ماده ۲۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۲۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی: در هر موردی که رسیدگی به دلایلی از قبیل تحقیقات از مطلعین و گواهان یا معاینه محلی یا هر اقدام دیگری که می‌بایست خارج از مقر دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام گیرد و مباشرت دادگاه شرط نباشد، مرجع مذکور به دادگاه صلاحیتدار محل نیابت می‌دهد تا حسب مورد اقدام لازم معمول و نتیجه را طی صورت مجلس به دادگاه نیابت دهنده ارسال نماید. اقدامات مذکور در صورتی معتبر خواهد بود که مورد وثوق دادگاه باشد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۲۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۴۵ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۹۱ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۹۲ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی
• ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی مدنی

توضیح واژگان

نیابت: در لغت به معنی جانشین شدن می‌باشد و در اصطلاح عملی حقوقی است که شخص به دیگری اختیار می‌دهد که به نام و برای او اعمالی را انجام و نتیجه حاصله را اعلام نماید. نیابت قضایی: «اعطای نمایندگی از طرف یک مرجع قضایی به مرجع قضایی دیگر به منظور تحقیق از متهم یا مطلع، جمع‌آوری اسناد و مدارک، انجام کارشناسی، توقیف متهم و ارسال کلیه اسناد جدید التحصیل به مرجع درخواست کننده» را نیابت قضایی گویند.

پیشینه

مفاد این ماده در قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۲۹۰ مشابهی نداشته اما در ماده ۴۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ در مورد مصادیقی از نیابت بحث شده‌ بود.

نکات تفسیری دکترین

شکل‌گیری نیابت قضایی با هدف کمک گرفتن یک دادگاه از دادگاه دیگر جهت تحقیقات لازم در حوزه قضایی دادگاه پذیرنده نیابت می‌باشد. نیابت قضایی را می‌توان به نیابت داخلی و نیابت بین‌المللی تقسیم نمود که نوع بین‌الملل آن بین محاکم دو کشور انجام می‌پذیرد. در نیابت قضایی دادگاه نیابت دهنده چهارچوب موضوع نیابت را تعیین کرده و همراه با اسناد و مدارک به دادگاه نیابت گیرنده ارسال می‌نماید، دادگاه نیابت گیرنده در حدود موضوع مشخص شده و با همان ترتیبات قانونی که برای دادگاه نیابت دهنده در قانون مشخص شده‌است، موضوع نیابت را اجرا می‌نماید. در این ماده دادگاه نیابت گیرنده دادگاه صلاحیت دار محل نیابت معرفی شده‌است که منظور از آن دادگاه هم عرض با دادگاه اصلی یا دادگاه تالی می‌باشد (مثال: دادگاه تجدید نظر می‌تواند به دادگاه تجدیدنظر حوزه دیگر یا دادگاه عمومی آن حوزه نیابت دهد). دادگاه نیابت گیرنده مکلف است مفاد نیابت را به‌طور کامل به انجام رساند. شایان ذکر است که در مورد شهرهای بزرگ که از چند مجتمع قضایی تشکیل شده‌اند نیازی به نیابت یک مجتمع به مجتمع دیگر نمی‌باشد مگر اینکه بر اساس مقررات قانونی هر مجتمع به حوزه قضایی تبدیل شده باشد. نکته‌ی دیگر آن که در نیابت قضایی، وظایف و اختیارات قضایی دادگاه اصلی (مانند رسیدگی به دلایل و ..) قابل نیابت نمی‌باشد.

نکات توضیحی

در مورد این موضوع که آیا استماع شهادت قابل نیابت می‌باشد یا خیر، باید گفت با توجه به این ماده در صورتی که استماع شهادت صراحتاً مورد نیابت واقع شده باشد، استماع شهادت پذیرفته‌ است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی

1. رسیدگی به دلایلی مانند تحقیقات از مطلعین، گواهان یا معاینه محلی ممکن است نیاز به اقداماتی خارج از مقر دادگاه داشته باشد.
2. مباشرت دادگاه در انجام این اقدامات شرط نیست.
3. دادگاه می‌تواند به دادگاه صلاحیتدار محل، نیابت بدهد تا اقدامات لازم را انجام دهد.
4. نتیجه اقداماتی که دادگاه صلاحیتدار محل انجام می‌دهد باید طی صورت مجلس به دادگاه نیابت‌دهنده ارسال شود.
5. اعتبار اقدامات انجام شده وابسته به این است که مورد وثوق دادگاه نیابت‌دهنده باشد.

رویه های قضایی

• نظریه شماره 7/1400/369 مورخ 1400/04/26 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اجرای مجدد معاینه محلی توسط دادگاه بدوی
• نظریه شماره 1357/96/7 مورخ 1396/06/14 اداره کل حقوقی قوه قضاییه