ماده ۴۹۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

هرگاه شیئی که توسط انسان یا وسیله نقلیه حمل می‌گردد به نحوی از انحاء موجب جنایت گردد حمل کننده ضامن دیه است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

پیشینه

در گذشته ماده ۳۲۴ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در این خصوص وضع شده بود، به اعتقاد برخی، ایراد ماده پیشین آن بود که نوع ضمان از حیث موجب دیه یا قصاص بودن، مشخص نشده بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

گروهی معتقدند اگر شخصی به صورت عامدانه کالایی که حمل می‌کند را وسیله ای برای مضروب ساختن یا وارد کردن هر نوع جنایت قرار دهد، باید او را مستحق قصاص دانست، اما در فرض شبه عمد تلقی شدن عمل او، باید قائل به دیه بود، مگر این که وسیله ای که حمل می‌گردد نوعاً کشنده بوده و ضارب قصد وارد کردن ضربه به دیگری را داشته باشد. همچنین آنچه حمل می‌شود باید فاقد اراده و تابع اراده حمل کننده باشد.

نکات توضیحی

این ماده را باید استثنایی بر اصل لزوم اثبات ورود ضرر و نیز اثبات رابطه علیت میان فعل زیانبار و صدمه وارد شده از سوی متضرر دانست، چرا که در نوعی اماره وجود رابطه علیت در این ماده مورد پذیرش قرار گرفته است.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

گروهی مستند شرعی این ماده را روایتی از امام صادق (ع) دانسته‌اند.

سوابق فقهی

گروهی این ماده را از جمله مصادیق فروعی در فقه دانسته‌اند که در آن‌ها مسئولیت مطلق برای مرتکب رفتار فرض شده‌است، بدون اینکه سخنی از تقصیر به میان آمده باشد. در این فرض اگر حامل کالا موجب برخورد این کالا به انسانی شود، باید او را از مال خود ضامن دانست.