ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲): هرگاه کسی به روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به سوی او برانگیزد یا هر کار دیگری که موجب هراس او می‌گردد مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد براساس تعاریف انواع جنایات به قصاص یا دیه محکوم می‌شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

نکات توضیحی تفسیری دکترین

استناد به این ماده، نیازمند ارتکاب یک فعل، نظیر کشیدن سلاح یا منفجر کردن بمب و … از سوی مرتکب است، منتها در پاره ای از موارد افعال مرتکبان ممکن است مادی یا غیر مادی باشند، تفاوت میان افعال مادی با غیر مادی آن است که در افعال غیر مادی یا غیر اصابتی، هیچ آسیب یا صدمه فیزیکی به مرتکب وارد نمی‌شود. اگرچه برخی از حقوقدانان و جرم شناسان معتقدند که جراحات و جنایات باید فقط ناشی از ارتکاب اعمال مادی باشند، اما گروهی دیگر معتقدند منتسب نمودن نتایج مجرمانه به اعمال مادی صرف، امری بلاوجه است. شرط لازم برای این که رفتاری مشمول این ماده قرار بگیرد، غیر اصابتی بودن آن و عدم حدوث مرگ در نتیجه اعمالی نظیر اصابت گلوله یا تهاجم سگ و … است. حال اگر کسی با قصد قتل و با علم به شخصیت حساس و آسیب‌پذیر مجنی علیه، خبری هیجان انگیز به او بدهد، گروهی معتقدند در این حالت نیز باید مرگ فرد را مشمول این ماده دانست، بنابراین به نظر می‌رسد اعمال مذکور در این ماده جنبه تمثیلی داشته باشند. البته عده ای معتقدند برای تحقق جرم موضوع این ماده، حضور فیزیکی شخص ترساننده در محل لازم است.

از نظر عنصر مادی، عمل ترساننده ممکن است مصداق رفتار عمدی یا شبه عمدی باشد، لذا عده ای معتقدند امکان تحقق جرایم موضوع این ماده به صورت خطای محض وجود ندارد. رفتارهایی نظیر سحر و جادو را که از نمونه‌های افعال غیر اصابتی محسوب می‌شود، چون موجب هراس یا ترس نمی‌شود، معمولاً از شمول این ماده خارج می‌دانند.

در خصوص محکومیت مرتکب این جرم لازم به تأکید است که ترسو بودن، صغر سن، بیماری یا ناآگاهی قربانی، شرط محکومیت مرتکب نمی‌باشد.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

عده ای مستند شرعی این ماده را روایاتی از ائمه معصومین (ع) می‌دانند.

رویه‌های قضایی

به موجب نظر کمیسیون در نشست قضایی دادگستری تنکابن در اردیبهشت ۱۳۸۵، در فرض اثبات رابطه علیت میان عمل تهدید کننده و تشنج در اثر شنیدن حرف تهدید آمیز، پرداخت ارش در رابطه با تشنج وارد است.

انتقادات

ایرادی که بر این ماده وارد است این است که قانونگذار در این ماده، تنها به رعب و هراس اشاره دارد و تکلیف سایر حالات روحی مانند هیجان، اضطراب و شادی زائد الوصف را روشن ننموده‌است، از آن جایی که دلیلی بر منحصر کردن عمل ارتکابی بر رعب و هراس وجود ندارد، اصلاح این ماده ضروری به نظر می‌رسد.

مقالات مرتبط

• تعارض میان جاسوسی و آزادی اطلاعات از منظر حقوق بین‌الملل بشر