ماده ۴۲۳ قانون مجازات اسلامی

در هر حق قصاصی اگر بعضی از صاحبان آن، خواهان دیه باشند یا از قصاص مرتکب گذشت کرده باشند، کسی که خواهان قصاص است باید نخست سهم دیه دیگران را در صورت گذشت آنان به مرتکب و در صورت درخواست دیه به خود آنان بپردازد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

نکات توضیحی تفسیری دکترین

بر اساس این ماده، باید گفت اولیاء دم خواهان قصاص، بر سایر اولیاء دم اولویت دارند، چرا که قصاص را باید مجازات اولیه و اصلی جنایات دانست، لذا در صورت اختلاف میان اولیاء دم در این خصوص، نظر گروهی ملاک است که مطالبه اصل می نمایند،اما لازم است این گروه برای اجرای حق خود، نخست سهم دیه سایر اولیاء دم را بپردازند، البته در این خصوص نیازی به کسب موافقت جانی نیست. باید تاکید کرد که انصراف بعضی از اولیاء دم از اجرای حق قصاص، مانع از تقاضای سایرین نمی باشد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

گروهی از صاحب نظران، مستند شرعی این ماده را تمسک به برخی از روایات خاصه در این باب می دانند.

سوابق فقهی

در خصوص حالت مفروض، برخی از مراجع و فقها معتقدند که اولیاء دم، حق مطالبه قصاص را در فرضی که سایرین از آن عدول کرده اند، دارا می باشند، منتها در فرض مطالبه دیه از سوی سایرین، مطالبه کننده قصاص بایستی ابتدائاً سهم دیه آنان را پرداخت نماید. برخی از فقها نیز برای اثبات بقای حق قصاص سایر اولیاء دم در فرض گذشت یا مطالبه دیه از سوی دیگران، به اصل استصحاب استناد نموده اند.

رویه های قضایی

کمیسیون استفتائات در خصوص این پرسش که «در فرض گذشت عده ای از اولیاء دم از قصاص و مطالبه آن از سوی سایرین، حکم قضیه چه باید باشد؟ » بیان کرده است که در این حالت باید قصاص کنندگان سهم دیه سایرین را تعیین و به قاتل بپردازند و بعد از آن حق قصاص دارند.