ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲): هرگاه کسی به روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به سوی او برانگیزد یا هر کار دیگری که موجب هراس او می‌ گردد مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد براساس تعاریف انواع جنایات به قصاص یا دیه محکوم می‌ شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

نکات توضیحی تفسیری دکترین

استناد به این ماده، نیازمند ارتکاب یک فعل، نظیر کشیدن سلاح یا منفجر کردن بمب و ... از سوی مرتکب است،348700 منتها در پاره ای از موارد افعال مرتکبان ممکن است مادی یا غیر مادی باشند، تفاوت میان افعال مادی با غیر مادی آن است که در افعال غیر مادی یا غیر اصابتی، هیچ آسیب یا صدمه فیزیکی به مرتکب وارد نمی شود.348696 اگرچه برخی از حقوقدانان و جرم شناسان معتقدند که جراحات و جنایات باید فقط ناشی از ارتکاب اعمال مادی باشند،352948 اما گروهی دیگر معتقدند منتسب نمودن نتایج مجرمانه به اعمال مادی صرف، امری بلاوجه است.4762880شرط لازم برای این که رفتاری مشمول این ماده قرار بگیرد، غیر اصابتی بودن آن و عدم حدوث مرگ در نتیجه اعمالی نظیر اصابت گلوله یا تهاجم سگ و ... است.4765708 حال اگر کسی با قصد قتل و با علم به شخصیت حساس و آسیب پذیر مجنی علیه، خبری هیجان انگیز به او بدهد، گروهی معتقدند در این حالت نیز باید مرگ فرد را مشمول این ماده دانست،348712 بنابراین به نظر می رسد اعمال مذکور در این ماده جنبه تمثیلی داشته باشند.4765684 البته عده ای معتقدند برای تحقق جرم موضوع این ماده، حضور فیزیکی شخص ترساننده در محل لازم است.711580

از نظر عنصر مادی، عمل ترساننده ممکن است مصداق رفتار عمدی یا شبه عمدی باشد،352964لذا عده ای معتقدند امکان تحقق جرایم موضوع این ماده به صورت خطای محض وجود ندارد.711572رفتار هایی نظیر سحر و جادو را که از نمونه های افعال غیر اصابتی محسوب میشود، چون موجب هراس یا ترس نمی شود، معمولا از شمول این ماده خارج می دانند.348720

در خصوص محکومیت مرتکب این جرم لازم به تاکید است که ترسو بودن، صغر سن، بیماری یا نا آگاهی قربانی، شرط محکومیت مرتکب نمی باشد.352972

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

عده ای مستند شرعی این ماده را روایاتی از ائمه معصومین (ع) می دانند.711036

انتقادات

ایرادی که بر این ماده وارد است این است که قانونگذار در این ماده، تنها به رعب و هراس اشاره دارد و تکلیف سایر حالات روحی مانند هیجان،اضطراب و شادی زائد الوصف را روشن ننموده است، از آن جایی که دلیلی بر منحصر کردن عمل ارتکابی بر رعب و هراس وجود ندارد، اصلاح این ماده ضروری به نظر میرسد.