ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی: دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن در دادگاهی اقامه می‌شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است، اگرچه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده
• ماده ۱۸ قانون مدنی
• ماده ۲۰ قانون مدنی

توضیح واژگان

دعوای عینی غیرمنقول: دعوایی است که مدعی بر اساس حق عینی خود نسبت به مال غیرمنقول اقامه تا از حمایت دادگاه برای حق هود بهر مند شود مانند: دعوای مالکیت، دعوای ارتفاق، دعوای انتفاع و دعوای حیازت مباحات.

دعوای مال غیرمنقول: اگر موضوع مستقیم دعوا مال غیرمنقول و حقوق راجع به آن باشد، دعوا غیرمنقول است و اثر آن در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال ظاهر می‌شود.

دعاوی غیرمنقول: هر دعوایی که خواسته آن مال غیرمنقول یا تحصیل حقی در آن باشد مانند دعوی مالکیت خانه یا منافع آن، دعوی حق ارتفاق، دعوی تخلیه و خلع ید از غیرمنقول و دعوی خالصه بودن یا وقف بودن ملک و دعوی تعمیر عین مستاجره. (اما دعوی مال الاجراه و اجرت المثل دعوی غیرمنقول نیست).

پیشینه

این نکته از سال ۱۲۹۰ و در ماده ۱۱ قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی در نظر گرفته شده بود: «دعاوی راجعه به اموال غیر منقوله در صلحیه باید اقامه شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است اگر چه مدعی و مدعی‌علیه هم درآن حوزه ساکن یا مقیم نباشند».

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

اصل بر صلاحیت محل وقوع مال در دعاوی غیرمنقول است که فلسفه این اصل وجود دلایل در محل وقوع مال غیرمنقول و سهولت رسیدگی به دلایل (مانند کارشناسی و تحقیق و معاینه محل) در محل می‌باشد.

منظور از سایر حقوق راجع به اموال غیرمنقول در ماده ۱۱ ق.آ.د. م حقوق مذکور در ماده ۱۸ قانون مدنی است شامل: حق انتفاع از اشیا غیرمنقوله مثل حق عمری و سکنی و هم چنین حق ارتفاق شامل حق عبور و حق مجری و دعاوی راجع به اموال غیرمنقول از قبیل تقاضای خلع ید و امقال آن تابع اموال غیرمنقول است.

استاد مرحوم دکتر کاتوزیان تعهد یا دینی را که موضوع آن به‌طور مستقیم مال غیرمنقول باشد را به تابعیت از موضوع آن غیرمنقول می‌دانند مانند تعهد به تسلیم ملک.

حق شریکان (سهم شرکت) در موردی که شرکت دارای شخصیت حقوقی اسن و نیز حقوق معنوی (مانند حق تألیف) منقول اند. ولی سرقفلی حقی است مخلوط که چهره غیرمنقول آن (تقدم در اجاره) غلبه دارد (اختلافی است).

رویه قضایی

۱) وجود اموال غیرمنقول متوفی در محل دادگاه الف، دادگاه الف دارای صلاحیت رسیدگی می‌باشد.

۲)رسیدگی به دعاوی راجع به اموال غیرمنقول اعم از دعوی مالکیت و سایر حقوق راجع به آن در دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است ولو اینکه مربوط به اشخاص حقوقی باشد.

۳)نظریه مورخ ۱۴/۱۲/۱۳۶۵ قضات دادگاه‌های حقوقی ۲ تهران مقرر می‌دارد که دعوای خسارت مربوط به ملک با دادگاهی است که ملک در آن حوزه واقع شده‌است.

۴)شماره ۱۰۳۳مورخ ۲۰/۶/۱۳۲۵ شعبه اول د.ع. ک :چون حق اشتراک و استفاده از تلفن از حقوق غیر مالی بشمار می‌رود و درخواست رفع مزاحمت نسبت به اینگونه حقوق در حقیقت مطالبه حق است نه رفع مزاحمت از خق مالی تا اختصاص به غیرمنقول داشته و در متقول قابل قبول نباشد، در این صورت حکم به رد دعوی به استناد منقول بودن تلفن مورد ندارد.

مصادیق و نمونه‌ها

۱) استاد مرحوم دکتر کاتوزیان تعهد یا دینی را که موضوع آن به‌طور مستقیم مال غیرمنقول باشد را به تابعیت از موضوع آن غیرمنقول می‌دانند مانند تعهد به تسلیم ملک.

۲) دعوای عینی غیرمنقول: دعوایی است که مدعی بر اسا حق عینی خود نسبت به مال غیرمنقول اقامه تا از حمایت دادگاه برای حق هود بهر مند شود مانند: دعوای مالکیت، دعوای ارتفاق، دعوای انتفاع و دعوای حیازت مباحات.

۳) حق شریکان (سهم شرکت) در موردی که شرکت دارای شخصیت حقوقی اسن و نیز حقوق معنوی (مانند حق تألیف) منقول اند. ولی سرقفلی حقی است مخلوط که چهره غیرمنقول آن (تقدم در اجاره) غلبه دارد (اختلافی است).

۴) دعاوی غیرمنقول: هر دعوایی که خواسته آن مال غیرمنقول یا تحصیل حقی در آن باشد مانند دعوی مالکیت خانه یا منافع آن، دعوی حق ارتفاق، دعوی تخلیه و خلع ید از غیرمنقول و دعوی خالصه بودن یا وقف بودن ملک و دعوی تعمیر عین مستاجره. (اما دعوی مال الاجراه و اجرت المثل دعوی غیرمنقول نیست).

مقالات مرتبط

• تشخیص صلاحیت انحصاری دادگاه‌ها در دعاوی خصوصی بین‌المللی
• توجیه آرای مدنی و ضمانت اجرای عدم رضایت آن
• آیین دادرسی دعاوی خانوادگی با تأکید بر قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱