ماده 116 قانون ثبت اسناد و املاک
ماده 116 قانون ثبت اسناد و املاک: در مورد املاکی که به رهن یا به یکی از عناوین مذکوره در ماده ۳۳ انتقال داده شده، راهن یا انتقال‌دهنده مکلف است حق طرف را در ضمن اظهارنامه خود قید نماید. در صورتی که راهن یا انتقال‌دهنده به این تکلیف عمل ننموده مرتهن یا انتقال‌گیرنده می‌تواند تا یک سال از تاریخ انقضای مدت حق استرداد یا رهن، به وسیله اظهارنامه رسمی حق خود را مطالبه کند. هر‌گاه در ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه، راهن یا انتقال‌دهنده حق طرف را نداد، کلاهبردار محسوب و با رعایت مواد ۱۱۱ و ۱۱۲ و ۱۱۳ مطابق ماده ۱۱۴ با او رفتار خواهد شد.
اگر اخطار قبل از انقضای مدت حق استرداد و یا رهن به عمل آمده باشد، راهن یا انتقال‌دهنده وقتی مجرم خواهد بود که در صورت بقای ملک به ملکیت او، حق طرف را تا ده روز پس از ابلاغ اظهارنامه در اداره ثبت تصدیق ننماید و در صورتی که ملک به ملکیت او باقی نباشد، وقتی مجرم محسوب خواهد شد که تا ده روز پس از انقضای مدت حق استرداد یا رهن، حق مرتهن یا انتقال‌گیرنده را تادیه نکند.
تبصره - مرتهن یا انتقال‌گیرنده که در ظرف مدت یک سال، اخطار مذکور در فوق را نکرد مادام که مرور زمان منقول شامل طلب او نشده، حق مطالبه طلب خود را خواهد داشت.
نکات توضیحی تفسیری دکترین
جرم مذکور در این ماده تنها مخصوص راهن و انتقال دهنده بوده و شامل مرتهن نمی گردد.2384004
رویه های قضایی
برابر حکم شماره 1838، شعبه 2 دیوان عالی کشور مورخ 12/08/1316؛ ماده 116 قانون ثبت ناظر بر بقای ملک در قید رهن بوده که با مطالبه حق از طرف داین، به وسیله اظهارنامه و عدم اقدام مدیون به تأدیه دین یا تصدیق حق داین، جرم محقق می گردد.2944712
انتقادات
در نظر گرفتن ضمانت اجرای کیفری برای مالک عین که حق صاحب حق عینی را در اظهارنامه ذکر ننموده است، ضمانت اجرای سنگینی می باشد چرا که در یک قانونگذاری حساب شده، باید از تعیین ضمانت اجرای کیفری تا جای ممکن خودداری نمود.2827004 همچنین اینکه صاحب حق عینی از ارائه اظهارنامه منع شده است. به نظر می رسد این علان می توانست به حسن جریان ثبت املاک و حفظ حق صاحبان حق کمک نماید. بدین نحو که حتی اگر مالک عین، در اظهارنامه خویش حق صاحب حق عینی را درج ننموده باشد، با اظهارنامه ای که صاحب حق عینی می دهد، پرونده ثبتی تکمیل می گردد.2827020