ماده ۹۰ قانون مجازات اسلامی

ماده ۹۰ قانون مجازات اسلامی: دادگاه می‌ تواند با توجه به گزارش‌ های رسیده از وضع طفل یا نوجوان و رفتار او در کانون اصلاح و تربیت یک بار در رأی خود تجدیدنظر کند و مدت نگهداری را تا یک سوم تقلیل دهد یا نگهداری را به تسلیم طفل یا نوجوان به ولی یا سرپرست قانونی او تبدیل نماید. تصمیم دادگاه مبنی بر تجدیدنظر در صورتی اتخاذ می‌‌ شود که طفل یا نوجوان حداقل یک پنجم از مدت نگهداری در کانون اصلاح و تربیت را گذرانده باشد. رأی دادگاه در این مورد قطعی است. این امر مانع استفاده از آزادی مشروط و سایر تخفیفات قانونی با تحقق شرایط آنها نیست.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی
• ماده 89 قانون مجازات اسلامی
• ماده 88 قانون مجازات اسلامی
• ماده 229 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378
• ماده 19 قانون مجازات عمومی مصوب 1352

توضیح واژگان

• طفل: طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد. (سن بلوغ در پسران ۱۵ سال و در دختران ۹ سال قمری است.)
• نوجوان: منظور از «نوجوان»، شخصی است که به سن بلوغ رسیده و زیر 18 سال سن دارد، بنابراین دختران 9 تا 18 سال و پسران 15 تا 18 سال، نوجوان محسوب میشوند.
• کانون اصلاح و تربیت: کانون اصلاح و تربیت، محل نگهداری اطفال و نوجوانان بزهکار یا متهم به ارتکاب جرم است که کمتر از ۱۸ سال سن دارند.
• تجدیدنظر: تجدید نظر در لغت به معنای دوباره نظر کردن در امر یا نوشته‌ای است. در اصطلاح حقوقی، مقصود از تجدید نظر، قضاوت کردن مجدد رای صادر شده است.
• ولی: آنکه موصوف به وصف ولایت باشد یعنی تصدی امری را بر عهده داشته باشد، ولی می‌نامند. پدر، جد پدری و وصی منصوب از طرف آن‌ها بر مولی علیهم آن‌ها را ولی خاص گویند.
• تبدیل : تبدیل مجازات، به معنای تغییر ماهیت مجازات از یک نوع به نوع دیگر است.
• آزادی مشروط: آزادی مشروط به عنوان یکی از ابزار های فردی کردن مجازات ها محسوب میشود که طبق آن پس از مشاهده آثار اصلاح و تربیت مجرم در زندان طبق شرایطی شخص محکوم میتواند از این نهاد بهره‌مند شود. پیش بینی این نهاد، علاوه بر سازگاری با اهداف کیفری، سبب صرفه جویی در مخارج عمومی زندان خواهد شد، همچنین محکوم را از فرهنگ مجرم‌ساز زندان دور نگه میدارد. گفتنی است که در صورت اعطای آزادی مشروط، همچنان آثار محکومیت بر جای خود باقی می ماند و در سجل کیفری شخص منعکس میشود.
• تخفیف : تخفیف مجازات به معنای تقلیل کیفر به کمتر از حداقل و یا تبدیل آن به مجازات خفیف تر است.

پیشینه

قانونگذار سابقاً در ماده 229 قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378، حسب شرایطی تجدید نظر در احکام مربوط به اطفال را اجازه داده بود. همچنین تبصره 5 ماده 19 قانون مجازات عمومی مصوب 1352 در مواردی امکان تجدید نظر در آرای صادره را مجاز میدانست.

نکات تفسیری دکترین ماده 90 قانون مجازات اسلامی

این ماده، یکی از استثنائات قاعده اعتبار امر مختوم است که با هدف اعمال تخفیف در حق اطفال و نوجوانانی که اصلاح شدند، وضع شده است. به نظر میرسد برای اجرای مفاد این ماده، لازم نیست اطلاع دادگاه از وضعیت متهم صرفا ناشی از گزارش های کانون اصلاح و تربیت باشد، بلکه اگر خود دادگاه تحقیقاتی انجام دهد و تشخیص دهد که کودک یا نوجوان اصلاح شده، میتواند حسب مورد در مجازات او تخفیف دهد. همچنین بنابر ذیل ماده فوق، صدور حکم به آزادی مشروط برای طفل یا نوجوانی که یکبار از حکمش تجدیدنظر خواهی شده مانعی ندارد. گفتنی است که اعمال این ماده و تبصره 3 ماده 88 در اختیار دادگاه است و تقاضای ولی یا طفل، تکلیفی برای دادگاه ایجاد نمیکند.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 90 قانون مجازات اسلامی

1. دادگاه می‌تواند با توجه به گزارش‌های رسیده از وضعیت و رفتار طفل یا نوجوان در کانون اصلاح و تربیت، در رأی خود تجدیدنظر کند.
2. دادگاه امکان تقلیل مدت نگهداری تا یک سوم را دارد.
3. امکان تبدیل نگهداری طفل یا نوجوان به تسلیم به ولی یا سرپرست قانونی وجود دارد.
4. تجدیدنظر دادگاه منوط به گذراندن حداقل یک پنجم از مدت نگهداری در کانون اصلاح و تربیت است.
5. رأی دادگاه در این مورد قطعی است.
6. این ماده مانع استفاده از آزادی مشروط و سایر تخفیفات قانونی نیست در صورت تحقق شرایط آنها.

انتقادات

به نظر میرسد ماده فوق از این حیث که اختیارات دادگاه برای تجدیدنظر در حکم خود را به یک بار محدود نموده، با توجه به نوسانات و تحولات روحی کودک در بازه های زمانی مختلف قابل نقد است، بهتر بود قانونگذار در این مورد محدودیتی تعیین نمیکرد.

رویه های قضایی

• نظریه شماره 7/1400/349 مورخ 1400/10/05 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مجازات‌های تکمیلی اطفال و نوجوانان
• نظریه شماره 1351/92/7 مورخ 1392/07/13 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

مقالات مرتبط

• مبانی فقهی و حقوقی خشونت تربیتی در مواجهه با اطفال بزهکار
• رشد جزائی و کمال عقل کودک درجرائم مستوجب حد و قصاص در قانون مجازات اسلامی مصوب1392
• مداخلات زودرس در سیاست جنایی ایران، انگلستان و آمریکا
• پاسخ‌های اجتماعی به بزهکاری اطفال و نوجوانان در حقوق ایران و انگلستان
• قوانین و مقررات کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهکار: حال و آینده
• الگوی مطلوب پاسخ‌دهی به جرائم اطفال و نوجوانان؛ مطالعة موردی دادگاه اطفال و نوجوانان شهرستان یزد،سال 1401
• تحلیل مصلحت در ماده 414 قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب 1392) (با رویکرد حداقلی به نظام دادرسی کیفری رسمی)
• سیاست جنایی ایران در قبال بزهکاری اطفال و نوجوانان با نگاهی تطبیقی به حقوق انگلیس
• معافیت مطلق یا نسبی پدر و جد پدری از کیفرقتل در فرزندکشی عمدی (بررسی موارد جواز قتل پدر و جد پدری در فرزندکشی عمدی)
• واکاوی معنایی اعتبار رشد و کمال‌ عقل در مسئولیت کیفری نوجوانان