ماده ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هر کس با نظم یا نَثر یا به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هَجو کند و یا هَجویه را منتشر نماید به حبس از پانزده روز تا سه ماه محکوم می‌ شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

هجو: به معنای بر شمردن معایب دیگری و توهین و اهانت به او است.

پیشینه

در ماده 272 قانون مجازات عمومی مصوب 1304 و ماده 143 قانون تعزیرات مصوب 1362 عینا جرم هجو پیش بینی شده بود، با این تفاوت که در این مواد به هجو شفاهی اشاره ای نشده و همچنین کاربرد کلمه «و» به جای «یا» در این ماده نشان میدهد که تحقق جرم منوط به نوشتن و انتشار توأمان بوده است، حال آنکه در قانون فعلی، ارتکاب هر یک از این رفتارها برای تحقق جرم کفایت میکند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

قانونگذار در این ماده به بیان شرایط جرم هجو پرداخته است. عنصر مادی این جرم، نوشتن یا انتشار عیوب دیگری در قالب جملات موزون یا شعر است. برای تحقق این جرم لازم است که هجو منحصرا از طریق نثر یا نظم صورت گیرد؛ خواه شفاهی خواه کتبی. به این نوع از جرائم که کاربرد وسیله خاصی در آن شرط می باشد جرائم مقید به وسیله گفته میشود که جرم هجو از این نوع است. بنابراین استفاده از جملات ناموزون، کلمات تنها، کاریکاتور و اشاره برای بیان عیوب دیگری نمیتواند هجو محسوب شود. همچنین بر طبق متن ماده و کاربرد عبارت «کسی را هجو کند»، هجو شونده لزوما باید شخص حقیقی و معین باشد؛ بنابراین هجو یک شرکت تجاری یا مردم یک شهر به طور کلی، مشمول ماده نخواهد بود. مرتکب این جرم باید با اراده و اختیار خود عامدانه به این عمل دست زند، چرا که این جرم به صورت سهوی قابل تحقق نیست، البته اینکه شخص قصد شوخی و مزاح با دیگری داشته، رافع مسئولیت نخواهد بود.

انتقادات

در این ماده بهتر بود قانونگذار به جای عبارت «یا به صورت کتبی یا شفاهی» از عبارت «چه به صورت کتبی و چه شفاهی» استفاده میکرد تا این شبهه ایجاد نشود که این موارد، نمونه های دیگری از ارتکاب جرم هجو علاوه بر نظم و نثر هستند.