‌شود و علم و جهل وکیل تأثیری در نفوذ اقدامات او ندارد. این مورد را نمی‌توان به «عزل» که نفوذ تأثیر آن، متکی بر اطلاع وکیل بود، قیاس نمود چون دربارهٔ عزل، «اعلام موکل و علم وکیل» یک حکم استثنایی و خلاف قاعده است.

مصادیق و نمونه‌ها

۱) اگر وکیل قبل از وصول خبر عزل درخواست ارجاع امر به کارشناسی نموده و حسب این درخواست دادگاه قرار کارشناسی صادر مرده باشد موکل مأخوذ است دستمزد کارشناس را ایداع نماید یا فرضاً وسایل و موجبات اجرای قرار معاینه و تحقیق محلی مورد درخواست وکیل خود را در وقت مقرر تهیه کند و نیز حساب مواعد از تاریخ ابلاغ به وکیل خواهد بود.

۲) اگر کسی به دیگری وکالت دهد که منزلش را بفروشد و آنگاه موکل وکیل را عزل نماید. وکیل مدعی شود که در مدتی که هنوز او را عزل ننموده یا خبر عزل به وی نرسیده به مفاد وکالت خود عمل نموده ولی موکل مدعی شود قبل از انجام مفاد وکالت و فروش منزل وی، وکیل را از وکالت خود عزل نموده‌است. که می‌گوییم معامله وکیل بر منزل درست بوده و ادعای موکل مسموع نیست.

مقالات مرتبط

• جایگاه حسن نیّت در عقد وکالت
• ضرورت ابلاغ اراده و حفظ مصلحت در اعمال حقوقی