ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا پنجاه هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. نظر مجلس: از نظر مقررات کیفری اهانت و توهین و … عبارت است از بکار بردن الفاظی که صریح یا ظاهر باشد یا ارتکاب اعمال و انجام حرکاتی که با لحاظ عرفیات جامعه و با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی و موقعیت اشخاص موجب تخفیف و تحقیر آنان شود و با عدم ظهور الفاظ توهین تلقی نمی‌گردد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

اصول و مواد مرتبط

اصل ۳۹ قانون اساسی

توضیح واژگان

اگرچه «توهین» و «اهانت» در قوانین ما تعریف نشده‌اند، اما لفظ توهین را باید اظهارات تحقیر آمیز یا ناسزا به اشخاص تعریف کرد.در فقه چنین واژه ای استفاده نشده‌است و گروهی آن را مقتبس از حقوق فرانسه می‌دانند. توهین از ریشه «وهن» و به معنای «تضعیف، سست نمودن و خفیف کردن» است. عناصر توهین را باید در درجه نخست الفاظ، عبارات یا افعال، در درجه دوم قصد فاعل، در درجه سوم نقض حرمت فرد معین از طریق همان افعال یا اقوال و در درجه آخر، فقدان عنوان مجرمانه خاص برای آن فعل یا قول دانست. همچنین «لفظ رکیک» به معنای قبیح، سخیف و زشت است. واژه «افراد» ظاهر در اشخاص حقیقی است و لذا در بردارنده توهین به اشخاص حقوقی نمی‌باشد، البته گروهی با استناد به ماده ۵۸۸ قانون تجارت معتقدند با وجود عدم تصریح قانون به اشخاص حقوقی، باید قائل به امکان وقوع توهین نسبت به آن‌ها بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

ملاک تحقق توهین را باید قضاوت عرف دانست. البته هر نوع توهین عرفی را نمی‌توان لزوماً یک جرم تلقی کرد.در این جرم، صرف وقوع عنصر مادی برای تحقق جرم کافی است و سوء نیت خاصی مورد نیاز نیست، چرا که قصد مجرمانه و سوء در این جرم، مفروض و بی‌نیاز از اثبات است، در واقع ماهیت رفتار توهین آمیز به خودی خود کاشف از قصد مرتکب است،

از دیگر ویژگی‌های جرم توهین، لزوم مشخص بودن طرف آن است، چرا که توهین از جمله جرایم عمدی است که باید عمد مرتکب نسبت به طرف خودش محرز باشد.

همچنین امکان ارتکاب اقدامات توهین آمیز از طریق دستگاه‌های مخابراتی نیز وجود دارد.

نکات توضیحی

فردی که مدعی فقدان سوء نیت و ارتکاب رفتار از روی شوخی بوده است، مکلف به اثبات ادعای خود است.

مستندات فقهی

پیامبر اکرم (ص) در خطبه ای پس از ستایش خداوند، از دشنام دادن به مؤمن به عنوان فسق و از جنگ با او به عنوان کفر یاد کردند.

رویه‌های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۲۶/۶۴۲۸_۱۳۷۶/۹/۷ صرف اینکه شخصی به قاضی بگوید: «شما سفارش گرفته‌اید تا علیه من رأی دهید» اهانت محسوب نمی‌شود. همچنین به موجب نظریه ۷/۱۹۲۲_۱۳۷۰/۵/۳۱ مقصود از واژه «افراد» اشخاص معمولی و عادی در مقابل اشخاصی است که به مناسبت شغل و وظیفه خاص خود در قانون دارای موقعیتی خاص هستند. نظیر رئیس جمهور و وزرا.
• طبق نظریه مشورتی شماره 7/1400/185 مورخ 1400/03/31 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، شرط تحقق جرائم توهین یا تهدید از طریق تلفن، استماع الفاظ یا رسیدن اعمال موضوع جرم به مخاطب است و از طريق تلفنی و پیامکی نیز محقق می‌شود.
• نظریه شماره 7/1400/187 مورخ 1400/04/06 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تحقق جرم توهین و تهدید از طريق تماس تلفنی و استناد به شهادت شهود
• نظریه شماره 7/99/1089 مورخ 1399/07/28 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره شمول اعضای شورای حل اختلاف تحت جرایم توهین به کارمندان دولت و اختلاس
• نظریه شماره 7/99/113 مورخ 1399/02/23 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره ملاک تعیین درجه مجازات جرم
• نظریه شماره 7/99/1160 مورخ 1399/08/18 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تنصیف حداقل و حداکثر حبس جرایم قابل گذشت ماده یک قانون کاهش مجازات

• نظریه شماره 7/99/1457 مورخ 1399/10/20 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره توهین به اشخاص متعدد و طرح شکایت جدا یا توامان
• نظریه شماره 7/1400/86 مورخ 1400/04/28 اداره کل حقوقی قوه قضاییه جرایم و مجازات‌های انتخاباتی

• نظریه شماره 7/99/1497 مورخ 1399/11/13 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اعتراض شاکی خصوصی به قرار منع تعقیب درخصوص اتهام به اخلال در نظم عمومی
• نظریه شماره 7/1400/404 مورخ 1400/06/01 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تعدیل مجازات جرم توهین
• نظریه شماره 7/1400/406 مورخ 1400/09/07 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره محل وقوع جرم توهین پیامکی