ماده ۱۶۴ قانون مدنی

ماده ۱۶۴ قانون مدنی: تعریف اشیای پیدا شده عبارت است از نشر و اعلان بر حسب مقررات شرعی به نحوی که بتوان گفت که عادتاً به اطلاع اهالی محل رسیده‌است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

به اعلام مفقودشدن مال، تا زمان پیدا شدن مالک آن، «تعریف لقطه» گویند.

تعریف مال یافت شده به مدت یک سال را «تعریف حول»، یا «تعریف سنه» نامند.

به مکانی که لقطه، در آن یافت می‌گردد؛ «بلد لقطه» گویند.

پیشینه

پیش از اصلاح این ماده، مقتضیات زمانی و مکانی، به جای مقررات شرعی، ملاک تعریف لقطه شناخته شده بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

اموالی که ارزش آن، حداقل یک درهم است؛ به مدت یک سال از تاریخ یافت شدن، باید توسط یابنده، حسب مقتضیات زمانی و مکانی تعریف گردد.

تعریف لقطه، تکلیف یابنده آن است؛ هرچند وی، قصد تملک مال را نداشته؛ و بخواهد آن را صدقه داده؛ یا اینکه نزد خود، به امانت نگهدارد. تکلیف تعریف لقطه، تا قبل از گذشت مدت یک سال، از عهده یابنده آن، ساقط نخواهد شد؛ خواه تعلل او در تعریف، با عذر باشد؛ خواه بدون عذر، بنابراین تعریف باید به صورت متوالی، در طول یک سال استمرار داشته باشد.

تعریف لقطه، در محل پیدا شدن مال، صورت می‌پذیرد. در تعریف، رعایت مقررات شغلی و عرف خاص، ضروری است به عنوان نمونه، راننده تاکسی، باید مال یافت شده در ماشین خود را، به واحد مربوطه در تاکسیرانی تحویل دهد؛ نه اینکه خود او، به تعریف آن بپردازد.

تعریف لقطه، باید در مجامع عمومی صورت پذیرد، همچنین جهت تعریف لقطه، ذکر جزئیات مال، باید توسط مدعی مالکیت صورت گیرد؛ و اگر اظهارات وی صحیح بود؛ یابنده، مکلف به تحویل مال مزبور به همان شخص می‌گردد.

اگر شخصی، مالی را پیدا نموده؛ و سپس مفقود گردد؛ شخصی که دوباره مال مزبور را، پیدا می‌کند؛ بدون نیاز به تعریف، مکلف به تحویل آن به یابنده قبلی است؛ مگر اینکه او را نشناسد؛ که در این صورت یابنده دوم، باید تعریف را انجام دهد.

اگر پس از تعریف در مدت قانونی آن، صاحب مال، پیدا نشده؛ و در نتیجه، یابنده، آن را تملک نماید؛ پس از مراجعه مالک، ملزم به تحویل شیء مزبور به وی است، اما اگر یابنده، لقطه را صدقه داده باشد؛ دیگر نمی‌تواند عین آن را از مسکین مطالبه نماید؛ لیکن خود او، ملزم به جبران است.

اگر یابنده مال، بیش از یک شخص باشند؛ همه آنان، مکلف به تعریف هستند. همچنین اگر یابنده لقطه، مجنون یا صغیر باشد؛ تکالیف تعریف مال و سایر وظایف قانونی، بر عهده ولی یا قیم وی خواهدبود.

گفتنی است تعریف لقطه، قابل نیابت به وکیل یا اجیر است.

نکات توضیحی

اجناس موضوع ماده ۱۶۲ قانون مدنی، که ارزش آنها، به حد نصاب قانونی نمی‌رسد؛ در حکم اشیای مباحه بوده؛ و بدون نیاز به تشریفات خاص، قابل تملک می‌باشند، علاوه بر این اشیا، اموالی که در بیابان‌ها، و خرابه‌های عاری از سکنه، یافت می‌گردند نیز، بدون نیاز به تعریف، قابل تملک هستند. سایر اموال یافت شده؛ نیاز به تعریف دارند.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

اگر شخص، مالی را به تصور اینکه متعلق به خود او است؛ از روی زمین بردارد؛ و بعد متوجه شود که شیء مزبور، لقطه بوده‌است؛ چنین شخصی، مکلف به تعریف و رعایت احکام مربوط به لقطه است.

اگر شخص، مالی را که پیدا نموده؛ از زمین برندارد؛ لیکن با پا جابجا نماید و سپس آن را رها کند؛ دیگر مکلف به تعریف و رعایت مقررات مربوط به لقطه نیست؛ زیرا جهت مسئولیت وی، استیلای ید شرط است.

یابنده اموالی که ارزش آن، حداقل یک درهم است؛ مکلف به جستجو و تحقیق، پیرامون صاحب مال می‌باشد.