ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): هرگاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره باشد فقط مرد را می‌تواند به قتل برساند. حکم ضرب و جرح در این مورد نیز مانند قتل است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• اصل ۳۶ قانون اساسی
• اصل ۳۷ قانون اساسی
• اصل ۶۱ قانون اساسی

توضیح واژگان

• زنا: به معنای نزدیکی بین زن و مرد، با آگاهی و بدون وجود علقه زوجیت میان آنان است.
• علم: به معنای اطمینان اجمالی یا تفصیلی از وقوع امری می باشد.
• تمکین: «تمکین» در لغت، یعنی قبول کردن، پذیرفتن فرمان، نیرو و …، و در اصطلاح حقوقی، به معنای فراهم نمودن امکان تمتع جنسی برای شوهر به‌طور متعارف، و نیز، اقدام شوهر به برقراری رابطه جنسی با زن می باشد.
• قتل: تعدی به حق حیات انسانی است که در نهایت باعث فوت وی شود.
• اکراه: یعنی وارد آوردن فشار مادی یا معنوی به شخصی، جهت وادار نمودن او به اتیان عمل، یا عدم اتیان عملی مادی یا حقوقی.
• ضرب: به معنای صدماتی است که منجر به از هم گسیختگی یا جاری شدن خون نمی‌شوند، و کبودی یا خون مردگی از آثار آن است.
• جرح: به معنای هر نوع صدمه وارده بر بدن است که موجب ضایعات نسجی، عضوی یا بافتی از طریق استفاده از لوازم و وسایل فیزیکی، شیمیایی یا مکانیکی باشد.

فلسفه و مبانی نظری

این ماده را می‌توان نمونه ای از مصادیق دفاع مشروع دانست که مجوز ارتکاب جرم در آن، از مصادیق علل موجهه جرم می‌باشد. گروهی دیگر نیز، این ماده را یکی از مصادیق «عذر تحریک» می‌دانند که می‌توان آن را برانگیختن انسان به سوی ارتکاب رفتار مجرمانه دانست، چنین وضعیتی می‌تواند در پاره ای از موارد به عنوان یک عذر محسوب شود، چرا که به اعتقاد این گروه، هیجان آنی و ناگهانی ناشی از مشاهده چنین صحنه ای، می‌تواند ارتکاب این رفتار را توجیه کند، به عبارت دیگر این مورد را می‌توان یکی از مصادیق ارتکاب جرم در نتیجه محرک‌های بیرونی دانست. با این حال عده ای این ماده را از مصادیق دفاع از ناموس ندانسته و لذا لزومی به احراز شرایط آن، نظیر تناسب یا ضرورت نمی‌بینند.

نکات تفسیری دکترین ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

اعمال جایز برای شوهر در شرایط مشاهده مرد اجنبی و همسر خود در حال زنا، قتل، ضرب و جرح است و دیگر اقدامات، نظیر اعمال منافی عفت را در بر نمی‌گیرد، البته از آن جا که این ماده، مرتکب را فقط از مجازات معاف نموده‌ است، عده ای معتقدند ممکن است مسئولیت‌های مدنی این اقدام و نیز پرداخت دیه، همچنان به قوت خود باقی باشد. همچنین شرط اساسی شمول این ماده بر شوهر، مشاهده وضعیت مورد بحث به صورت شخصی است، بنابراین مشاهده فیلم رابطه یا شنیدن آن از دیگران، مشمول این ماده نخواهد بود. علاوه بر این مجنی علیه در این ماده، صرفاً منحصر به همسر مرد است و نمی‌توان حکم این ماده را به سایر زنانی که از اقوام یا آشنایان مرد هستند نیز تسری داد. نکته دیگر، عدم لزوم احراز انگیزه مرتکب این رفتار است، چرا که قانونگذار اشاره ای به علت وضع این ماده نکرده‌ است.

نکات توضیحی ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، در خصوص قتل در فراش وضع شده‌ است که علاوه بر حکم قضایی، دارای حکم فقهی نیز می‌باشد.

لازم به تأکید است که در قتل در فراش، صرف ادعای مرد مبنی بر مشاهده مرد اجنبی و همسر خود در حال زنا، تکلیف دادگاه مبنی بر بررسی چنین ادعایی را ساقط نمی‌کند.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

1. ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) به مرد اجازه می‌دهد که در صورت مشاهده زن خود در حال زنا با مرد دیگری، تحت شرایط خاصی اقدام به قتل کند.
2. شرط اصلی برای اعمال این ماده، علم به تمکین زن است؛ یعنی مرد باید مطمئن باشد که زنش به زنا رضایت داده‌ است.
3. اگر زن در حالت اکراه باشد، مرد می‌تواند فقط مرد اجنبی را به قتل برساند.
4. این ماده برای ضرب و جرح نیز احکام مشابه قتل را در نظر گرفته‌ است.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• در این خصوص می‌توان به روایت عبدالله بن طلحه استناد نمود که به موجب آن امام صادق (ع) در پاسخ به سؤالی در خصوص عروسی که در شب حجله، مردی دیگر را به حجله می‌برد و پس از ورود همسرش، همسر وی مرد اجنبی را در جریان منازعه به قتل رسانده و سپس عروس، همسر خود را می‌کشد، فرمودند در این مورد زن، ضامن دیهٔ دوست خود است و همچنین به دلیل قتل شوهرش کشته می‌شود.
• شهید اول در کتاب دروس به روایتی می‌پردازد که به موجب آن چنانچه همسر زنی، مردی را در حال زنا با زن خودش ببیند، حق دارد هر دوی آنان را به قتل برساند، اما به‌طور کلی به نظر می‌رسد که در خصوص چنین مجوزی برای اولین بار، در کتاب شیخ طوسی سخن به میان آمده‌ است.

انتقادات

گروهی وضع ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) را خلاف اصول حقوقی و همچنین برخلاف اصول ۳۶، ۳۷ و ۶۱ قانون اساسی می‌دانند، چرا که هر چند لکه دار کردن عفت خانواده از سوی زن و حمایت از حریم خانواده، امری است که الزاماً باید از سوی قانون مورد پاسداشت قرار بگیرد، اما این پاسداشت، باید به وسیله قانون و از طریق قوه قضاییه باشد، و هرگونه اقدام خلاف این، متعارض با عمل عقلا در راستای تشکیل حکومت برای حفظ حقوق خود است. این در حالی است که نحوه وضع این قانون به گونه ای است که شوهر را در این شرایط در جایگاه مرتکب جرم و قاضی رسیدگی کننده قرار داده و در نتیجه می‌تواند نوعی تعدی به حقوق افراد جامعه تلقی شود.

رویه‌های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۷/۷۰۰۵ مورخ ۱۳۸۱/۱۰/۰۲، ماده فوق مخصوص موردی است که مردی همسر خود را با مرد اجنبی در حال زنا ببیند؛ لذا شامل مواردی که آن‌ها را در حال زنا ندیده باشد، نیست.

پایان‌نامه و رساله‌های مرتبط

• زمینه‌های تقنینی بزه دیدگی زنان در قوانین کیفری ایران
• ارزیابی سیاست جنایی ایران در مورد پیشگیری و مبارزه با قتل‌های ناموسی

مقالات مرتبط

• نقد سیاست جنایی تقنینی در قبال تأثیر روابط خانوادگی
• اعتبارسنجی درجه‌بندی قتل عمد در نظام کیفری ایران از منظر فقه امامیه
• جواز قتل در فراش؛ تأکید دوباره در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در راستای جواز قتل مهدورالدم
• واکاوی نظریات فقهی ـ حقوقی دربارۀ قتل در فراش
• قتل ناشی از تحریک بزه‌دیده در الگوواره حقوق کیفری ایران
• ثبوت و تردید در وجود حقوقی آن
• نقدی بر موضع حقوق کیفری ایران در رابطه با دفاع مشروع
• مطالعه تطبیقی تأثیر رفتار قربانی در دفاع نسبی «از دست دادن کنترل» در حقوق انگلستان و دفاع مشروع در حقوق ایران
• تحلیل تأثیر «جهل» بر تحقق شبهه دارئه کیفر در نظام تقنینی و قضایی ایران
• دفاع مشروع در پرتو سندرم زنان کتک‌خورده
• معافیت مطلق یا نسبی پدر و جد پدری از کیفر قتل در فرزندکشی عمدی (بررسی موارد جواز قتل پدر و جد پدری در فرزندکشی عمدی)