ماده ۱ قانون آیین دادرسی کیفری

ماده ۱ قانون آیین دادرسی کیفری: آیین دادرسی کیفری مجموعه مقررات و قواعدی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی، میانجیگری، صلح میان طرفین، نحوه رسیدگی، صدور رأی، طرق اعتراض به آراء، اجرای آراء، تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضائی و ضابطان دادگستری و رعایت حقوق متهم، بزه دیده و جامعه وضع می‌شود.

• مشاهده ماده بعدی

پیشینه

مطابق ماده 1 قوانین موقتی محاکمات جزایی مصوب 1291 : «اصول محاکمات جزایی عبارت است از ترتیبات و قواعدی که وضع شده برای کشف و تحقیق جرایم و تعیین مسئولیت مجرمین بر حسب‌ مقررات قانونیه».

همچنین ماده ۱ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۰ در موضوع این ماده از قانون جدید وضع شده بود.

توضیح واژگان

کلمات جرایم، مجرمان، مقامات قضایی، در ماده ۱ به‌طور مطلق بکار برده شده‌است و شامل جرایم نظامی و جرایم روحانیون نیز می‌شود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

قواعدی که پایه و اساس قانون آیین دادرسی کیفری را تشکیل می‌دهد متغیرتر از قواعد زیربنایی حقوق جزای ماهوی است، چرا که قواعد حقوق جزای ماهوی معمولاً از اصول اخلاقی و عرفی و دینی ثابتی پیروی می‌کنند، اما قواعد دسته اول، قواعدی شکلی هستند که به نحوه کشف و تعقیب جرم و محاکمه و مجازات مجرم می‌پردازد، این قواعد فنی هستند و به فراخور مکانهای مختلف دستخوش تغییر می‌شوند.در واقع این ماده در صدد ارائه تعریفی جامع از آیین دادرسی کیفری است که همین موضوع موجبات طولانی شدن تعریفی شده‌است که در این ماده بیان گردیده‌است. گفتنی است در گذشته به آیین دادرسی کیفری، اصول محاکمات جزایی گفته می‌شد.

ذکر عبارات "میانجیگری" و "صلح میان طرفین" در این ماده از نوآوری‌های قانون جدید در مقایسه با قانون سابق می‌باشد. ضمنا در این ماده خلا قانون سابق جبران شده و تعیین حدود اختیارات ضابطان صورت گرفته است.همچنین برخلاف قانون سابق، در این ماده اهداف آیین دادرسی کیفری بیان شده است.لازم به ذکر است مجموعه مقررات آیین دادرسی کیفری مربوط به سه حوزه‌‌‌‌ی تشکیلات و مراجع کیفری، شرح تکالیف و حدود صلاحیت مراجع مذکور و شیوه عملکرد آن‌ها در مراحل رسیدگی دادسرا و دادگاه می‌باشد.

هدف آیین دادرسی کیفری رعایت حقوق متهم، بزهدیده و جامعه بوده و در تلاش است میان این اهداف تعادل ایجاد کند به نحوی که رعایت یکی به حقوق دیگری آسیبی وارد نکند.

رویه‌های قضایی

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه شماره ۷/۵۴۹ مورخ ۱۳۹۴/۳/۲: سؤال: با توجه به ماده ۱ قانون آیین دادرسی کیفری جدید مصوب ۱۳۹۴/۱۲/۴ که در آن صلح میان طرفین و میانجیگری هر دو آمده‌است، این دو چه مشابهت یا ارتباطی با هم دارند؟

پاسخ: میانجیگری و صلح (سازش)، هر دو از شیوه‌های جایگزین حل اختلاف میباشند که مقنن در ماده یک قانون آئین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، آنها را در عرض یکدیگر مطرح نموده و در مواد ۸۲، ۸۳ و ۸۴ این قانون، سازوکار، شرایط و ضوابط مشخصی برای میانجیگری پیش‌بینی نموده‌است. صلح و سازش ممکن است نتیجه میانجیگری باشد یا از هر طریق دیگری حاصل شود. بر این اساس قانونگذار در مقررات مختلف از جمله ماده ۱۹۲ به آن اشاره نموده‌است.

• نظریه شماره 7/99/1340 مورخ 1399/09/29 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تکلیف دادستان به صدور دستور مقتضی در فرض نیاز به دستور وی

انتقادات

ماده ۱ قانون مقرر باید به تعریف قانون بپردازد، در حالی که آیین دادرسی کیفری را تعریف کرده‌است.همچنین صلاحیت مراجع رسیدگی و ادله اثبات اتهام نیز دو موضوع مهم قانون آیین دادرسی کیفری است که در این ماده به آنها اشاره نشده‌است.

مقالات مرتبط

• کارکردهای اصول راهبردی آیین دادرسی کیفری
• تحلیل نظام صدور مجوز اجراهای صحنه ای موسیقی و نظارت بر آن در ایران

کتب مرتبط

• آیین دادرسی کیفری (خالقی)