ماده ۱ قانون مجازات اسلامی

ماده ۱ قانون مجازات اسلامی: قانون مجازات اسلامی مشتمل بر جرایم و مجازات‌های حدود، قصاص، دیات و تعزیرات، اقدامات تأمینی و تربیتی، شرایط و موانع مسؤولیت کیفری و قواعد حاکم بر آنها است.

• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۲ قانون مجازات اسلامی
• ماده 10 قانون مجازات اسلامی
• ماده 11 قانون مجازات اسلامی
• ماده 12 قانون مجازات اسلامی
• ماده 13 قانون مجازات اسلامی
• ماده 18 قانون مجازات اسلامی
• ماده 220 قانون مجازات اسلامی
• اصل 36 قانون اساسی
• اصل 37 قانون اساسی
• اصل 167 قانون اساسی
• ماده 2 قانون آیین دادرسی کیفری

توضیح واژگان

• منظور از «جرم»، هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده‌ است.
• مجازات در لغت به معنی جزا دادن، پاداش و کیفر آمده است. در اصطلاح حقوقی، آزاری است که قاضی به علت ارتکاب جرم به نشانه نفرت جامعه از عمل مجرمانه و مرتکب آن برای شخص مقصر، مطابق قانون تعیین می‌کند. همچنین مجازات ضامن اجراء قواعد مربوط به نظم عمومی است و با سایر ضمانت اجراها متمایز است.
• منظور از «حد»، مجازاتی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس تعیین شده باشد.
• منظور از «قصاص»، مجازات اصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضا و منافع است.
• منظور از «دیه»، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایات غیرعمدی به نفس، اعضا و منافع یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، به موجب قانون مقرر می‌شود.
• منظور از «تعزیر»، مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون، در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی، تعیین و اعمال می‌گردد.
• قانون اقدامات تأمینی و تربیتی در ماده ۱ خود این دست اقدامات را چنین تعریف کرده بود: «اقدامات تامینی عبارتند از تدابیری که دادگاه برای جلوگیری از تکرار جرم، نسبت به مجرمینی که دارای حالت خطرناک هستند، اعمال می‌نماید.» از مهم‌ترین خصوصیات این اقدامات می‌توان به فقدان وصف سرزنش آمیزی، رنج آوری، نامعین بودن مدت، تحقیر آمیز نبودن و برخی ویژگی‌ها اشاره کرد که میان این دست اقدامات و مجازات‌ها مشترک می‌باشد مثل، اصل شخصی بودن، تبعیت از اصل قانونی بودن جرم و مجازات و ضرورت تعیین و مداخله توسط مقام قضائی؛ بنابراین هدف اصلی این دست اقدامات، پیشگیری از جرم و اصلاح و بازپروری بزهکارانی است که دارای حالت خطرناک هستند.
• مسئولیت کیفری از قابلیت یا اهلیت شخص برای تحمل تبعات رفتار مجرمانه حکایت می‌کند. مطابق ماده ۱۴۰ قانون مجازات اسلامی: «مسؤولیت کیفری در حدود، قصاص و تعزیرات تنها زمانی محقق است که فرد حین ارتکاب جرم، عاقل، بالغ و مختار باشد به جز در مورد اکراه بر قتل که حکم آن در کتاب سوم «قصاص» آمده‌است.»
• موانع مسئولیت کیفری در مواد ۱۴۶ تا ۱۵۹ قانون مجازات اسلامی تصریح شده‌است که عبارتند از: صغر، جنون، اکراه، اضطرار، خواب، بیهوشی و مانند آن، مستی، جهل به حکم، دفاع مشروع، ارتکاب رفتار به حکم یا اجازه قانون، اجرای قانون اهم، امر آمر قانونی، اقدامات والدین و اولیای قانونی و سرپرستان صغار و مجانین به منظور تأدیب آنها، حوادث ناشی از عملیات ورزشی، عمل جراحی یا طبی مشروع.
• در مورد مشمولین عوامل رافع مسئولیت کیفری، در صورت احراز دادگاه، حکم برائت صادر می‌شود و دیگر نیازی به استناد به معاذیر قانونی وجود ندارد، درحالی که به‌طور کلی استناد به معاذیر قانونی برای معافیت متهم از مجازات، پس از احراز تقصیر متهم و با نظر دادگاه به عمل می‌آید.

پیشینه

این ماده جایگزین ماده ۱ قانون مجازات عمومی اصلاحی ۱۳۵۲ و ماده ۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ شده است.

مهم‌ترین قوانین مربوط به امور کیفری در ایران به ترتیب تصویب تا کنون از این قرار است:

1. قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴ با ۲۷۹ ماده
2. قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب مهر ۱۳۶۱ با ۴۱ ماده
3. قانون حدود، قصاص و مقررات آن با ۲۱۸ ماده مصوب شهریور ۱۳۶۱
4. قانون مجازات اسلامی دیات با ۲۱۱ ماده مصوب آذر ۱۳۶۱
5. قانون مجازات اسلامی تعزیرات با ۱۵۹ ماده مصوب ۱۳۶۲
6. قانون مجازات اسلامی (کلیات، حدود، قصاص، دیات) مصوب ۱۳۷۰
7. قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵
8. قانون مجازات اسلامی (کلیات، حدود، قصاص، دیات) مصوب 1392

نکات تفسیری دکترین ماده 1 قانون مجازات اسلامی

ماده ۱ قانون مجازات اسلامی، در واقع محتوای قانون را بیان می‌کند که از این جهت کامل تر از قوانین قبلی است؛ زیرا به شرایط و موانع مسئولیت کیفری نیز اشاره دارد.

مسئولیت کیفری عبارت است از الزام مجرم به تحمل مجازات جرم ارتکابی،درواقع رفتار خلاف قانون متخلف عنوان جرم را داراست و نوع مسئولیت او وصف کیفری پیدا کرده‌است.گفتنی است مسئولیت کیفری از قابلیت یا اهلیت شخص برای تحمل تبعات رفتار مجرمانه حکایت می‌کند.

در حال حاضر یکی از اصول اساسی حقوق کیفری این است که به صرف ارتکاب جرم نمی‌توان بار مسئولیت را بر دوش فرد گذاشت یعنی در وهله اول باید مسئولیت کیفری فرد را احراز نمود و سپس او را مؤاخذه کرد،به علاوه قابلیت انتساب جرم واقع شده به او ضروری است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 1 قانون مجازات اسلامی

1. قانون مجازات اسلامی شامل جرایم و مجازات‌های مختلف است.
2. این قانون به چهار دسته مجازات: حدود، قصاص، دیات و تعزیرات تقسیم می‌شود.
3. اقدامات تأمینی و تربیتی در این قانون مطرح شده است.
4. شرایط و موانع مسؤولیت کیفری در این قانون مورد بحث قرار گرفته است.
5. قواعد حاکم بر جرایم و مجازات‌ها در این قانون تشریح شده است.