ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
ضمنا در تکرار جرم، انقضای مدت محکومیت شرط نیست، بنابراین اگر پس از حصول محکومیت قطعی و حین تحمل مجازات، شخص مرتکب جرم شود واجد شرایط تکرار است نه [[تعدد]].<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبانی فقهی و حقوقی تعدد جرم|ترجمه=|جلد=|سال=1372|ناشر=بشری|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4832108|صفحه=|نام۱=غلامحسین|نام خانوادگی۱=الهام|چاپ=-}}</ref> | ضمنا در تکرار جرم، انقضای مدت محکومیت شرط نیست، بنابراین اگر پس از حصول محکومیت قطعی و حین تحمل مجازات، شخص مرتکب جرم شود واجد شرایط تکرار است نه [[تعدد]].<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=مبانی فقهی و حقوقی تعدد جرم|ترجمه=|جلد=|سال=1372|ناشر=بشری|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4832108|صفحه=|نام۱=غلامحسین|نام خانوادگی۱=الهام|چاپ=-}}</ref> | ||
== نکات توضیحی == | |||
به استناد اصل توقیفی بودن مجازات حدی و نیز [[قاعده درأ]] و شرطیه بودن حکم مقرر در '''ماده ۱۳۶ قانون مجازات''' ، در صورت وقوع هرگونه اشتباه در شمارش دفعات تکرار جرایم حدی، مجازات اعدام مقرر در این ماده منتفی میشود؛ در حالی که در رویه عملی دادگاه‌ها نمونه‌ای متفاوت وجود دارد که منتهی به صدور و اجرای حکم اعدام شده است و این موضوع پیامدها و مسئولیت‌هایی را می تواند برای قضات ایجاد کند.<ref>{{Cite journal|title=تاثیر اشتباه در محاسبه دفعات تکرار حد|url=https://jclr.atu.ac.ir/article_16659.html|journal=فصلنامه پژوهش حقوق کیفری|date=1402|issn=2345-3575|pages=41–45|volume=11|issue=43|doi=10.22054/jclr.2023.71505.2547|language=fa|first=حسین|last=میرمحمدصادقی|first2=نسترن|last2=آقایی|first3=محمد جواد|last3=درویش زاده}}</ref> | |||
== مطالعات فقهی == | == مطالعات فقهی == | ||
| خط ۱۷: | خط ۲۰: | ||
=== مستندات فقهی === | === مستندات فقهی === | ||
مهم ترین مستند فقهی پذیرش مجازات اعدام، [[صحیحه]] یونس ابن عبدالرحمن است _( اصحاب الکبائر کلّها اِذا اقیم علیهم الحد مرتین قتلوا فی الثالثة)، [[اطلاق]] روایت میتواند حدود را به نحو عام در بر بگیرد و اختصاص به حد خاصی ندارد، اگرچه در برخی حدود خاص، روایات خاصی مبنی بر نحوه تشدید وجود دارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=درآمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4953972|صفحه=|نام۱=غلامحسین|نام خانوادگی۱=الهام|نام۲=محسن|نام خانوادگی۲=برهانی|چاپ=1}}</ref> | مهم ترین مستند فقهی پذیرش مجازات اعدام، [[صحیحه]] یونس ابن عبدالرحمن است _( اصحاب الکبائر کلّها اِذا اقیم علیهم الحد مرتین قتلوا فی الثالثة)، [[اطلاق]] روایت میتواند حدود را به نحو عام در بر بگیرد و اختصاص به حد خاصی ندارد، اگرچه در برخی حدود خاص، روایات خاصی مبنی بر نحوه تشدید وجود دارد.<ref>{{یادکرد کتاب۲||عنوان=درآمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم)|ترجمه=|جلد=|سال=1392|ناشر=میزان|مکان=|شابک=|پیوند=|شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران=4953972|صفحه=|نام۱=غلامحسین|نام خانوادگی۱=الهام|نام۲=محسن|نام خانوادگی۲=برهانی|چاپ=1}}</ref> | ||
== انتقادات == | |||
مطابق '''ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی'''، مجازات تکرار جرم حدی در نوبت چهارم، اعدام است. اما متن قانون نسبت به مواردی که در شمارش دفعات اجرای حد اشتباهی رخ دهد ساکت است. مثلاً آیا اگر به هر دلیلی چهار نوبت مجازات حدی یکسان بر مرتکب اجرا شود، در نوبت پنجم می‌توان، به استناد '''ماده ۱۳۶ قانون مجازات'''، حکم اعدام را برای مرتکب در نظر گرفت؟<ref>{{Cite journal|title=تاثیر اشتباه در محاسبه دفعات تکرار حد|url=https://jclr.atu.ac.ir/article_16659.html|journal=فصلنامه پژوهش حقوق کیفری|date=1402|issn=2345-3575|pages=41–45|volume=11|issue=43|doi=10.22054/jclr.2023.71505.2547|language=fa|first=حسین|last=میرمحمدصادقی|first2=نسترن|last2=آقایی|first3=محمد جواد|last3=درویش زاده}}</ref> | |||
== رویه‌های قضایی == | == رویه‌های قضایی == | ||
| خط ۲۴: | خط ۳۰: | ||
== مقالات مرتبط == | == مقالات مرتبط == | ||
* [[رژیم عام تکرار جرم در نظام حقوق کیفری فرانسه و تطبیق آن با الگوی مشابه در ایـران]] | |||
* [[جلوه هایی از کارکردهای تفضیلی عرف در نظام کیفری تقنینی ماهوی عمومی]] | |||
* [[مجازات قتل در تکرار جرایم منافی عفت با تأکید بر تکملة المنهاج]] | * [[مجازات قتل در تکرار جرایم منافی عفت با تأکید بر تکملة المنهاج]] | ||
* [[موردپژوهی مجازات اعدام برای شرب خمر در مرتبه ششم]] | * [[موردپژوهی مجازات اعدام برای شرب خمر در مرتبه ششم]] | ||
* [[درآمدی بر آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری جنایی در قبال پیشگیری از تکرار بزهکاری و بزهدیدگی در ایران]] | * [[درآمدی بر آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری جنایی در قبال پیشگیری از تکرار بزهکاری و بزهدیدگی در ایران]] | ||
* [[بررسی عوامل و مصادیق تشدید کیفر در قرآن و سنت]] | * [[بررسی عوامل و مصادیق تشدید کیفر در قرآن و سنت]] | ||
* [https://jclr.atu.ac.ir/article_16659_ad6a62427c22f40e74807eb9b7bd42c3.pdf تاثیر اشتباه در محاسبه دفعات تکرار حد] | |||
* [https://jcl.illrc.ac.ir/article_715617.html بررسی اجرای دوباره حدود سالب حیات در صورت اجرای ناقص آن در فقه و حقوق] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۰۸
ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی: هرگاه کسی سه بار مرتکب یک نوع جرم موجب حد شود و هر بار حد آن جرم بر او جاری گردد، حد وی در مرتبه چهارم اعدام است.
توضیح واژگان
مجازات‌های حدی در اصطلاح شرعی در مقابل تعزیر قرار می‌گیرند که کمیت و کیفیت اجرای آن بر عهده قاضی و حاکم شرع گذاشته شده‌است.[۱] گفتنی است واژه حدود، ۱۴ مرتبه در قرآن تکرار شده‌است و به معنای احکام الهی است و یکی از احکام الهی، مجازات‌های شرعی است.[۲]
به عبارت دیگر «حد» مجازاتی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس، تعیین شده‌است.[۳] این تعریف که قانونگذار در ماده ۱۵ قانون مجازات اسلامی از مجازات‌های حدی ارائه داده‌است، در خصوص مجازات‌های قصاص و دیات و برخی مجازات‌های تعزیری (منصوصات شرعی) نیز صادق می‌باشد.[۴]
نکات توضیحی تفسیری دکترین
گفتنی است تکرار جرم تنها در جرایم موجب تعزیر یا حد قابلیت اعمال دارد و تحقق آن موجب تشدید مجازات میشود اما در جرایم موجب قصاص و دیه، هیچ تاثیری در تشدید مجازات ندارد.[۵]
طبق قاعده در جرایم حدی، تکرار در مرتبه اول و دوم و سوم، هیچ تاثیری بر مجازات ندارد، اما اگر سه مرتبه جرم به اثبات برسد و مجازات اجرا شود، در مرتبه چهارم شخص، اعدام میشود.[۶] آنچه اهمیت دارد این است که مرتکب باید یک نوع جرم را مرتکب شود.[۷]برای مثال حد مصرف مسکر، 80 ضربه شلاق است و چنانچه شخصی سه بار مرتکب شرب مسکر گردد و هشتاد ضربه شلاق هر بار روی او اجرا شود، در مرتبه چهارم اعدام میشود.[۸] اما این قاعده در مورد کسی که چند بار مرتکب جرم حدی یکسانی شده، ولی حدی بر وی جاری نشده اجرا نمیشود مثلا اگر کسی چند بار قوادی کرده باشد و این جرم هربار با اقرار وی ثابت شده باشد اما حاکم با توجه به اختیار خود وی را عفو کرده و حد را بر او جاری نساخته باشد و تنها یکبار او را مجازات کند، قاعده مورد بحث در اینجا جاری نخواهد بود.[۹]
ضمنا در تکرار جرم، انقضای مدت محکومیت شرط نیست، بنابراین اگر پس از حصول محکومیت قطعی و حین تحمل مجازات، شخص مرتکب جرم شود واجد شرایط تکرار است نه تعدد.[۱۰]
نکات توضیحی
به استناد اصل توقیفی بودن مجازات حدی و نیز قاعده درأ و شرطیه بودن حکم مقرر در ماده ۱۳۶ قانون مجازات ، در صورت وقوع هرگونه اشتباه در شمارش دفعات تکرار جرایم حدی، مجازات اعدام مقرر در این ماده منتفی میشود؛ در حالی که در رویه عملی دادگاه‌ها نمونه‌ای متفاوت وجود دارد که منتهی به صدور و اجرای حکم اعدام شده است و این موضوع پیامدها و مسئولیت‌هایی را می تواند برای قضات ایجاد کند.[۱۱]
مطالعات فقهی
مستندات فقهی
مهم ترین مستند فقهی پذیرش مجازات اعدام، صحیحه یونس ابن عبدالرحمن است _( اصحاب الکبائر کلّها اِذا اقیم علیهم الحد مرتین قتلوا فی الثالثة)، اطلاق روایت میتواند حدود را به نحو عام در بر بگیرد و اختصاص به حد خاصی ندارد، اگرچه در برخی حدود خاص، روایات خاصی مبنی بر نحوه تشدید وجود دارد.[۱۲]
انتقادات
مطابق ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی، مجازات تکرار جرم حدی در نوبت چهارم، اعدام است. اما متن قانون نسبت به مواردی که در شمارش دفعات اجرای حد اشتباهی رخ دهد ساکت است. مثلاً آیا اگر به هر دلیلی چهار نوبت مجازات حدی یکسان بر مرتکب اجرا شود، در نوبت پنجم می‌توان، به استناد ماده ۱۳۶ قانون مجازات، حکم اعدام را برای مرتکب در نظر گرفت؟[۱۳]
رویه‌های قضایی
مقالات مرتبط
- رژیم عام تکرار جرم در نظام حقوق کیفری فرانسه و تطبیق آن با الگوی مشابه در ایـران
- جلوه هایی از کارکردهای تفضیلی عرف در نظام کیفری تقنینی ماهوی عمومی
- مجازات قتل در تکرار جرایم منافی عفت با تأکید بر تکملة المنهاج
- موردپژوهی مجازات اعدام برای شرب خمر در مرتبه ششم
- درآمدی بر آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری جنایی در قبال پیشگیری از تکرار بزهکاری و بزهدیدگی در ایران
- بررسی عوامل و مصادیق تشدید کیفر در قرآن و سنت
- تاثیر اشتباه در محاسبه دفعات تکرار حد
- بررسی اجرای دوباره حدود سالب حیات در صورت اجرای ناقص آن در فقه و حقوق
منابع
- ↑ فهیمه ملک‌زاده. دانشنامه حقوقی (جلد دوم) اصطلاحات تشریحی حقوق جزا (عمومی-اختصاصی). چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2305720
- ↑ عباس زراعت. شرح مختصر قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392). چاپ 1. ققنوس، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3871660
- ↑ ماده 15 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
- ↑ عباس زراعت. شرح قانون مجازات اسلامی بخش حدود (جلد اول) (جرایم منافی عفت). چاپ 3. ققنوس، 1390. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 2583300
- ↑ غلامحسین الهام و محسن برهانی. درآمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم). چاپ 1. میزان، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4953680
- ↑ غلامحسین الهام و محسن برهانی. درآمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم). چاپ 1. میزان، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4953680
- ↑ غلامحسین الهام و محسن برهانی. درآمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم). چاپ 1. میزان، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4953764
- ↑ ایرج گلدوزیان. محشای قانون مجازات اسلامی بر مبنای قانون مصوب 1/2/1392 به همراه مفاهیم جدید و قوانین جزایی پیشین. چاپ 1. مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4148804
- ↑ احمد حاجی ده آبادی. قواعد فقه جزایی (حدود و تعزیرات، قصاص و دیات). چاپ 2. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 3977328
- ↑ غلامحسین الهام. مبانی فقهی و حقوقی تعدد جرم. چاپ -. بشری، 1372. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4832108
- ↑ میرمحمدصادقی, حسین; آقایی, نسترن; درویش زاده, محمد جواد (1402). "تاثیر اشتباه در محاسبه دفعات تکرار حد". فصلنامه پژوهش حقوق کیفری. 11 (43): 41–45. doi:10.22054/jclr.2023.71505.2547. ISSN 2345-3575.
- ↑ غلامحسین الهام و محسن برهانی. درآمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم). چاپ 1. میزان، 1392. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: 4953972
- ↑ میرمحمدصادقی, حسین; آقایی, نسترن; درویش زاده, محمد جواد (1402). "تاثیر اشتباه در محاسبه دفعات تکرار حد". فصلنامه پژوهش حقوق کیفری. 11 (43): 41–45. doi:10.22054/jclr.2023.71505.2547. ISSN 2345-3575.