ماده ۳۰۱ قانون مدنی

ماده ۳۰۱ قانون مدنی: کسی که عمداً یا اشتباهاً چیزی را که مستحق نبوده است دریافت کند ملزم است که آن را به مالک تسلیم کند.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

پیشینه ماده ۳۰۱ قانون مدنی

قاعده "دارا شدن غیر عادلانه" یا "استفاده بلاجهت"، ریشه در حقوق قدیم روم دارد.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین ماده ۳۰۱ قانون مدنی

با توجه به اینکه ایفا کننده ناروا، حق دارد مالی را که تأدیه نموده؛ مطالبه نماید؛ لذا برای شخصی که مال مزبور را، به ناحق دریافت نموده؛ تعهد به رد آن به صاحبش به وجود می آید. و قانونگذار در این ماده، به صراحت، حکم به ضمان شخص غیرمحق نموده است. و اگر مضمونٌ عنه، بر خلاف حقیقت، و به تصور اینکه بدهکار است؛ مالی را به ضامن بپردازد؛ دراینصورت ضامن، ملزم به استرداد مال مزبور به وی خواهد بود.

این ماده و ماده بعد، تا حدی، دلالت بر مشروع بودن سرقفلی دارد.

هرچند ظاهر ماده، دلالت بر تکلیفی بودن حکم آن دارد؛ لیکن از جنبه وضعی بودن آن نیز، نباید غافل گردید.

مرکز اصلی قاعده "دارا شدن غیرعادلانه"، افزایش و کاهش دارایی است؛ بدین ترتیب که جهت صدق این قاعده بر هر قضیه ای، باید مالی بدون جهت، وارد دارایی متصرف گردیده باشد.

ماده 303 قانون مدنی، در راستای تمکیل مفاد این ماده، وضع گردیده است.

رویه های قضایی ماده ۳۰۱ قانون مدنی

به نظر کمیسیون نشست های قضایی، به مناسبت نشست قضات بیرجند، بنابر اصل عدم تبرع، درصورت وقوع طلاق پیش از دخول، زوج یا کسی که مهریه زوجه را، تأدیه نموده؛ حق مطالبه نیمی از صداق را از وی دارد.

به موجب دادنامه شماره 723 مورخه 6/11/1371 شعبه 3 دیوان عالی کشور، با توجه به اینکه اعطای مالی به غیر، ظهور در عدم تبرع داشته؛ و درصورت مدیون نبودن، ایفا کننده حق استرداد آن را دارد؛ لذا زوجه نیز حق دارد درآمدهای خود را، که به همسر خود داده؛ از وی مطالبه نماید.

به موجب دادنامه شماره 251 مورخه 10/2/1325 شعبه 6 دیوان عالی کشور، هرچند صدور سفته، دلالت بر مدیون بودن صادرکننده آن دارد؛ لذا متعهد سفته، می تواند با مراجعه به دفاتر تجاری دارنده سند مزبور، طلبکار نبودن او را اثبات نماید.

مقالات مرتبط

• نظام مسئولیت مدنی در قانون مدنی ایران و فقه امامیه (خلأ قانون مدنی در زمینه مسئولیت مدنی)