ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی

ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی: در حبس‌ های تعزیری درجه پنج تا هفت دادگاه صادرکننده حکم قطعی می‌ تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تأمین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه‌‌ ای، آموزشی، حرفه‌ آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه‌ دیده مؤثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه‌ آزادی قرار دهد. همچنین محکوم می‌ تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است.

تبصره - مقررات این ماده در مورد حبس‌ های تعزیری درجه دو، درجه سه و درجه چهار، در صورت گذراندن یک ‌چهارم مدت حبس قابل اِعمال است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده 23 قانون مجازات اسلامی
• ماده 56 قانون مجازات اسلامی
• ماده 7 آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب1384
• ماده 51 آیین نامه زندانها و موسسات صنعتی و کشاورزی وابسته به زندانها مصوب 1354

توضیح واژگان

• حبس‌: حبس در لغت به معنای منع کردن و زندانی کردن است. در اصطلاح به معنی محدود کردن فرد از رفت و آمد و جلوگیری از تصرفات او، آنگونه که خودش می‌خواهد، است.
• تعزیر: منظور از «تعزیر»، مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون، در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی، تعیین و اعمال می‌گردد.
• درجه بندی مجازات های تعزیری: درجه‌بندی مجازات‌های تعزیری در قوانین مجازات سال‌های ۱۳۰۴ و ۱۳۷۰ بدون سابقه است، این نوع تقسیم‌بندی اولین بار در قانون مبارزه با قاچاق اسلحه و مهمات مصوب ۱۳۸۹ ذکر شده که در قوانین ایران، حالتی ابتکاری دارد. اما ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، مجازات‌های تعزیری را به هشت درجه تقسیم می‌کند.
• دادگاه صادر کننده حکم قطعی: دادگاه صادر کننده حکم قطعی، اعم از دادگاه بدوی یا تجدید نظر می باشد. همچنین لفظ "می تواند" ظهور در اختیار دادگاه در اعمال نظام نیمه آزادی دارد.
• حکم قطعی: احکام قطعی احکامی هستند که قابلیت تجدید نظر خواهی ندارند، اعم از اینکه حکم به صورت غیرقابل تجدیدنظر صادر شده باشد یا مهلت تجدیدنظر خواهی آن به پایان رسیده یا مراحل تجدیدنظر خواهی آن سپری شده باشد.
• گذشت شاکی: گذشت شاکی به عنوان یکی از موارد سقوط مجازات، در مواد ۱۰۰ تا ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده‌است.
• تأمین: قرارهای تامین کیفری را باید نوعی قرار محدود کننده آزادی متهم تلقی کرد که وسیله ای برای تضمین حضور متهم در مراحل تحقیقات، رسیدگی و اجرای حکم است. اقسام قرارهای تامین کیفری در ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده است که این قرارها به صورت انحصاری در قانون بیان شده‌اند.
• بزه‌ دیده: مطابق ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری: «بزه دیده شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می‌گردد و چنانچه تعقیب مرتکب را درخواست کند، «شاکی» و هرگاه جبران ضرر و زیان وارده را مطالبه کند، «مدعی خصوصی» نامیده می‌شود.»
• محکوم: محکوم شخصی است که در نتیجهٔ حکم دادگاه با تکیه بر قدرت قانون، ملزم به اجرای موضوع حکم خواهد بود.
• رضایت: رضایت در لغت به معنای خشنودی و خرسندی است اما در اصطلاح حقوق، رضایت به معنای تمایل طبیعی و خواست نفسانی در شرایط عادی و بدون اجبار و اکراه می‌باشد.
• نظام نیمه‌ آزادی: نظام نیمه آزادی یکی از سیستم‌های اجرای کیفر حبس است که طبق آن محکوم علیه در خارج از زندان و زیر نظر تشکیلات زندان به انجام یکی از فعالیت‌های حرفه ای، آموزشی، حرفه آموزی، درمانی، ساختمان سازی، کار در مزرعه و … می‌پردازد، این نهاد راهی برای فردی کردن مجازات را پیش روی قاضی نهاده‌است.

پیشینه

هرچند به عقیده برخی این نظام از نوآوری های قانون مجازات محسوب میشود و در قوانین قبلی دارای سابقه نیست؛ اما به نظر میرسد بتوان ماده 51 آیین نامه زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب 1354 را به عنوان پیشینه این ماده در نظر گرفت.

نکات تفسیری دکترین ماده 57 قانون مجازات اسلامی

برای استفاده از نظام نیمه آزادی، لازم است شرایط ذیل احراز گردد:

1. حبس تعزیری درجه 5 تا 7 همچنین حبس تعزیری درجه 2 تا 4 پس از گذراندن یک ‌چهارم مدت حبس
2. سپردن تامین مناسب برای تضمین حضور متهم نزد مراجع قضائی
3. وجود رضایت های سه گانه یعنی رضایت مجرم، دادگاه و شاکی برای اعمال این نظام بنابراین بدون گذشت شاکی و جلب رضایت محکوم، امکان صدور این قرار وجود ندارد.
4. تعهد به انجام فعالیت های آموزشی، حرفه‌ آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه‌ دیده مؤثر است.

در صورتی که محکوم علیه تقاضای برخورداری از نظام نیمه آزادی را داشته باشد، دادگاه مکلف به رسیدگی به این تقاضا است ولی الزامی به قبول آن ندارد. اگر دادگاه درخواست محکوم علیه مبنی بر استفاده از نظام نیمه آزادی را رد کند، امکانی برای اعتراض به این تصمیم وجود ندارد، البته محکوم میتواند مجددا تقاضای خود را مطرح کند.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 57 قانون مجازات اسلامی

1. ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی به حبس‌های تعزیری درجه پنج تا هفت پرداخته است.
2. دادگاه صادرکننده حکم قطعی می‌تواند حبس را به نظام نیمه آزادی تبدیل کند.
3. گذشت شاکی از شرایط اعمال نظام نیمه آزادی است.
4. سپردن تأمین مناسب از دیگر شروط لازم برای نظام نیمه آزادی است.
5. محکوم باید تعهد به انجام فعالیت‌های شغلی، حرفه‌ای، آموزشی و ... بدهد که به اصلاح و جبران خسارت کمک کند.
6. رضایت محکوم برای قرار گرفتن تحت نظام نیمه آزادی الزامی است.
7. محکوم می‌تواند در طول دوره تحمل مجازات، تقاضای نظام نیمه آزادی کند.
8. دادگاه موظف به بررسی درخواست محکوم برای نظام نیمه آزادی است.
9. تبصره ماده شرایط اعمال نظام نیمه آزادی برای حبس‌های تعزیری درجه دو، سه و چهار را مشخص کرده است.
10. در حبس‌های تعزیری درجه دو تا چهار، بعد از گذراندن یک‌چهارم مدت حبس، می‌توان نظام نیمه آزادی را اعمال کرد.

انتقادات

بهتر بود قانونگذار در این مورد، شرط عدم سابقه محکومیت موثر کیفری را نیز برای بهره مندی از نظام نیمه آزادی، شرط میکرد.

رویه های قضایی

• رای وحدت رویه شماره 731 مورخ 1392/8/28 هیات عمومی دیوان عالی کشور
• نظریه شماره 7/1401/566 مورخ 1401/08/09 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/99/1230 مورخ 1399/08/27 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عطف به ما سبق شدن نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه الکترونیکی
• نظریه شماره 7/98/642 مورخ 1399/01/30 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره عدم امکان توقیف اموال مدیران از سوی طلبکاران شرکت در فرض انحلال شرکت

مقالات مرتبط

• بومی‌سازی، راهبردی نوین از پاسخ، در سیاست جنایی ایران و غرب
• درآمدی بر تبیین و تفسیر قوانین در سنجه منطق فازی
• جرائم قابل‌گذشت و غیرقابل‌گذشت در نظام کیفری ایران
• کمینه‌گرایی در قانون کاهش مجازات‌ حبس تعزیری (1399) و چالش‌های فراروی آن
• دادرسی تشخیصی در ایران و آمریکا
• سیاست کیفری ناهمگون قانون مجازات اسلامی درتعدیل کیفر
• تأمّلی در جرم شناسی سبز؛ داشته ها و بایسته ها
• گفتمان اصلاح و درمان در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
• سیاست جنایی ماهوی در قبال کودکان و نوجوانان بزهکار در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران
• حبس در غیر زندان