ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
زهرا شوکتی (بحث | مشارکتها) (افزودن لینک نظریه ویرایش شده در بخش رویه قضایی) |
|||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی''': در کلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و | '''ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی''': در کلیه [[دعوای مدنی|دعاوی مدنی]] اعم از [[دعوای اصلی|دعاوی اصلی]] یا [[دعوای طاری|طاری]] و [[درخواست|درخواستهای]] مربوط به [[امور حسبی]] به استثنای مواردی که [[قانون امور حسبی]] مراجعه به [[دادگاه]] را مقرر داشته‌است، [[خوانده]] می‌تواند برای [[تأدیه]] [[خسارت|خسارات]] ناشی از [[هزینه دادرسی]] و [[حق الوکاله]] که ممکن است [[خواهان]] محکوم شود از دادگاه تقاضای [[تأمین]] نماید. دادگاه در صورتی که تقاضای مزبور را با توجه به نوع و وضع [[دعوا]] و سایر جهات موجه بداند، [[قرار تأمین]] صادر می‌نماید و تا وقتی که خواهان تأمین ندهد، [[دادرسی]] [[توقیف دادرسی|متوقف]] خواهد ماند و در صورتی که مدت مقرر در [[قرار]] دادگاه برای دادن تأمین منقضی شود و خواهان تأمین ندهد به [[درخواست]] [[خوانده]] [[قرار رد دادخواست]] خواهان صادر می‌شود. | ||
تبصره - چنانچه بر [[دادگاه]] محرز شود که منظور از اقامه دعوا تأخیر در انجام [[تعهد]] یا [[ایذاء]] طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور [[حکم]] یا قرار، خواهان را به تأدیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع [[دولت]] محکوم نماید. | |||
* {{زیتونی|[[ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی|مشاهده ماده قبلی]]}} | |||
* {{زیتونی|[[ماده ۱۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی|مشاهده ماده بعدی]]}} | |||
== مواد مرتبط == | |||
* [[ماده ۱۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی]] | |||
* [[ماده ۱۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی]] | |||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
تأمین دعوای واهی در قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۱۸ پیش‌بینی نشده بود و به علت اقامه دعاوی بی اساس که عموماً از روی سوءنیت و سوءاستفاده از دستگاه قضایی مطرح می‌شد در سال ۱۳۳۹ تأمین دعوای واهی پیش‌بینی گردید و ماده ۱۰۹ | تأمین دعوای واهی در [[قانون آیین دادرسی مدنی]] سال ۱۳۱۸ پیش‌بینی نشده بود و به علت اقامه دعاوی بی اساس که عموماً از روی [[سوء نیت|سوءنیت]] و سوءاستفاده از دستگاه قضایی مطرح می‌شد در سال ۱۳۳۹ تأمین دعوای واهی پیش‌بینی گردید و [[ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی]] آن را تأیید نمود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول-دوم-سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=جهاد دانشگاهی|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2264752|صفحه=|نام۱=سیدمحسن|نام خانوادگی۱=صدرزاده افشار|چاپ=11}}</ref> | ||
== نکات توضیحی و تفسیری دکترین == | == نکات توضیحی و تفسیری دکترین == | ||
تأمین مذکور در [[ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی]] در کلیه دعاوی مدنی قابل [[مطالبه]] می‌باشد، اعم از اصلی و طاری و همچنین مطالبه تأمین در صورت واهی بودن دعوا، از [[جالب ثالث|جلب کننده ثالث]] یا خواهان [[دعوای اضافی]] نیز ممکن است،<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1386|ناشر=مجمع علمی و فرهنگی مجد|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1551384|صفحه=|نام۱=عباس|نام خانوادگی۱=کریمی|چاپ=1}}</ref> استثنائات این درخواست شامل مواردی که به موجب قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه مقرر گردیده و در دعاوی مستند به [[چک]]، [[سفته]] و [[برات]] و [[سند رسمی|اسناد رسمی]] (اعم از سند رسمی [[لازم الاجرا]] یا غیرلازم الاجرا) می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد سوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1336756|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=18}}</ref> | |||
نکته‌ی دیگر آن که از فحوای کلام ماده اینطور به نظر می‌رسد که [[درخواست]] خوانده باید قبل از ورود دادگاه به [[ماهیت دعوا]] اعلام شود.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی عمومی (جلد دوم) (با تکیه بر دفاع خوانده)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5113284|صفحه=|نام۱=عبدالمجید|نام خانوادگی۱=مرتضوی|چاپ=}}</ref> [[ضمانت اجرا]]<nowiki/>ی عدم پرداخت تأمین توسط خواهان [[قرار رد دادخواست|رد دادخواست]] به درخواست خوانده می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1387|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=455056|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref> همچنین، شایان ذکر است همان‌طور که [[مال]] موضوع تأمین خواسته قابل تبدیل می‌باشد، به نظر می‌رسد این قاعده در تأمین دعوای واهی نیز جاری می‌باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1390|ناشر=فکرسازان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=570352|صفحه=|نام۱=علی|نام خانوادگی۱=مهاجری|چاپ=1}}</ref> | |||
در نهایت باید به این امر اشاره نمود که تشخیص [[دعوای واهی|واهی]] بودن دعوا از دو منظر ممکن می‌باشد: | |||
# دعوا از جهت موضوعی واهی باشد و از این حیث متکی به هیچ [[دلیل|دلیلی]] نباشد و موضوع [[ادعا]] اصولاً قابل تحقق نباشد. | |||
# دعوا از نظر قانونی (حکمی) واهی بوده و از این حیث که حتی اگر موضوع ادعایی خواهان احراز شود، [[حق|حقی]] علیه خوانده ایجاد نمی‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی (جلد سوم) (دوره پیشرفته)|ترجمه=|جلد=|سال=1389|ناشر=دراک|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=1336768|صفحه=|نام۱=عبدالله|نام خانوادگی۱=شمس|چاپ=18}}</ref> | |||
== نکات توضیحی == | |||
[[قرار تأمین دعوای واهی]] مستقل از [[قرار تأمین خواسته]] می‌باشد لذا رعایت شرایط تأمین خواسته نیاز نیست، بنابراین تأمین می‌تواند [[وجه]] نقد نباشد یا خواهان [[معسر]] و دولت از تأمین معاف نیستند.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=تأمین خواسته و اجرای آن در نظم حقوقی کنونی|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=5290652|صفحه=|نام۱=مجتبی|نام خانوادگی۱=جهانیان|چاپ=1}}</ref> | |||
== انتقادات == | == انتقادات == | ||
عبارت «به درخواست خوانده قرار رد دادخواست» موجب می‌شود در صورت عدم درخواست خوانده پرونده | در خصوص این ماده بایستی توجه داشت که اولاً، عبارت «به درخواست خوانده قرار رد دادخواست» موجب می‌شود در صورت عدم درخواست خوانده پرونده مدتها جز موجودی دادگاه باشد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=شرح قانون آیین دادرسی مدنی|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=سلسبیل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=469976|صفحه=|نام۱=علی عباس|نام خانوادگی۱=حیاتی|چاپ=2}}</ref> ثانیاً، بهتر بود علاوه بر حق الوکاله وکیل که در ماده قید شده‌است، هزینه سفر و فوق‌العاده آن نیز در قانون ذکر می‌شد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=تأمین خسارت احتمالی|ترجمه=|جلد=|سال=1385|ناشر=مهاجر|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=2247648|صفحه=|نام۱=جواد|نام خانوادگی۱=خالقیان|چاپ=1}}</ref> ثالثاً، متأسفانه امکان اعتراض به این تصمیم دادگاه در این ماده پیش‌بینی نشده‌است، در حالی که در صورت اشتباه بودن این تصمیم [[تضییع]] حق خواهان صورت گرفته‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی عمومی اعتراض به دادرسی (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4939236|صفحه=|نام۱=عبدالمجید|نام خانوادگی۱=مرتضوی|چاپ=1}}</ref> | ||
متأسفانه امکان اعتراض به این تصمیم دادگاه در این ماده پیش‌بینی نشده‌است، در حالی که در صورت اشتباه بودن این تصمیم تضییع حق خواهان صورت گرفته‌است.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=آیین دادرسی مدنی عمومی اعتراض به دادرسی (جلد سوم)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=جنگل|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4939236|صفحه=|نام۱=عبدالمجید|نام خانوادگی۱=مرتضوی|چاپ=1}}</ref> | |||
== مقالات مرتبط == | == مقالات مرتبط == | ||
* [[ضمانت اجرای نقض حسن نیت در آیین دادرسی مدنی ایران با مطالعه تطبیقی در اصول آیین دادرسی مدنی فراملی]] | |||
* [[اصل تناسب در آیین دادرسی مدنی]] | |||
* [[تفکیک دعاوی در دادرسی مدنی]] | * [[تفکیک دعاوی در دادرسی مدنی]] | ||
* [[تحلیل حقوقی و اقتصادی خسارت تنبیهی]] | * [[تحلیل حقوقی و اقتصادی خسارت تنبیهی]] | ||
* [[قابلیت اخذ هم‌زمان تأمین دعوای واهی و تأمین اتباع بیگانه در حقوق ایران: با نگاهی به رویه قضایی]] | * [[قابلیت اخذ هم‌زمان تأمین دعوای واهی و تأمین اتباع بیگانه در حقوق ایران: با نگاهی به رویه قضایی]] | ||
* [[مسئله هزینه‌ها در داوری‌های تجاری بین‌المللی]] | * [[مسئله هزینه‌ها در داوری‌های تجاری بین‌المللی]] | ||
* [[اعمال اصل مغلوبیت در تجدیدنظرخواهی در حقوق ایران]] | |||
* [[بازاندیشی معیار ذی‌نفعی خواهان و امکان‌سنجی طرح دعوا از سوی ثالث در مسئولیت مدنی]] | |||
== رویه‌های قضایی == | |||
* [[نظریه شماره 7/1400/739 مورخ 1400/08/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره درخواست جبران خسارت در دعاوی واهی]] | * [[نظریه شماره 7/1400/739 مورخ 1400/08/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره درخواست جبران خسارت در دعاوی واهی]] | ||
* [[نظریه شماره 7/1400/747 مورخ 1400/10/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره خسارت دعوای واهی]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{مواد قانون آیین دادرسی مدنی}} | {{مواد قانون آیین دادرسی مدنی}} | ||
| خط ۴۰: | خط ۵۱: | ||
[[رده:دادرسی نخستین]] | [[رده:دادرسی نخستین]] | ||
[[رده:امور اتفاقی]] | [[رده:امور اتفاقی]] | ||
[[رده:قرار رد دادخواست]] | |||
[[رده:قرار تأمین دعوای واهی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۳۱
ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی: در کلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و درخواستهای مربوط به امور حسبی به استثنای مواردی که قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه را مقرر داشته‌است، خوانده می‌تواند برای تأدیه خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق الوکاله که ممکن است خواهان محکوم شود از دادگاه تقاضای تأمین نماید. دادگاه در صورتی که تقاضای مزبور را با توجه به نوع و وضع دعوا و سایر جهات موجه بداند، قرار تأمین صادر می‌نماید و تا وقتی که خواهان تأمین ندهد، دادرسی متوقف خواهد ماند و در صورتی که مدت مقرر در قرار دادگاه برای دادن تأمین منقضی شود و خواهان تأمین ندهد به درخواست خوانده قرار رد دادخواست خواهان صادر می‌شود.
تبصره - چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تأخیر در انجام تعهد یا ایذاء طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تأدیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید.
مواد مرتبط
پیشینه
تأمین دعوای واهی در قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۱۸ پیش‌بینی نشده بود و به علت اقامه دعاوی بی اساس که عموماً از روی سوءنیت و سوءاستفاده از دستگاه قضایی مطرح می‌شد در سال ۱۳۳۹ تأمین دعوای واهی پیش‌بینی گردید و ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی آن را تأیید نمود.[۱]
نکات توضیحی و تفسیری دکترین
تأمین مذکور در ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی در کلیه دعاوی مدنی قابل مطالبه می‌باشد، اعم از اصلی و طاری و همچنین مطالبه تأمین در صورت واهی بودن دعوا، از جلب کننده ثالث یا خواهان دعوای اضافی نیز ممکن است،[۲] استثنائات این درخواست شامل مواردی که به موجب قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه مقرر گردیده و در دعاوی مستند به چک، سفته و برات و اسناد رسمی (اعم از سند رسمی لازم الاجرا یا غیرلازم الاجرا) می‌باشد.[۳]
نکته‌ی دیگر آن که از فحوای کلام ماده اینطور به نظر می‌رسد که درخواست خوانده باید قبل از ورود دادگاه به ماهیت دعوا اعلام شود.[۴] ضمانت اجرای عدم پرداخت تأمین توسط خواهان رد دادخواست به درخواست خوانده می‌باشد.[۵] همچنین، شایان ذکر است همان‌طور که مال موضوع تأمین خواسته قابل تبدیل می‌باشد، به نظر می‌رسد این قاعده در تأمین دعوای واهی نیز جاری می‌باشد.[۶]
در نهایت باید به این امر اشاره نمود که تشخیص واهی بودن دعوا از دو منظر ممکن می‌باشد:
- دعوا از جهت موضوعی واهی باشد و از این حیث متکی به هیچ دلیلی نباشد و موضوع ادعا اصولاً قابل تحقق نباشد.
- دعوا از نظر قانونی (حکمی) واهی بوده و از این حیث که حتی اگر موضوع ادعایی خواهان احراز شود، حقی علیه خوانده ایجاد نمی‌کند.[۷]
نکات توضیحی
قرار تأمین دعوای واهی مستقل از قرار تأمین خواسته می‌باشد لذا رعایت شرایط تأمین خواسته نیاز نیست، بنابراین تأمین می‌تواند وجه نقد نباشد یا خواهان معسر و دولت از تأمین معاف نیستند.[۸]
انتقادات
در خصوص این ماده بایستی توجه داشت که اولاً، عبارت «به درخواست خوانده قرار رد دادخواست» موجب می‌شود در صورت عدم درخواست خوانده پرونده مدتها جز موجودی دادگاه باشد.[۹] ثانیاً، بهتر بود علاوه بر حق الوکاله وکیل که در ماده قید شده‌است، هزینه سفر و فوق‌العاده آن نیز در قانون ذکر می‌شد.[۱۰] ثالثاً، متأسفانه امکان اعتراض به این تصمیم دادگاه در این ماده پیش‌بینی نشده‌است، در حالی که در صورت اشتباه بودن این تصمیم تضییع حق خواهان صورت گرفته‌است.[۱۱]
مقالات مرتبط
- ضمانت اجرای نقض حسن نیت در آیین دادرسی مدنی ایران با مطالعه تطبیقی در اصول آیین دادرسی مدنی فراملی
- اصل تناسب در آیین دادرسی مدنی
- تفکیک دعاوی در دادرسی مدنی
- تحلیل حقوقی و اقتصادی خسارت تنبیهی
- قابلیت اخذ هم‌زمان تأمین دعوای واهی و تأمین اتباع بیگانه در حقوق ایران: با نگاهی به رویه قضایی
- مسئله هزینه‌ها در داوری‌های تجاری بین‌المللی
- اعمال اصل مغلوبیت در تجدیدنظرخواهی در حقوق ایران
- بازاندیشی معیار ذی‌نفعی خواهان و امکان‌سنجی طرح دعوا از سوی ثالث در مسئولیت مدنی
رویه‌های قضایی
- نظریه شماره 7/1400/739 مورخ 1400/08/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره درخواست جبران خسارت در دعاوی واهی
- نظریه شماره 7/1400/747 مورخ 1400/10/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره خسارت دعوای واهی
منابع
- ↑ سیدمحسن صدرزاده افشار. آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (جلد اول-دوم-سوم). چاپ 11. جهاد دانشگاهی، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2264752
- ↑ عباس کریمی. آیین دادرسی مدنی. چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1386. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1551384
- ↑ عبدالله شمس. آیین دادرسی مدنی (جلد سوم) (دوره پیشرفته). چاپ 18. دراک، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1336756
- ↑ عبدالمجید مرتضوی. آیین دادرسی مدنی عمومی (جلد دوم) (با تکیه بر دفاع خوانده). جنگل، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 5113284
- ↑ علی مهاجری. مبسوط در آیین دادرسی مدنی (جلد دوم). چاپ 1. فکرسازان، 1387. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 455056
- ↑ علی مهاجری. قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. فکرسازان، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 570352
- ↑ عبدالله شمس. آیین دادرسی مدنی (جلد سوم) (دوره پیشرفته). چاپ 18. دراک، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 1336768
- ↑ مجتبی جهانیان. تأمین خواسته و اجرای آن در نظم حقوقی کنونی. چاپ 1. جنگل، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 5290652
- ↑ علی عباس حیاتی. شرح قانون آیین دادرسی مدنی. چاپ 2. سلسبیل، 1385. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 469976
- ↑ جواد خالقیان. تأمین خسارت احتمالی. چاپ 1. مهاجر، 1385. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2247648
- ↑ عبدالمجید مرتضوی. آیین دادرسی مدنی عمومی اعتراض به دادرسی (جلد سوم). چاپ 1. جنگل، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4939236