ماده ۵۰۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۵۰۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): هر کس به نفع یک دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر در قلمرو ایران مرتکب یکی از جرایم جاسوسی شود به نحوی که به امنیت ملی صدمه وارد نماید به یک تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

منظور از «دولت خارجی» در این ماده، کل نظام حاکم بر آن کشور و در معنایی اعم از قوای سه‌گانه به کار رفته‌است. بدیهی است جاسوسی به نفع اشخاص، شرکت‌ها یا سازمان‌های خارجی، مشمول این ماده قرار نمی‌گیرد همچنین شمول این ماده در مواردی که دولت مورد نظر توسط ایران به رسمیت شناخته نشده باشد، محل تردید است.

منظور از «ایراد صدمه به امنیت ملی» این است که رفتار مزبور بتواند سبب مخالفت، دشمنی و تیرگی روابط با سایر کشورها شود.

پیشینه

این جرم، سابقا در ماده 8 قانون مجازات اسلامی تعزیرات مصوب ۱۳۶۲ پیش بینی شده بود، به موجب این ماده:"مجازات مقرر در ماده قبل شامل کسانی نیز خواهد شد که جرم جاسوسی را به نفع یک دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر در خاک ایران مرتکب شوند."

نکات توضیحی تفسیری دکترین

در این ماده، جاسوسی به نفع یک دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانهٔ دیگر، به شرط صدمه وارد کردن به امنیت ملی ایران، جرم، تلقی شده است. مرتکب این جرم، می‌تواند هر شخص ایرانی یا خارجی، نظامی یا غیرنظامی، کارمند یا غیر کارمند باشد که در قلمرو زمینی، هوایی و دریایی ایران اقدام به جاسوسی نموده‌است. منظور از جاسوسی در معنای خاص کلمه، تحصیل و ارائه اطلاعات از یک کشور به کشور دیگر است،هرچند عده ای معتقدند هرگونه اقدام علیه امنیت ملی ایران در قالب جرائم جاسوسی یا جرائم مرتبط با آن، مشمول این ماده قرار خواهد گرفت.تشخیص اینکه آیا اقدام فرد جاسوسی محسوب می‌شود یا خیر، بر عهده قاضی پرونده خواهد بود.رسیدگی به این جرم، منوط به درخواست کشور بیگانه نبوده و رضایت آن کشور نیز تأثیری در ادامه رسیدگی نخواهد داشت.از آنجا که تحقق این جرم، منوط به ایراد صدمه به امنیت ملی ایران است، این جرم از جمله جرائم مقید می‌باشد.

این جرم از جرایم عمدی است و مرتکب باید علاوه بر آنکه به نحو عامدانه، اسناد و اطلاعات محرمانه ای را تحصیل می‌کند، قصد تسلیم آن به کشور خارجی را نیز داشته باشد و اگر فردی بدون این قصد مرتکب جرم شود، مشمول این ماده قرار نمی‌گیرد.

رویه قضایی

به موجب نظریه مشورتی به شماره 8827/7_1380/10/29 جاسوسی عبارت است از بدست آوردن اطلاعات سری و محرمانه و دادن آن ها به دولت یا دول بیگانه. اعم ازینکه مرتکب ایرانی باشد یا غیر ایرانی. اما خیانت به کشور عبارت است از اینکه شخصی ایرانی عالماً و عامداً کاری کند که بر خلاف مصالح امنیتی یا سیاسی یا اقتصادی کشور باشد.