ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حقوق
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۸: خط ۲۸:


== توضیح واژگان ==
== توضیح واژگان ==
[[ممانعت از حق#دعوای ممانعت از حق|دعوای ممانعت از حق]]: [[دعوا|دعوای]] کسی که در [[ملک]] دیگری [[حق ارتفاق]] یا [[حق انتفاع]] داشته و در عین حال که [[متصرف]] [[حق]] مذکور است [[شخص]] دیگری مانع ادامه [[تصرف]] او در حق مذکور شده‌است را دعوای ممانعت از حق گویند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=330780|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی کتاب اول|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3508824|صفحه=|نام۱=قدرت اله|نام خانوادگی۱=واحدی|چاپ=5}}</ref>
[[ممانعت از حق#دعوای ممانعت از حق|دعوای ممانعت از حق]]: [[دعوا|دعوای]] کسی که در [[ملک]] دیگری [[حق ارتفاق]] یا [[حق انتفاع]] داشته و در عین حال که [[متصرف]] [[حق]] مذکور است [[شخص]] دیگری مانع ادامه [[تصرف]] او در حق مذکور شده‌است را دعوای ممانعت از حق گویند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=گنج دانش|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=330780|صفحه=|نام۱=محمدجعفر|نام خانوادگی۱=جعفری لنگرودی|چاپ=4}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی کتاب اول|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3508824|صفحه=|نام۱=قدرت اله|نام خانوادگی۱=واحدی|چاپ=5}}</ref>  


== پیشینه ==
== پیشینه ==
خط ۳۴: خط ۳۴:


== نکات توضیحی و تفسیری دکترین ==
== نکات توضیحی و تفسیری دکترین ==
دعوای کسی که در ملک دیگری حق ارتفاق یا حق انتفاع داشته و در عین حال که متصرف حق مذکور است شخص دیگری مانع ادامه تصرف او در حق مذکور شده‌است را دعوای ممانعت از حق گویند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی کتاب اول|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3508824|صفحه=|نام۱=قدرت اله|نام خانوادگی۱=واحدی|چاپ=5}}</ref> تفاوت این دعوا با دعوای تصرف عدوانی این است که در اینجا مورد دعوا برگرداندن تصرف در عین ملک نیست، بلکه در سایر حقوق عینی است مانند حق ارتفاق و حق انتفاع.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1248652|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref> لذا به دلیل اینکه حق انتفاع و حق ارتفاق در ملک غیر به وجود می‌آید، ملک غیر بودن از ارکان دعوی ممانعت از حق می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=456648|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref>
تفاوت این دعوا با [[دعوای تصرف عدوانی]] این است که در اینجا مورد دعوا برگرداندن [[تصرف]] در عین ملک نیست، بلکه در سایر حقوق عینی است مانند حق ارتفاق و حق انتفاع.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1248652|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref> لذا به دلیل اینکه حق انتفاع و حق ارتفاق در ملک غیر به وجود می‌آید، ملک غیر بودن از ارکان دعوی ممانعت از حق می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=456648|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref>  


وجه تمایز حق ارتفاق و انتفاع: ۱) حق ارتفاق دائمی است اما حق انتفاع موقتی است (به جز حبس مؤبد) ۲) حق ارتفاق برای کمال انتفاع از ملک صاحب حق است اما حق انتفاق برای استفاده مستقیم منتفع از مورد حق می‌باشد ۳) حق ارتفاق مختص اموال غیرمنقول است اما موضوع حق انتفاع می‌تواند منقول یا غیرمنقول باشد ۴) حق ارتفاق موضوعی است تابع ملک که با انتقال ملک نقل و انتقال می‌یابد اما حق انتفاع حقی است استقلالی که مستقلاً قابل نقل و انتقال و توقیف می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=456660|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref>
نکته‌ی دیگر این که، در دعوای ممانعت از حق [[دادگاه]] وارد [[دلیل|دلایل]] مالکیت حق نمی‌شود. به بیان دیگر خواهان دلیلی مبنی بر وجود حق اصلی مطالبه نمی‌نماید. به عنوان مثال ممکن است خواهان به صرف استفاده عملی از حق مجرا در ملک غیر، ولو اینکه مالک حق مجرا نبوده، در دعوای ممانعت از حق پیروز شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=سلسبیل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=471088|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref>


== مصادیق و نمونه‌ها ==
در خصوص وجه تمایز حق ارتفاق و حق انتفاع نیز موارد ذیل حائز اهمیت است:
۱) شخص الف در ملک ب مجرایی داشته‌است، شخص ب یا شخص ثالثی (ج) مجرا را مسدود می‌نماید، شخص الف به عنوان دارنده حق مجرا می‌تواند به طرفیت ب یا ج دعوی ممانعت ار حق مطرح نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی کتاب اول|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3508824|صفحه=|نام۱=قدرت اله|نام خانوادگی۱=واحدی|چاپ=5}}</ref>
 
۱) حق ارتفاق دائمی است اما حق انتفاع موقتی است (به جز [[حبس مؤبد]]).
 
۲) حق ارتفاق برای کمال انتفاع از ملک صاحب حق است اما حق انتفاع برای استفاده مستقیم منتفع از مورد [[حق]] می‌باشد.  


۲) فردی در خانه دیگری حق عبور دارد، مالک خانه از عبور وی جلوگیری می‌کند، ولذا وی دعوی ممانعت از حق به طرفیت صاحب خانه طرح می‌نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کارگاه آموزش حقوق (جلد سوم) شرکت-صلح-ضمان عقدی-ضمان قهری|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2766088|صفحه=|نام۱=صحبت اله|نام خانوادگی۱=سلطانیان|چاپ=1}}</ref>
۳) حق ارتفاق مختص [[مال غیرمنقول|اموال غیرمنقول]] است اما موضوع حق انتفاع می‌تواند [[مال منقول|منقول]] یا غیرمنقول باشد.  


۳)در دعوای ممانعت از حق دادگاه وارد دلایل مالکیت حق نمی‌شود به بیان دیگر خواهان دلیلی مبنی بر وجود حق اصلی مطالبه نمی‌نماید و به عنوان مثال صرف استفاده عملی از حق حق مجرا در ملک غیر ولو اینکه مالک حق مجرا نبوده در دعوی ممانعت از حق پیروز می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=سلسبیل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=471088|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref>
۴) حق ارتفاق موضوعی است تابع ملک که با انتقال ملک [[نقل و انتقال]] می‌یابد اما حق انتفاع حقی است استقلالی که مستقلاً قابل نقل و انتقال و [[توقیف کردن|توقیف]] می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=456660|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref>  


== رویه‌های قضایی ==
== رویه‌های قضایی ==
* [[نظریه شماره ۷/۹۹/۱۱۳۶ مورخ ۱۳۹۹/۰۸/۲۸ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم تکلیف دادستان به رسیدگی به جرایم تصرف عدوانی،ممانعت و مزاحمت از حق]]
 
* [[نظریه شماره 7/99/1136 مورخ 1399/08/28 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم تکلیف دادستان به رسیدگی به جرایم تصرف عدوانی،ممانعت و مزاحمت از حق]]
 
== مصادیق و نمونه‌ها ==
 
# شخص الف در ملک ب مجرایی داشته‌است، شخص ب یا [[شخص ثالث|شخص ثالثی]] (ج) مجرا را مسدود می‌نماید. شخص الف به عنوان دارنده [[حق مجرا]] می‌تواند به طرفیت ب یا ج دعوی ممانعت از حق مطرح نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی کتاب اول|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=3508824|صفحه=|نام۱=قدرت اله|نام خانوادگی۱=واحدی|چاپ=5}}</ref>
# الف در خانه ب [[حق عبور]] دارد، ب که مالک خانه است از عبور الف جلوگیری می‌کند. الف دعوای ممانعت از حق به طرفیت صاحب خانه (ب) طرح می‌نماید.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=کارگاه آموزش حقوق (جلد سوم) شرکت-صلح-ضمان عقدی-ضمان قهری|ترجمه=|جلد=|سال=1388|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2766088|صفحه=|نام۱=صحبت اله|نام خانوادگی۱=سلطانیان|چاپ=1}}</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۳ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۰

ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی: دعوای ممانعت از حق عبارت است از:

تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد.

مواد مرتبط

توضیح واژگان

دعوای ممانعت از حق: دعوای کسی که در ملک دیگری حق ارتفاق یا حق انتفاع داشته و در عین حال که متصرف حق مذکور است شخص دیگری مانع ادامه تصرف او در حق مذکور شده‌است را دعوای ممانعت از حق گویند.[۱][۲]

پیشینه

بخشی از ماده ۸ قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰ نیز نمونه‌هایی در باب ممانعت از حق بیان کرده‌است: «ثالثاً - دعوی ممانعت از حق کسی در ملک دیگری از قبیل حق‌العبور، حق مرتع، حق مجری، حق ناودان …».[۳] همچنین، شایان ذکر است که این ماده، در ماده ۳۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1318 پیش‌بینی شده بود.[۴]

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

تفاوت این دعوا با دعوای تصرف عدوانی این است که در اینجا مورد دعوا برگرداندن تصرف در عین ملک نیست، بلکه در سایر حقوق عینی است مانند حق ارتفاق و حق انتفاع.[۵] لذا به دلیل اینکه حق انتفاع و حق ارتفاق در ملک غیر به وجود می‌آید، ملک غیر بودن از ارکان دعوی ممانعت از حق می‌باشد.[۶]

نکته‌ی دیگر این که، در دعوای ممانعت از حق دادگاه وارد دلایل مالکیت حق نمی‌شود. به بیان دیگر خواهان دلیلی مبنی بر وجود حق اصلی مطالبه نمی‌نماید. به عنوان مثال ممکن است خواهان به صرف استفاده عملی از حق مجرا در ملک غیر، ولو اینکه مالک حق مجرا نبوده، در دعوای ممانعت از حق پیروز شود.[۷]

در خصوص وجه تمایز حق ارتفاق و حق انتفاع نیز موارد ذیل حائز اهمیت است:

۱) حق ارتفاق دائمی است اما حق انتفاع موقتی است (به جز حبس مؤبد).

۲) حق ارتفاق برای کمال انتفاع از ملک صاحب حق است اما حق انتفاع برای استفاده مستقیم منتفع از مورد حق می‌باشد.

۳) حق ارتفاق مختص اموال غیرمنقول است اما موضوع حق انتفاع می‌تواند منقول یا غیرمنقول باشد.

۴) حق ارتفاق موضوعی است تابع ملک که با انتقال ملک نقل و انتقال می‌یابد اما حق انتفاع حقی است استقلالی که مستقلاً قابل نقل و انتقال و توقیف می‌باشد.[۸]

رویه‌های قضایی

مصادیق و نمونه‌ها

  1. شخص الف در ملک ب مجرایی داشته‌است، شخص ب یا شخص ثالثی (ج) مجرا را مسدود می‌نماید. شخص الف به عنوان دارنده حق مجرا می‌تواند به طرفیت ب یا ج دعوی ممانعت از حق مطرح نماید.[۹]
  2. الف در خانه ب حق عبور دارد، ب که مالک خانه است از عبور الف جلوگیری می‌کند. الف دعوای ممانعت از حق به طرفیت صاحب خانه (ب) طرح می‌نماید.[۱۰]

منابع

  1. ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد سوم). چاپ 4. گنج دانش، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 330780
  2. ↑ قدرت اله واحدی. آیین دادرسی مدنی کتاب اول. چاپ 5. میزان، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3508824
  3. ↑ ماده ۸ قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی
  4. ↑ هوشنگ شامبیاتی. حقوق کیفری اختصاصی (جلد دوم) (جرایم علیه اموال و مالکیت). چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1947244
  5. ↑ علی عباس حیاتی. آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 2. میزان، 1390.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1248652
  6. ↑ علی مهاجری. مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم). چاپ 1. فکرسازان، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 456648
  7. ↑ علی عباس حیاتی. شرح قانون آیین دادرسی مدنی. چاپ 2. سلسبیل، 1385.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 471088
  8. ↑ علی مهاجری. مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم). چاپ 1. فکرسازان، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 456660
  9. ↑ قدرت اله واحدی. آیین دادرسی مدنی کتاب اول. چاپ 5. میزان، 1387.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3508824
  10. ↑ صحبت اله سلطانیان. کارگاه آموزش حقوق (جلد سوم) شرکت-صلح-ضمان عقدی-ضمان قهری. چاپ 1. میزان، 1388.  ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2766088
برگرفته از «https://wikihoghoogh.net/w/index.php?title=ماده_۱۵۹_قانون_آیین_دادرسی_مدنی&oldid=256480»