ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده‌ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

تبصره - مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

«شهادت» آن است که از چیزی خبر داده شود و ممکن است به صورت کتبی یا شفاهی انجام شود.

کلمه «دادگاه»، مطلق است و شامل دادگاه عمومی، انقلاب، نظامی، ویژه روحانیت و ...میشود.

فلسفه و مبانی نظری ماده

فلسفه جرم انگارى شهادت كذب، حمايت كيفرى از عدالت قضايى و جلوگيرى از به انحراف كشاندن آن است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عنصر مادی این جرم، ادای شهادت دروغ است.

عنصر معنوی این جرم، سوء نیت عام است و «قصد اضرار به غیر یا قصد اثبات امری غیر واقعی» به عنوان سوء نیت خاص شرط نیست هرچند شاید ظاهر امر، خلاف این باشد و قصد اثبات یک امر غیر واقعی به عنوان سوء نیت خاص در نظر گرفته شود زیرا کسی که شهادت دروغ میدهد هدفی جز این ندارد اما حالت های دیگری نیز قابل تصور است که مرتکب با هدف های دیگری مثل گرفتن پول، مبادرت به این امر کند.

هم چنین شهادت موضوع این ماده، شهادتی است که در دادگاه به عمل می آید و شهادت خارج از دادگاه، با توجه به نسخ قانون مجازات عمومی، ممکن نیست.

اداء شهادت در مرجع قضایی طبق ماده 236 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 153 قانون آیین دادرسی کیفری همراه با سوگند انجام میشود.حال شاهد در صورت شهادت دروغ، مرتکب سوگند دروغ نیز شده است، اما در این حالت مجازات ماده 649 و 650 به صورت جداگانه اعمال نمیشود و ماده 649 منصرف از شهادت دروغی است که همراه با سوگند است، پس در مورد چنین اشخاصی فقط مجازات ماده 650 اعمال میشود.

نکات توضیحی

این جرم همچون قسم دروغ، جرمی مطلق است.در مورد کتمان شهادت در قوانین کیفری، مجازاتی در نظر گرفته نشده است و ظاهرا عمل مذکور، جرم نیست. مواد 76، 77 و 78 قانون مجازات اسلامی، مورد نظر ماده 650 نیست چون در این موارد شهادت دروغ صورت نمیگیرد و شرایط شهادت کامل نیست، با این وجود شهادتی که طبق آن قصاص، اعدام یا قطع عضو صورت میگیرد اگر احراز شود که عمدی بوده است، شاهد، قصاص میشود و اگر غیرعمدی باشد باید دیه بپردازد و ظاهرا حسب مورد علاوه بر اجرای حد و قصاص و دیه، باید مجازات ماده 650 نیز اعمال شود.

مستندات فقهی

در مورد شهادت زور و کذب، روایاتی وجود دارد از جمله روایت امام صادق که سخن شاهد زور هنوز نزد حاکم به پایان نرسیده است که جایگاه خود را در جهنم پر از آتش میکند، یا در روایت دیگر میفرمایند اگر چیزی که شاهد به دروغ بر آن شهادت داده است موجود باشد باید به صاحبش برگردانده شود و اگر تلف شده باشد به همان مقدار ضامن است.

همچنین در روایتی دیگر آمده است که دو نفر نزد امام علی (ع) شهادت داده اند که شخصی دزدی کرده است و دست آن شخص قطع شد، سپس علیه مرد دیگری شهادت دادند و گفتند اشتباه کردیم، امام علی (ع) فرمودند شهادت آنان در مورد شخص دوم پذیرفته نمیشود و دو شاهد باید دیه قطع دست را بپردازند.

رویه های قضایی

• نظریه 7/8780 - 72/12/17 تعقیب متهم به شهادت کذب، منوط به صدور رای از طرف دادگاه میباشد.
• نظریه شماره 7/1400/423 مورخ 1400/04/27 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مجازات شهادت کذب نزد مقامات رسمی در دادسرا یا شورای حل اختلاف
• نظریه شماره 7/99/1189 مورخ 1399/09/12 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره شهادت دروغ در دادسرا و مطلق بودن این جرم

• رای وحدت رویه شماره 835 مورخ 1402/6/28 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• رای دادگاه درباره امضاء استشهادیه کذب (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۲۱۴۰۰۲۳۱)

مواد مرتبط

در برخی قوانین خاص، شهادت دروغ به صورت جداگانه مورد قانونگذاری قرار گرفته است و از آن جمله است:

• ماده 10 قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب 1309
• مواد 23 و 30 قانون اعسار مصوب 1313.

مقالات مرتبط

جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران

شهادت کذب در نظام‌های کیفری ایران، انگلستان و وِیلز