ماده ۲۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری

ماده ۲۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری: بازپرس به تشخیص خود یا با معرفی شاکی یا به تقاضای متهم یا حسب اعلام مقامات ذی‌ربط، شخصی که حضور یا تحقیق از وی را برای روشن شدن موضوع ضروری تشخیص دهد، برابر مقررات احضار می‌کند.

تبصره ۱ - در صورتی که شاهد یا مطلع برای عدم حضور خود عذر موجهی نداشته باشد جلب می‌شود. اما در صورتی که عذر موجهی داشته باشد و بازپرس آن عذر را بپذیرد، مجدداً احضار و در صورت عدم حضور جلب می‌شود.

تبصره ۲ - در صورتی که دلیل پرونده منحصر به شهادت شهود و مطلعان نباشد، تحقیق از آنان می‌تواند به صورت الکترونیکی و با رعایت مقررات راجع به دادرسی الکترونیکی به عمل آید.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

در قانون آیین دادرسی کیفری برای «شهادت»، توضیح و تعریفی ارائه نشده‌است، این واژه در لغت به معنای دلیل، بینه، علم، حجت، ادراک و … است، فقها نیز شهادت را «اخبار شخص از آنچه می‌داند» و «اخبار شخص از حقیقتی که آن را دیده یا شنیده‌است» تعریف کرده‌اند. تفاوت شاهد و خبره در این است که شاهد، بیانگر واقعه ای مرتبط با دعواست اما خبره بیانگر یک قاعده فنی و علمی است.همچنین کسی که خود به‌طور مستقیم واقعه ای را ندیده‌است و فقط به ارائه اطلاعات خود در آن خصوص می‌پردازد، «مطلع» نامیده می‌شود.

پیشینه

سابقاً ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب ۱۳۷۸) در این خصوص وضع شده بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

بر اساس این ماده، در صورت استناد متهم یا شاکی به شهادت شاهد و همچنین اعلام مقامات رسمی و نیز تشخیص خود مقام قضایی، این دلیل مورد استفاده قرار گرفته و لذا درخواست خود شاهد نمی‌تواند موجب الزام بر پذیرش این درخواست شود.از همین رو شهود تحقیق به دستور بازپرس و توسط ضابطین و مأمورین مربوطه از طریق ابلاغ یا به هر طریقی که بازپرس مقتضی بداند احضار می‌شوند، لذا به باور گروهی، در طریقه احضار شهود محدودیتی وجود ندارداما طریقه احضار شاهد باید در خور شأن وی باشد، چرا که شاهد را نباید با متهم یکسان دانست،در واقع شرط استماع شهادت شاهد، حضور وی در مرجع تحقیق و شرط حضور وی نیز احضار شدن او است مگر این که شاهد دارای عذری موجه نظیر بیماری باشد، در فرض احضار شاهد و عدم حضور وی بدون عذر موجه، در فرض ابلاغ احضاریه دوم و عدم حضور مجدد وی بدون هیچگونه عذر موجهی، به دستور مرجع احضار کننده جلب می‌شود.

نکات توضیحی

گروهی معتقدند شخصی که شاهد وقوع جرمی بوده است، مکلف به مطلع ساختن مقامات قضایی مربوطه است، لذا لازم است شاهد در هنگام نیاز در مراجع مربوطه حضور یابد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

مستند فقهی این ماده را برخی از آیات قرآن کریم دانسته‌اند. همچنین در این خصوص روایتی از امام صادق (ع) نیز وجود دارد که به موجب آن شهود نباید در صورت دعوت شدن برای ادای شهادت، از حضور خودداری کنند.

رویه‌های قضایی

• بر اساس حکم شماره ۱۸۳_۱۳۱۸/۱/۲۸، گواهی گواهان یکی از ادله اثبات دعوا در امور جزایی است.

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۷/۶۰۹–۱۳۸۵/۲/۳ احضار محکوم علیهی که در مورد او حکم اجرا شده‌است به عنوان مطلع جهت استفسار آدرس محکوم علیه دیگر، فاقد مجوز قانونی است.

• به موجب نظر کمیسیون در یکی از نشست‌های قضایی، جلب شاهد از یک حوزه قضایی به حوزه قضایی دیگر فاقد وجاهت قانونی است.

• نظریه شماره 7/1400/244 مورخ 1400/04/16 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اعطای نیابت قضایی در جرایم مرتبط با دادگاه کیفری و احضار متهم و شاهد
• نظریه شماره 7/1400/311 مورخ 1400/03/26 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ممنوعیت تفهیم اتهام به مطلع و شاهد
• نظریه شماره 7/1402/346 مورخ 1402/05/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره احضار شهود بعد از صدور دستور تجویز تعقیب