ماده ۵۵۱ قانون تجارت

ماده ۵۵۱ قانون تجارت: در مورد ورشکستگی اشخاص ذیل مجرم محسوب و مطابق قانون جزا به مجازات ورشکسته به تقلب محکوم خواهند شد:

۱) اشخاصی که عالماً به نفع تاجر ورشکسته تمام یا قسمتی از دارایی منقول یا غیرمنقول او را از میان ببرند یا پیش خود نگاهدارند یا مخفی‌ نمایند.

۲) اشخاصی که به قصد تقلب به اسم خود یا به اسم دیگری طلب غیر واقعی را قلمداد کرده و مطابق ماده ۴۶۷ التزام داده باشند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۴۶۷ قانون تجارت
• ماده ۵۵۴ قانون تجارت
• ماده ۵۵۷ قانون تجارت

توضیح واژگان

• ورشکستگی: ورشکستگی، وضع بازرگان عاجز از اجرای تعهدات بازرگانی است. بدین معنا که نتواند دیون حال خود را بدهد. به عبارت دیگر اگر در دارایی حاضر، قسمت مثبت دارایی کمتر از قسمت منفی باشد حالت ورشکستگی تاجر محقق است.
• مجرم: شخصی است که خلاف اوامر و نواهی قانونگذار عمل کرده و رفتاری را که در قوانین جرم انگاری شده را مرتکب گردیده است.
• قانون جزا: این قانون حاوی عمده قواعد عمومی جرم، مجازات و مجرم می‌باشد.
• مجازات: مجازات در لغت به معنی جزا دادن، پاداش و کیفر آمده است. در اصطلاح حقوقی، آزاری است که قاضی به علت ارتکاب جرم به نشانه نفرت جامعه از عمل مجرمانه و مرتکب آن برای شخص مقصر، مطابق قانون تعیین می‌کند. همچنین مجازات ضامن اجراء قواعد مربوط به نظم عمومی است و با سایر ضمانت اجراها متمایز است.
• ورشکستگی به تقلب: بیانگر اقداماتی است که به موجب آن تاجر از طریق توسل به تقلب و کلاهبرداری درصدد از میان بردن بخشی از اموال دیگران است. لذا ورشکستگی به تقلب مبتنی بر سوءنیت بوده و با قصد مجرمانه واقع می‌شود.
• ورشکسته: به کسی اطلاق می‌گردد که به حکم دادگاه قادر به تأدیه دیون خود نبوده و لذا ورشکسته اعلام شده است.

• دارایی: «روابط حقوقی شخص را که قابل تقویم به پول باشد دارایی او گوییم».
• مال منقول: در لغت یعنی مال جابجاشدنی و در اصطلاح، به هر مالی که امکان انتقال آن، از محلی به محل دیگر، وجود داشته باشد؛ منقول گویند.

• مال غیرمنقول: مالی است که حمل و نقل آن، توأم با تلف یا کمبود آن باشد و حمل و نقل آن، بدون خرابی مال ممکن نبوده یا اینکه اصلاً قابل جابجایی نباشد، در واقع، مال غیرمنقول آن است که از محلی به محل دیگر نتوان نقل نمود، اعم از اینکه استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود.
• شخص: در لغت به معنای انسان است. در اصطلاح حقوق، شخص موجودی است که دارای حق و تکلیف می‌باشد.
• تقلب: به عوض کردن یا وارونه جلوه دادن حقیقت که با سوءنیت همراه است، تقلب گویند.
• طلب: به معنای حق دینی می‌باشد که طلبکار یا داین بر ذمه ی بدهکار یا مدیون داراست.
• التزام: مقصود از التزام در قسمت آخر ماده ۵۵۱ قانون تجارت هر التزامی است که طلبکار در مدت و به ترتیب قانونی می‌دهد که به موجب آن طلبی را که به مدیر تصفیه اظهار نموده است، طلبی حقیقی و مشروع است.

نکات تفسیری دکترین ماده 551 قانون تجارت

گروهی این موارد را مصادیقی دانسته‌اند که در آن‌ها معاونت در ورشکستگی به تقلب، مباشرت تلقی شده و کیفر مجزا دارد. البته اگر چه اشخاص موضوع ماده ۵۵۱ قانون تجارت ممکن است از قبل با تاجر تبانی نموده و با او همدست باشند، اما تحقق جرایم موضوع این ماده مستلزم تبانی با تاجر نبوده و شرکت در جرم تلقی نمی‌شود. بلکه این اقدامات را باید فعل مستقل دانست. شایان ذکر است که قسمت نخست ماده ۵۵۱ قانون تجارت در خصوص اشخاصی است که عامداً به نفع تاجر ورشکسته تمام یا بخشی از دارای او را از میان برده یا نزد خود نگهداری نموده یا مخفی کرده باشند. لذا عناصر این جرم عبارتند از:

1. صدور حکم ورشکستگی علیه تاجر
2. از میان بردن تمام یا بخشی از اموال تاجر یا نگهداشتن یا مخفی کردن این اموال توسط شخص یا اشخاص ثالث به نفع تاجر
3. عامدانه بودن اقدامات مرتکبین

قسمت دوم ماده ۵۵۱ قانون تجارت نیز بیانگر اقداماتی است که اشخاص ثالث ممکن است به نفع خود یا به نفع شخصی غیر از تاجر ورشکسته انجام دهند.

در نهایت شایان ذکر است که قراردادهای واقع شده بر مبنای ماده ۵۵۱ قانون تجارت بر اساس ماده ۵۵۷ قانون تجارت باطل دانسته‌اند.

نکات توضیحی ماده 551 قانون تجارت

در قانون تجارت علاوه بر امکان مجازات مدیون تاجر که ورشکسته به تقلب یا تقصیر شناخته شده است، مجازات‌هایی نیز حسب مورد برای اشخاص ثالث تحت عنوان «جنحه و جنایاتی که شخص غیر از تاجر ورشکسته در امر ورشکستگی مرتکب می شود» پیش بینی شده است. این افراد ممکن است اقوام تاجر ورشکسته، مدیر تصفیه و دیگر اشخاصی باشند که عالماً به نفع تاجر ورشکسته تمام یا بخشی از دارای او را از میان برده یا نزد خود نگهداری می‌کنند یا به قصد تقلب به اسم خود یا به اسم دیگری طلب غیر واقعی را قلمداد می‌کنند.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 551 قانون تجارت

1. افرادی که به‌طور عمد آگاهانه دارایی‌های تاجر ورشکسته را از بین ببرند یا مخفی کنند، مجرم شناخته می‌شوند.
2. نگهداری یا مخفی‌سازی دارایی‌های منقول یا غیرمنقول تاجر ورشکسته به نفع او جرم محسوب می‌شود.
3. استفاده از اسم خود یا دیگران برای معرفی طلب‌های غیرواقعی به قصد تقلب جرم است.
4. مجازات این جرائم مطابق قانون جزا و بر اساس مجازات ورشکسته به تقلب خواهد بود.
5. اقدام به ایجاد التزام بر اساس طلب‌های غیرواقعی جرم تلقی می‌شود.
6. جرائم مرتبط با این ماده در زمینه ورشکستگی، مشمول مجازات‌های قانونی خاصی خواهند شد.

مصادیق و نمونه‌ها

اگر مدیران یک شرکت ورشکسته عالماً تمام یا بخشی از اموال منقول یا غیر منقول شرکت را به نفع شرکت از میان برده یا نزد خود نگهداری کنند، به مجازات ورشکسته به تقلب محکوم می‌شوند.

رویه‌های قضایی

به موجب رأی دیوان عالی کشور به شماره ۲۶۲ خریدن مال تاجر ورشکسته که متعلق حق طلبکاران است، با علم به ورشکستگی در صورتی که موجب از بین رفتن حق شود، در حکم پنهان کردن مال است.