ماده ۱۳ قانون مجازات اسلامی

ماده ۱۳ قانون مجازات اسلامی: حکم به مجازات یا اقدام تأمینی و تربیتی و اجرای آنها حسب مورد نباید از میزان و کیفیتی که در قانون یا حکم دادگاه مشخص شده است تجاوز کند و هرگونه صدمه و خسارتی که از این جهت حاصل شود، در صورتی ‌که از روی عمد یا تقصیر باشد حسب مورد موجب مسؤولیت کیفری و مدنی است و در غیر این ‌صورت، خسارت از بیت‌ المال جبران می‌ شود.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی
• اصل 171 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
• ماده 485 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 (اشتباه قاضی در مرحله اجرای حکم)
• ماده 486 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
• ماده ۱ قانون مجازات اسلامی
• ماده 10 قانون مجازات اسلامی
• ماده 11 قانون مجازات اسلامی
• ماده 12 قانون مجازات اسلامی
• ماده 575 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
• ماده 579 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

پیشینه

سابقاً قانونگذار در ماده 58 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 به اشتباه در صدور حکمِ منجر به ضرر مادی و معنوی اشاره کرده بود.

فلسفه و مبانی نظری

مبنای جبران خسارت توسط بیت المال در این ماده، فرضیه تقصیر مطلق یا فرضیه خطر است؛ بدین معنا که قاضی برای اجرای عدالت و ایجاد نظم اجتماعی تلاش میکند و دولت که از این طریق فوایدی را استیفا کرده، باید ضامن خسارات ناشی از حکم نیز باشد.

نکات تفسیری دکترین

اشتباه قاضی در مرحله صدور حکم میتواند منجر به ورود صدمه و خسارت به اشخاص گردد، در این صورت اگر اشتباه ناشی از عمد یا تقصیر باشد، خود قاضی، مسئولیت کیفری و مدنی پیدا میکند و در غیر این صورت بیت المال، ضامن پرداخت خسارات خواهد بود. البته گفتنی است که تقاضای جبران خسارت منوط به احراز رابطه سببیت بین صدمه وارده و تقصیر یا اشتباه قاضی در صدور حکم است، همچنین این زیان نباید قبلا جبران شده باشد. لازم به ذکر است که مورد این ماده، اختصاصی به دادرسی های کیفری ندارد؛ بلکه خسارت ناشی از اشتباه در دعاوی حقوقی نیز مشمول این ماده خواهد بود.

نکات توصیفی هوش مصنوعی

1. حکم به مجازات یا اقدام تأمینی و تربیتی نباید از میزان و کیفیت مشخص شده در قانون یا حکم دادگاه تجاوز کند.
2. تجاوز از حدود تعیین شده در قانون یا حکم دادگاه ممکن است منجر به مسؤولیت کیفری و مدنی شود.
3. اگر تجاوز از حدود تعیین شده عمدی یا به علت تقصیر باشد، مسؤولیت کیفری و مدنی به عهده فرد متخلف است.
4. در صورتی که تجاوز بدون عمد یا تقصیر باشد، خسارت از بیت‌المال جبران می‌شود.
5. اهمیت رعایت کیفیت و میزان مشخص شده در قوانین و احکام دادگاهی تاکید می‌شود.
6. ماده تأکید بر جلوگیری از صدمات و خسارات ناشی از اجرای نادرست مجازات یا اقدامات تأمینی دارد.

رویه های قضایی

• اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه شماره 7/4273 مورخ 1367/07/27 بیان داشته: کلمه قاضی مذکور در اصل 171 قانون اساسی اعم از قضات دادگاه ها و دادسرا است.
• نظریه شماره 7/1401/1341 مورخ 1402/04/23 اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره مطالبه خسارت از کمیسیون ملی جبران خسارات متهمان بی گناه
• نظریه شماره 1240/96/7 مورخ 1396/06/05 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

مصادیق و نمونه ها

در صورتی که به اشتباه قاضی وکیلی بازداشت شده و به این ترتیب از حق الوکاله در پرونده های احتمالی آینده محروم گردد، قاضی ضامن خسارات نخواهد بود، اما ضرر معنوی ناشی از این بازداشت غیر قانونی، قابل انتساب به عمل قاضی است.

مقالات مرتبط

• ارزیابی لزوم اخذ مجوز جهت تشکیل گروه مجازی دانشجویی در شیوه‌نامۀ انضباطی دانشجویان
• مبانی و تضمینات اصل قانونمندی دادرسی در نظام کیفری ایران و کنوانسیون اروپایی حقوق بشر
• بررسی نحوه مطالبة خسارت ناشی از اشتباه یا تقصیر قاضی در حقوق موضوعه ایران
• تحولات مسئولیت مدنی دولت به سبب صدور و اجرای آرای قضایی با تصویب قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری جدید
• اصل قضامندی مجازات‌ها
• اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتها در فقه و حقوق
• مسئولیت مدنی ناشی از آلودگی‌های زیست محیطی در انفال
• نقدی بر مادۀ 14 قانون آیین دادرسی کیفری