ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): هر کس در یکی از دسته‌ ها یا جمعیت‌ ها یا شعب جمعیتهای مذکور در ماده (۴۹۸) عضویت یابد به سه ماه تا پنج سال حبس محکوم می‌ گردد ‌مگر اینکه ثابت شود از اهداف آن بی ‌اطلاع بوده است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۴۹۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
• ماده ۱۹ قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲

توضیح واژگان

• عضویت: به معنای هر اقدامی اعم از امضای دفتر، پیش بینی در اساسنامه، قبول شفاهی و ... است که شخص را به گروه مرتبط می سازد.
• جمعیت: تشکیلاتی است که دارای مرامنامه و اساسنامه بوده و توسط یک گروه اشخاص حقیقی معتقد به آرمان ها و مشی سیاسی معین تاسیس شده و اهداف برنامه ها و رفتار آن به صورتی به اصول اداره کشور و خط مشی کلی نظام جمهوری اسلامی ایران مربوط باشد.
• حبس: در لغت، به معنای منع کردن و زندانی کردن است، و در اصطلاح، به معنای محدود کردن فرد از رفت و آمد و جلوگیری از تصرفات او، آنگونه که خودش می‌خواهد، است.

نکات تفسیری دکترین ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

در ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، عضویت اعضا در گروه، جرم، تلقی شده است، بنابراین صرف هواداری، حمایت و تبلیغ آرمان ها و اهداف یک گروه خاص، مشمول این ماده نخواهد بود، حتی اگر فرد مذکور، آمادگی کمک و همکاری با گروه مربوطه را نیز داشته باشد. عضویت موردنظر در این ماده، اعم از آن است که به صورت داوطلبانه و رایگان و یا در قبال دریافت وجه خاصی باشد. چنانچه فردی به عضویت دو یا چند گروه مجرمانه در آید، مشمول مقررات تکرار جرم قرار خواهد گرفت. عنصر روانی لازم برای تحقق جرم موضوع ماده ۴۹۹، این است که فرد علاوه بر سوء نیت عام، یعنی «قصد عضویت در گروهی با اهداف خاص»، سوء نیت خاص یعنی «قصد برهم زدن امنیت کشور» را نیز داشته باشد و در صورت اثبات فقدان چنین قصدی، مسئولیتی نخواهد داشت.

گفتنی است اگر یکی از اعضا بعد از مدتی ترفیع گرفته و به سمت رهبری گروه درآید، صرفا مشمول ماده ۴۹۸ خواهد بود و مجازات ماده ۴۹۹ بر چنین شخصی بار نخواهد شد، همچنین عضوگیری توسط جمعیت و دسته ای که در حال شکل گیری است، تشکیل جمعیت نامیده میشود و مشمول ماده ۴۹۸ خواهد بود.

در انتهای ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، قانونگذار فرضی را مطرح نموده که عضو مربوطه می تواند با اثبات عدم آگاهی از اهداف گروه یا جمعیت از مسئولیت، مبرّی شود که در این صورت اثبات این امر، بر عهده عضو مدعی خواهد بود، زیرا فرض و تلقی عرفی آن است که افراد با آگاهی از اهداف و رسالت گروه به آن می پیوندند. چنین قیدی در ماده ۴۹۸ (اداره کنندگان و موسسان جمعیت و دسته) ذکر نشده است، اما در فرضی که موسس اثبات کند بعد از تاسیس گروه، اهداف آن به نحوی تغییر کرده و او از این تغییر آگاه نبوده است، به دلیل فقدان عنصر روانی، چنین شخصی نیز قابل مجازات نخواهد بود.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

1. عضویت در دسته‌ها یا جمعیت‌های مندرج در ماده ۴۹۸ ممکن است منجر به حبس شود.
2. مدت حبس از سه ماه تا پنج سال تعیین شده است.
3. اثبات بی‌اطلاعی از اهداف دسته یا جمعیت مذکور می‌تواند فرد را از مجازات معاف کند.
4. بار اثبات بی‌اطلاعی بر عهده عضو متهم است.

انتقادات

در ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، برخلاف ماده ۴۹۸، قید «اگر محارب شناخته نشوند» ذکر نشده است، و این امر، شاید به این دلیل است که قانونگذار نقش اصلی و اساسی برای عضویت در این جمعیت ها در نظر نگرفته است؛ اما به نظر می رسد با توجه به اینکه درگیری های مستقیم و دست به اسلحه بردن، عموما توسط اعضا و نه موسسان صورت می گیرد، بهتر بود این قید در خصوص اعضا نیز مورد تصریح قرار می گرفت، هر چند تردیدی نیست که در فرض صدق عنوان محارب، اعضای گروه به مجازات این جرم، محکوم خواهند شد.

مصادیق و نمونه ها

• فردی، یک گروه متشکل از دو عضو را با هدف بر هم زدن نظم و امنیت کشور تشکیل می دهد، در حالی که یکی از اعضا نسبت به اهداف شرکت، آگاه و دیگری بی اطلاع است، در این فرض، موسس گروه، در صورت احراز سایر شرایط، مشمول مقررات ماده ۴۹۸ قانون تعزیرات خواهد بود و عضوی که از اهداف گروه اطلاع داشته، مشمول مقررات ماده ۴۹۹ قرار می گیرد، اما در این بین، عضوی که از اهداف گروه اطلاعی نداشته، هیچ مسئولیتی نخواهد داشت.

رویه های قضایی

• رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره مصداق تعدد معنوی در جرایم علیه امنیت
• رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره فعالیت تبلیغی علیه نظام در احزاب

مقالات مرتبط

• نقش امارات قانونی در حقوق کیفری
• جرایم علیه امنیت و حقوق شهروندی در پرتو اصول جرم انگاری
• چالش های گفتمان سیاست جنایی دیوان عالی کشور در جرایم علیه امنیت با نگاهی به فشارهای افکار بین المللی و جهانی
• نادیده‌انگاری بایسته‌های تقنینی در قوانین کیفری ایران در حوزه جرائم علیه امنیت
• رویکرد سیاست کیفری ایران در مواجهه با اعتراضات اجتماعی ایران
• سیاست کیفری ایران در قبال افساد فی الارض در جرایم اقتصادی
• تحلیلی بر جایگاه نظم عمومی، در نظام حقوقی ایران