ماده ۴۶۷ قانون مجازات اسلامی

ماده ۴۶۷ قانون مجازات اسلامی: عاقله، مکلف به پرداخت دیه جنایت‌ های کمتر از موضحه نیست، هر چند مرتکب، نابالغ یا مجنون باشد.

تبصره ـ هرگاه در اثر یک یا چند ضربه خطایی، صدمات متعددی بر یک یا چند عضو وارد آید، ملاک رسیدن به دیه موضحه، دیه هر آسیب به ‌طور جداگانه است و برای ضمان عاقله، رسیدن دیه مجموع آنها به دیه موضحه کافی نیست.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۴۶۶ قانون مجازات اسلامی
• ماده ۴۶۸ قانون مجازات اسلامی

نکات تفسیری دکترین ماده 467 قانون مجازات اسلامی

اگر چه در دیه جنایات عمدی و شبه عمدی ارتکابی توسط کودک و مجنون باید قائل به خطای محض تلقی شدن آن و پرداخت این مبلغ از سوی عاقله بود، ولی ماده فوق این اصل را تخصیص زده است، لذا اگر طفل یا مجنون، مرتکب جراحت کمتر از موضحه شوند، خود آنان مسئول پرداخت دیه می باشند،علت این امر آن است که دیه کمتر از این مبلغ، چندان سنگین نبوده و قابل پرداخت از سوی خود مرتکب می باشد، لذا عاقله فقط مسئول جراحات هاشمه، منقلّه، مأمومه و دامغه است، چرا که موضحه را باید غایت میزان دیه پرداختی از سوی عاقله تلقی نمود، البته گروهی معتقدند مقتضای ادله لفظی آن است که عاقله را ضامن خود جنایت موضحه ندانیم.

نکات توضیحی ماده 467 قانون مجازات اسلامی

این ماده در مقام بیان یکی از شروط پرداخت دیه توسط عاقله است و آن شرط، همان لزوم بالاتر نبودن میزان دیه از مبلغی معین است، این میزان عبارت است از دیه موضحه که برابر با پنج صدم دیه کامل است.

سوابق و مستندات فقهی

سوابق و مستندات فقهی

مستند این ماده را باید روایتی از امام باقر (ع) دانست که به موجب آن، جنایت کم عقل، چه خطا باشد چه عمد، بر عهده عاقله وی است. همچنین امام باقر(ع) فرموده:«امیر المؤمنین (ع) حکم داد که فقط جراحت موضحه یا بالاتر از آن به عاقله تحمیل می شود، کمتر از جراحت سمحاق، به غیر از دیه مزد پزشک است.»

لذا حکم این ماده را باید مستند به روایات شرعی دانست.

سوابق و مستندات فقهی

برخی از فقها معتقدند که در جنایات خطای محض، دیه چه میزان آن کم باشد چه زیاد، به طور کلی بر عهده عاقله است، چرا که اگر پرداخت دیه سنگین را باید بر عهده عاقله قرار داد، به طریق اولی دیه های سبک تر نیز بر عهده اوست. همچنین گروهی معتقدند با توجه به فراوانی جراحات و جنایات کوچک، سلب کردن مسئولیت عاقله از چنین جنایاتی، نتیجه ای جز رشد بی مبالاتی و تساهل نخواهد داشت.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 467 قانون مجازات اسلامی

1. عاقله مسئول پرداخت دیه جنایت‌هایی است که میزان دیه آن‌ها به موضحه یا بالاتر برسد.
2. برای جنایت‌هایی با دیه کمتر از موضحه، عاقله مسئولیتی ندارد.
3. اگر مرتکب نابالغ یا مجنون باشد، نیز عاقله تعهدی برای پرداخت دیه جنایت‌های کمتر از موضحه ندارد.
4. در صورت وارد آمدن صدمات متعدد ناشی از ضربه‌های خطایی، دیه هر آسیب به ‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود.
5. برای تعیین الزام عاقله به پرداخت، دیه مجموع صدمات به موضحه نمی‌رسد.
6. شرط ضمان عاقله، رسیدن دیه به میزان موضحه برای هر آسیب به صورت مستقل است.

رویه های قضایی

• نظریه شماره 7/98/1682 مورخ 1398/11/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه
• نظریه شماره 7/92/2006 مورخ 1392/10/16 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

به موجب نظریه مشورتی 7/369-75/11/18، جنایت اطفال کمتر از موضحه نیز بر عهده عاقله می باشد. البته نظریه کمیسیون در یکی از نشست های قضایی آن بود که در جنایت خطای محض دیه قتل و دیه جراحات موضحه و بالاتر، بر عهده عاقله است و دیه جراحات کمتر از این مقدار بر عهده خود جانی است و لذا با توجه به نص، خارج نمودن جراحات ارتکابی کمتر از موضحه که از سوی فرد صغیر ارتکاب یافته، فاقد وجاهت قانونی می باشد.

• نظریه شماره 7/99/1206 مورخ 1399/09/04 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره تکلیف دیه در فرض جمع شدن عاقله و ولی دم در یک شخص
• رای دادگاه درباره آراء قطعی صادره از دادگاه اطفال و نوجوانان (دادنامه شماره ۹۵۰۹۹۷۰۲۲۵۰۰۰۷۱۶)
• نظریه شماره 7/99/440 مورخ 1399/04/23 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره امکان محکوم شدن طفل به پرداخت در جنایت کمتر از موضحه
• نظریه شماره 7/98/1963 مورخ 1399/02/21 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره اتخاذ تصمیم درمورد جنبه عمومی جرم و دیه در فرض جنون مرتکب در حین ارتکاب جنایت

مقالات مرتبط

بررسی دیدگاه های مختلف در ضمان عاقله