ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی‌ احتیاطی یا بی‌ مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم‌ رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه‌ خطای محض باشد.

تبصره - مقررات این ماده شامل قتل غیرعمد در اثر تصادف رانندگی نمی ‌گردد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

در خصوص واژه «غیر عمد» باید گفت که این اصطلاح، در خصوص جرایمی به کار میرود که اولاً در آن ها قصد نتیجه وجود نداشته باشد، ثانیاً عنصر معنوی آن ها را خطای کیفری تشکیل دهد.

قید عبارت «مگر اینکه‌ خطای محض باشد.» بیانگر این امر است که در قتل های خطای محض، نمیتوان از تقصیر مرتکب نسبت به بزه دیده صحبت کرد، البته عده ای معتقدند این عبارت دارای ابهام است، زیرا از یک سو معلوم نیست کدام موارد را باید خطای محض در نظر گرفت، از سوی دیگر مشخص نشده است که در فرض خطای محض بودن عمل مرتکب، کدام یک از دو ضمانت اجرای مورد بحث در این ماده، در خصوص او اعمال میشود؟

لفظ «مسبب» در این ماده، به صورت عام بکار برده شده است و مباشر را نیز در بر می گیرد.

نکات تفسیری دکترین

این ماده، صرفا به بررسی قتل ناشی از تقصیر پرداخته است و اعمال مجازات تعزیری برای سایر جنایات بجز در خصوص رانندگی، در مواد دیگر قانون نیز پیش بینی نشده است.

در تحقق این جرم، باید میان تقصیر مرتکب جرم و نتیجه ، رابطه سببیت وجود داشته باشد، لذا در فرضی که شخصی مرتکب تقصیر یا تخلفی هم شده باشد اما نتوان میان تخلف او و جنایت واقع شده، رابطه ای را احراز نمود، امکان انتساب جرم واقع شده به وی وجود ندارد.عنصر معنوی این جرم را باید تقصیر دانست که ممکن است در نتیجه بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم رعایت نظامات دولتی و عدم مهارت رخ دهد.احراز عنصر معنوی عمل مرتکب اعم از عمدی یا خطایی، با مقام قضایی است. اما اگر قتل در اثر یکی از خطاهای مورد بحث رخ ندهد، باید آن را شبه عمد تلقی کرد.

نکات توضیحی

عده ای معتقدند قتل مورد بحث در این ماده، با توجه به اینکه مرتکب نه قصد فعل را داشته و نه قصد ایراد جنایت، ماهیتاً خطای محض است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی

1. قتل غیر عمد در این ماده شامل مواردی است که به واسطه بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت در انجام کار یا عدم رعایت نظامات رخ داده باشد.
2. مجازات تعیین‌شده برای این موارد حبس از یک تا سه سال است.
3. در صورت درخواست اولیای دم، مرتکب ملزم به پرداخت دیه نیز خواهد بود.
4. در صورتی که قتل به صورت خطای محض باشد، مجازات ذکرشده اعمال نمی‌شود.
5. تبصره ماده اشاره دارد که این مقررات شامل قتل غیر عمد ناشی از تصادفات رانندگی نمی‌شود.

رویه های قضایی

• نظریه شماره 7/98/1145 مورخ 1398/08/19 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1400/664 مورخ 1400/06/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1400/1585 مورخ 1400/12/07 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/1400/1334 مورخ 1400/11/12 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

به موجب حکم شماره 10637-17/11/16، اگر شخصی در سیم کشی برق و یا انتخاب سیم برای این امر دچار بی احتیاطی شده و در نتیجه ی اصابت برق به دیگری، آن فرد بمیرد، مورد از مصادیق ماده مورد بحث خواهد بود.

• رای دادگاه درباره افزایش دیه مورد حکم دادگاه بدوی پس از تأیید رای در مرحله تجدیدنظر (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۳۹۰۰۶۰۹)
• رای دادگاه درباره تأثیر قرارداد در مسئول پرداخت دیه (دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۲۳۰۱۵۱۵)
• رای دادگاه درباره تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی (دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۷۰۰۲۶۸)
• رای دادگاه درباره تجدیدنظرخواهی از مجموع کیفرها (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۶۹۷۰۰۷۰۵)
• رای دادگاه درباره تجدیدنظرخواهی از حکم برائت صادره درخصوص ادعای ضرب و جرح با دیه کمتر از یک دهم دیه کامل (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۳۴۰۰۱۰۱)
• نظریه شماره 1149/96/7 مورخ 1396/05/22 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

انتقادات

عده ای از حقوق دانان معتقدند بهتر بود قانونگذار با در نظر گرفتن مجازات تعزیری سبک تر برای جنایاتی که ناشی از خطای محض هستند، میان درجات مختلف مسامحه، قائل به تفکیک می شد، اما با توجه به خارج کردن جنایات خطای محض از شمول این ماده، چنین انتظاری برآورده نشده است.

مواد مرتبط

• ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
• ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده 6 قانون کیفری بزه های مربوط به راه آهن مصوب 1320

مقالات مرتبط

• بررسی مسؤولیت کیفری عرضه-کنندگان محصولات صنعتی
• نگرشی تطبیقی بر مفهوم معیار تقصیر پزشک