ماده ۱۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی

ماده ۱۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی: اگر دعاوی دیگری که ارتباط کامل با دعوای طرح شده دارند در همان دادگاه مطرح باشد، دادگاه به تمامی آن‌ها یکجا رسیدگی می‌نماید و چنانچه در چند شعبه مطرح شده باشد در یکی از شعب با تعیین رئیس شعبه اول یکجا رسیدگی خواهد شد.

در مورد این ماده وکلا یا اصحاب دعوا مکلفند از دعاوی مربوط، دادگاه را مستحضر نمایند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

ارتباط کامل: ارتباط کامل دو دعوا، به این معنا است که صدور رأی در یکی، در نتیجهٔ دیگری مؤثر باشد. همچنین، اینطور بیان شده است که ارتباط کامل، یعنی صدور رأی در مورد یکی از دو دعوا ما را از صدور رأی در دعوای دیگر بی‌نیاز کند یا اثبات یکی از آن دو دعوی موجب اثبات یا رد دعوای دیگر گردد.

پیشینه

در حقوق ما پیش از آن که دعاوی مرتبط، با الهام از حقوق غرب در قوانین مدون وارد شود، در فقه علمای اهل سنت و شیعه مورد توجه بوده و اصطلاح «تداعی» را برای آن وضع نموده بودند، قانونگذار ابتداعا در قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۴ ذی القعده ۱۳۲۹ ه‍.ق از قانون اصول محاکمات مدنی قبرس اقتباس نمود، و چند سال بعد در قانون اصول محاکمات حقوقی و تجاری مصوب ۱۳۱۴ و در ماده ۷۶ آن ضمن بیان قاعده استقلال دعاوی، دعاوی مرتبط و متعدد را مورد بررسی قرار داد و بعد از آن در قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ (ماده ۲۸) با دیدی وسیع تر و جامع تر به موضوع دعاوی مرتبط پرداخته‌است.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

طرح دعوای مرتبط منحصر به دعوای تقابل نبوده و حتی اگر به صورت مستقل نیز مطرح شوند به حکم بند ۲ ماده ۸۴ و ماده ۸۹ و ۱۰۳ ق.آ.د. م بایستی توامان مورد رسیدگی قرار گیرند. وکلا و طرفین دعوا مکلفند در صورت دعاوی مرتبط را به دادگاه اعلام نمایند، البته در مورد عدم اطلاع ضمانت اجرایی وجود ندارد مگر برای وکلا که موجب پیگیری انتظامی خواهد بود.

در صورتی که دو دعوای یکسان در دو دادگاه مطرح باشد، قانون تنها به ارسال پرونده به دادگاه اول (در صورت ایراد) اشاره کرده‌است و در مورد وظیفه دادگاه اول در مقابله با پرونده سخنی به میان نیامده است، به نظر می‌رسد صدور قرار رد یا عدم استماع برای پرونده دوم شایسته‌است چرا که یک حق بیش از یک بار قابل مطالبه نمی‌باشد.

تصمیم دادگاه، در رسیدگی توأم به دعاوی که با هم ارتباط کامل داشته و در یک شعبه مطرح می‌باشند، در قالب قرار پیش‌بینی نشده‌است.

رویه‌های قضایی

• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۲۰۰۳ مورخ ۱۴۰۰/۰۱/۱۶ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره طرح دعوی مرتبط در چند حوزه قضایی
• نظریه شماره ۷/۹۹/۱۳۶۴ مورخ ۱۳۹۹/۱۰/۱۰ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره رسیدگی توأمان به دو پرونده مستقل
• رای دادگاه درباره ابطال سند رسمی به موجب سند عادی (دادنامه شماره ۹۶۰۹۹۷۰۲۲۲۹۰۰۱۲۱)
• نظریه شماره ۷/۹۹/۱۵۸۹ مورخ ۱۳۹۹/۱۰/۲۳ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تصمیم دادگاه در مواردی که ادعای خواهان متقابل نبوده
• نظریه شماره ۷/۹۹/۱۵۹۰ مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۱۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تکلیف رسیدگی به دعوای تقابل هنگام رد دعوای اصلی
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۹۳۸ مورخ ۱۴۰۰/۰۹/۰۳ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ضمانت اجرای عدم رعایت مهلت طرح دعاوی طاری و دعوای ابطال سند مالکیت

انتقادات

در قانون آیین دادرسی مدنی، تصمیم دادگاه، در رسیدگی توأم به دعاوی که با هم ارتباط کامل داشته و در یک شعبه مطرح می‌باشند، در قالب قرار پیش‌بینی نشده‌است.

مصادیق و نمونه‌ها

۱)دعوای خلع ید مطرح باشد و در دادگاه دیگر دعوای الزام به تنظیم سند رسمی مطرح گردیده باشد، در این صورت به دو دعوا توامان رسیدگی می‌شود.

۲) طرح دعوای فسخ به استناد خیار غبن و صدور حکم بی حقی، مانع طرح مجدد دعوای فسخ بر مبنای خیار شرط نمی‌باشد.

مقالات مرتبط

• تکلیف خواسته مسکوت مانده در رأی
• تأثیر «شروط چندگزینه‌ای» و «اسقاط حق طرح دعوا» بر صلاحیت مراجع حل اختلاف معاهده‌ای در دعاوی سرمایه‌گذاری خارجی
• اختلاف محاکم نسبت به تشخیص ارتباط کامل بین دعاوی مرتبط و چگونگی حل آن
• کارکرد طرح دعوای جمعی در جبران خسارت زیان‌دیدگان اعمال ضد رقابتی (بررسی تطبیقی در نظام حقوقی ایران، اتحادیه اروپایی و آمریکا)
• اثر ارتباط دعاوی در دادرسی مدنی
• دعوای‌اضافی
• دعاوی جمعی و نقش آنها در احقاق حقوق مصرفکنندگان
• اقامه دعاوی طاری در خارج از مهلت
• جمع و تفکیک بین دعاوی و مقایسه آن با تجزیه یک دعوی به چند دعوی در حقوق ایران و فرانسه
• اثر ارتباط دعاوی مدنی بر سرایت شکایت پذیری آرا در ایران و فرانسه با تأکید بر رویه قضایی
• امکان‌سنجی دادخواهی خواهان بر خواهان و خوانده بر خوانده در حقوق ایران (مطالعه تطبیقی)