ماده ۵۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری

ماده ۵۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری: هرگاه محکوم به سلب حیات، در غیر جرائم مستوجب حد که قابل عفو نیستند و قصاص پس از لازم‌الاجراء شدن حکم و پیش از اجرای آن درخواست عفو کند، به دستور دادگاه صادرکننده حکم، اجرای آن فقط برای یک بار تا اعلام نتیجه از سوی کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومان به تأخیر می‌افتد. کمیسیون مزبور مکلف است حداکثر ظرف دو ماه به این تقاضا رسیدگی و نتیجه را به دادگاه اعلام کند.

تبصره - قاضی اجرای احکام کیفری مکلف است، حداقل یک هفته پیش از اجرای حکم سلب حیات موضوع این ماده، مراتب را به محکومٌ علیه اعلام کند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۵۴۱ قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده ۵۴۳ قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده ۴۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده ۱۶ قانون مجازات اسلامی
• ماده 16 قانون مجازات اسلامی

توضیح واژگان

مطابق ماده ۴۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری: «معاونت اجرای احکام کیفری به تعداد لازم قاضی اجرای احکام کیفری، مددکار اجتماعی، مأمور اجراء و مأمور مراقبتی در اختیار دارد.

تبصره - قاضی اجرای احکام کیفری باید حداقل سه سال سابقه خدمت قضائی داشته باشد.»

عده ای معتقدند که مقصود از قاضی اجرای احکام کیفری، دادیار است نه بازپرس، چرا که در عمل نیز دادستان‌ها از دادیاران برای اجرای احکام استفاده می‌کنند.

با توجه به اهمیت مرحله اجرای احکام، لازم است قاضی اجرای احکام، حداقل سه سال سابقه کار قضایی داشته باشد،چرا که به کارگیری نیروهای کم تجربه‌تر می‌تواند مشکلات عملی فراوانی را در مرحله اجرای احکام ایجاد کند.

همچنین «سلب حیات» را به عنوان مجازات قانونی باید اعم از قصاص نفس یا اعدام دانست، ضمنا این مجازات اعم از آن است که هدف اولیه آن سلب حیات باشد یا نوعاً منجر به سلب حیات گردد، نظیر رجم. «قصاص» نیز در لغت، به معنای پیروی کردن از جنایتکار یا انجام کاری همانند کار او است.در این باره ماده ۱۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، قصاص را مجازات اصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضاء و منافع می‌داند که به شرح مندرج در کتاب سوم این قانون اعمال می‌شود.

پیشینه

درخواست عفو اعدام تعزیری پیش از این سابقه نداشته و برای اولین بار در این ماده پیش‌بینی شده‌است.

نکات تفسیری دکترین

طبق این ماده، دادگاه صادرکننده حکم تا زمان اعلام نتیجه توسط کمیسیون عفو و تخفیف ملزم به تأخیر در اجرای حکم است. قاضی اجرای احکام نیز مکلف است یک هفته قبل از اجرای حکم سلب حیات، مفاد این حکم، یعنی امکان تقاضای عفو را به محکوم علیه اعلام کند. این امر هم می‌تواند اقدامی در جهت اصلاح و بازپروری محکوم باشد و هم امید به ادامه حیات را برای محکوم علیه و بستگان او به دنبال داشته باشد.

از آن جایی که قصاص حقی برای اولیاء دم می‌باشد و اعدام حدی نیز قابل عفو نمی‌باشد، لذا حکم ماده فقط شامل محکومین به مجازات سلب حیات تعزیری است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی

1. محکوم به سلب حیات می‌تواند در غیر جرائم مستوجب حد که قابل عفو نیستند و قصاص، درخواست عفو کند.
2. درخواست عفو باید پس از لازم‌الاجراء شدن حکم و پیش از اجرای آن انجام شود.
3. با درخواست عفو، اجرای حکم به دستور دادگاه صادرکننده برای یک بار به تأخیر می‌افتد.
4. تأخیر در اجرای حکم تا زمان اعلام نتیجه از سوی کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومان خواهد بود.
5. کمیسیون عفو و تخفیف مکلف است درخواست را حداکثر ظرف دو ماه رسیدگی کند.
6. نتیجه رسیدگی کمیسیون باید به دادگاه اعلام شود.
7. قاضی اجرای احکام کیفری موظف است حداقل یک هفته قبل از اجرای حکم سلب حیات، موضوع را به محکومٌ علیه اطلاع دهد.

رویه های قضایی

• نظریه شماره 919/95/7 مورخ 1395/04/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/96/1989 مورخ 1396/08/27 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/95/919 مورخ 1395/04/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 1989/96/7 مورخ 1396/08/27 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/99/1562 مورخ 1399/11/20 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره طرح مجدد عفو محکوم به سلب حیات در صورت عدم موافقت با آن در مرتبه اول
• نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۳۹۶ مورخ ۱۴۰۲/۰۷/۰۳ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره درخواست عفو از اعدام